Morgunblaðið - 29.11.2011, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hvað ætliþurfi til aðíslensk
stjórnvöld ranki
við sér og hætti
aðlögunarferlinu
að Evrópusam-
bandinu og evrusvæðinu?
Ástandið innan Evrópusam-
bandsins er nú þannig að
breska utanríkisþjónustan
hefur gefið sendiráðum henn-
ar hátignar í ríkjum innan
sambandsins fyrirmæli um að
búa sig undir að koma Bretum
í þessum ríkjum til aðstoðar
komi sú staða upp að evru-
svæðið hrynji og þeir hafi ekki
aðgang að bankareikningum
sínum. Bresk stjórnvöld hafa
einnig áhyggjur af að slíkt
ástand gæti valdið óeirðum
innan Evrópusambandsins og
hafa gefið sendiráðunum fyr-
irmæli um að búa sig undir að
aðstoða breska ríkisborgara
komi slík staða upp.
Á sama tíma gerist það að
OECD varar við því að grípi
leiðtogar Evrópusambandsins
ekki nægilega hratt og af
nægilegu afli inn í atburða-
rásina til að stöðva söluþrýst-
ing á skuldabréfum evruríkj-
anna sé hætta á djúpri kreppu.
OECD segir að leiðtogar Evr-
ópusambandsins hafi dregið
lappirnar og að þeir þurfi að
koma á skýrri áætlun um fjár-
málalegan samruna, sem er
raunar nokkuð sem margir af
helstu leiðtogum Evrópusam-
bandsins og álitsgjöfum hafa
beitt sér fyrir að undanförnu.
Evran er í húfi, segir OECD
nú, og lækkar um leið hag-
vaxtarspá sína fyrir Evrópu úr
2,0% í 0,2%.
Á sama tíma gerist það að
Wolfgang Münchau, dálkahöf-
undur hjá FT, fjallar um það
að evrusvæðið geti fallið innan
fárra daga. Enginn óskar þess
að það rætist, en Münchau
dregur fram óþægilegar stað-
reyndir um stöðuna. Hann
minnir til að mynda á að
skuldabréfaútboð Þýskalands
hafi brugðist í síðustu viku, að
skammtímavextir Spánar og
Ítalíu séu orðnir skuggalega
háir og að markaður fyrir rík-
isskuldabréf á evrusvæðinu sé
hættur að virka. Hið sama
megi segja um bankakerfið og
evrusvæðið standi nú frammi
fyrir flótta alþjóðlegra fjár-
festa og hljóðlátu banka-
áhlaupi eigin borgara. Münch-
au telur að enn sé hægt að
bjarga málum, en eitt af því
sem verði að gera sé samruni
opinberra fjármála, og er í því
efni sammála OECD.
Þessi varnaðarorð duga ef
til vill ekki íslenskum stjórn-
völdum sem horfa löngunar-
augum til þess dags sem Ís-
land geti tekið upp evruna og
notið þess stöð-
ugleika, hagvaxtar
og atvinnustigs
sem er í boði á
evrusvæðinu. En
þeir eru fleiri sem
hafa áhyggjur af
evrunni og Evrópusamband-
inu en ofangreindir aðilar.
Lánshæfismatsfyrirtækið
Moody’s varaði við því í gær að
hratt versnandi krísuástand á
evrusvæðinu ógnaði stöðu rík-
isstjórna alls svæðisins til að
afla lánsfjár á mörkuðum.
Moody’s hefur áhyggjur af því
að stjórnvöld í þessum ríkjum
nái ekki að bregðast nægilega
hratt við ástandinu og segja
líkur á gjaldfalli einhvers
evruríkis „ekki lengur hverf-
andi“.
Stjórnvöld í evruríkjunum
hafa verið að reyna að bregð-
ast við ástandinu um langa
hríð og hafa ítrekað kynnt að-
gerðir sem áttu að duga en
gerðu ekki. Þau sitja enn yfir
vandamálinu og eru nú að
reyna að ná samstöðu um
skref í átt að því að setja op-
inber fjármál undir sameig-
inlega yfirstjórn Evrópusam-
bandsins.
Þýskaland og Frakkland
ráða ferðinni í þessu eins og
öðru og í því samfloti er
Þýskaland að sjálfsögðu ráð-
andi aðilinn og samþykki þess
forsendan fyrir því að nokkuð
sé hægt að gera. Takist þeim
að ná saman og snúa nægilega
upp á hendur minni ríkja, svo
sem Ítalíu og Spánar, gæti
þeim tekist að færa ákvarð-
anir um opinber fjármál
ríkjanna undir miðlæga stjórn
þar sem öflugustu ríkin réðu
að sjálfsögðu ferðinni. Full-
veldi minni ríkjanna væri
verulega skert eftir slíkar
breytingar, en þeir sem ráða
ferðinni hafa takmarkaðar
áhyggjur af slíkum smámun-
um. Þeir telja þá þróun raunar
sérstakan ávinning enda lengi
verið markmiðið.
Ef allar spárnar og áhyggj-
urnar vegna stöðu efnahags-
mála á evrusvæðinu ganga eft-
ir – og hér að ofan hefur aðeins
hluti nýjustu dæmanna verið
nefndur – dugar ekki til að ís-
lensk stjórnvöld átti sig á
hvers kyns feigðarflan aðild-
arumsóknin er, þá hlýtur að
verða að spyrja hvað þurfi til.
Og ef einbeittur viljinn til að
takmarka enn frekar fullveldi
aðildarríkjanna skiptir ekki
heldur máli, hvað gæti þá
mögulega orðið til þess að ís-
lensk stjórnvöld sæju ástæðu
til að staldra við? Geta þau
hugsað sér einhverja stöðu
sem yrði til þess að þau endur-
skoðuðu aðildarumsóknina?
Fróðlegt væri að vita hvaða
hörmungar dygðu til þess.
Er ekki einhver til í
að lesa fréttir frá
Evrópu fyrir íslenska
ráðamenn?}
Hvað þarf til?
S
íðustu árin hefur víða um landið ver-
ið komið á fót háskólastofnunum. Í
sumum tilvikum burðugum stofn-
unum en í öðrum tilvikum hefur
borðum og stólum verið raðað sam-
an í kennslustofu svo nemendur geti fylgst
með fjarkennslu yfir netið frá hinu horni
landsins. Þetta er allrar virðingar vert, en til-
gangurinn sem er gjarnan sá að fólk þurfi ekki
að sækja um langan veg eftir námi. Er þá
gjarnan látið í veðri vaka að verulegar líkur og
jafnvel „hætta“ sé á því að námsfólkið unga
snúi ekki aftur til síns heima. Fyrir fáeinum
dögum sagði frá því að fjarkennsluver hefði
verið opnað á Laugum í Reykjadal og raunar
er varla foldarból að ekki hafi verið sýnd ein-
hver vitleitni í þessa veruna.
Jafn virðingarvert og það kann nú einu sinni
að vera að bæta möguleika fólks til menntunar vítt og
breitt um landið felst í því mikil hætta. Fólki er beinlínis
lífsnauðsynlegt vilji það öðlast þroska og víðsýni að yf-
irgefa sína heimasveit en snúa síðan aftur í fyllingu tím-
ans – ef svo verkast vill – reynslunni ríkara. Menntun,
sem er nátengd orðinu maður, getur aldrei orðið full-
mektug nema í samneyti fólks sem nemur hvað af öðru.
Miðlar sín í millum reynslu og deilir kjörum. Að þessu
leyti megum við ekki um of treysta á annars góða mögu-
leika netsins í skólastarfi.
Þorvaldur Þorsteinsson, rithöfundur og mynd-
listamaður, sagði frá því í sjónvarpsviðtali fyrir nokkrum
árum þegar hann hóf háskólanám sitt erlend-
is. Hann fór utan og gekk á fyrsta degi til
kennara sinna og spurði nánast á hvaða síðum
námsbóka hann ætti fyrst að bera niður.
Hægan, svöruðu fræðingar akademíunnar og
báðu listamanninn unga frá Íslandi að gefa
sér nokkur misseri. Nota tímann til að liggja í
bókum, skoða söfn, skoða mannlífið, sitja á
kaffihúsum og svo framvegis. Með öðrum orð-
um sagt; hann þyrfti að kynnast straumum,
stefnum og nýju samfélagi. Eftir það væri
fyrst tímabært að hefja formlegt nám, þá
reynslu ríkari og sem víðsýnni maður.
Líklega felast í lýsingu Þorvaldar dýpri
skilaboð en okkur flest grunar. Að afla sér
menntunar getur ekki falist í því einu að liggja
yfir bókum heima við eldhúsborðið eða fylgj-
ast með fjarkennara. Fólk verður að taka þátt
í leiknum og vera óhrætt við að róa á önnur mið. Erja víð-
ar en í heimagarði. Fólki úr fámennum byggðum úti á
landi er nauðsyn að fara í annað samfélag og leita sér
þekkingar á sama hátt og borgarbörn ættu að stefna í
hina áttina. Fara út á land, kynnast öðrum aðstæðum og
viðhorfum.
Samfélagið þarf að vera í stöðugri deiglu og mótun.
Vits er þörf þeim sem víða raðar, segir í Hávamálum. Og í
yfirstandandi þrengingum er margt verra en að fólk fari
utan til náms og starfa – en slíkt er sagt í fullvissu þess að
einhverjir snúi aftur til baka þegar aftur skín sól á ísa-
landi. sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Pistill
Leitum þekkingar á nýjum miðum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Í
Evrópu er nú leitað logandi
ljósi að hjálp til að komast
upp úr skuldafeninu og horfa
þá margir til Kínverja, sem
eiga að talið er 3.200 millj-
arða dollara í gjaldeyrissjóðum sín-
um. Rætt er um að Kínverjar séu til-
búnir að leggja fram allt að 100
milljarða evra, en eins og dagblaðið
Financial Times bendir á er það ekki
án skilyrða. Til dæmis megi búast við
því að Kínverjar fari fram á að látið
verði af gagnrýni á kínverska við-
skiptastefnu.
Kínverjar hafa aukið umsvif sín í
Grikklandi að undanförnu. Sam-
kvæmt fréttaskýringu í þýska frétta-
blaðinu Der Spiegel hafa þær fjárfest-
ingar ekki staðið undir væntingum.
Í blaðinu er fjallað um samning
Kínverja um yfirtöku rekstrar hafn-
arinnar í Pireus til 35 ára. Kínverska
ríkisfyrirtækið Cosco tók við rekstr-
inum fyrir tæplega einu og hálfu ári
og mun greiða 3,5 milljarða evra (545
milljarða króna) fyrir. En ekki eru all-
ir jafnánægðir með innkomu Kínverj-
anna.
„Hér ríkja myrkustu miðaldir,“
segir Nikos Georgiou, forsprakki
stéttarfélagsins á staðnum og fyrr-
verandi hafnarverkamaður, við Der
Spiegel. 250 verkamönnum var sagt
upp eða látnir fara snemma á eft-
irlaun. Reyndir hafnarverkamenn fá
120 evrur á dag. Cosco ræður nú
óreynda og ólærða starfsmenn fyrir
40 til 50 evrur án álags fyrir nætur-
og helgarvinnu. Georgiou sakar Kín-
verjana um að stunda undirboð:
„Öðruvísi væru þeir ekki samkeppn-
ishæfir.“
Karis Pampoukis, sem var innan-
ríkisráðherra í stjórn Papandreous,
lítur á verkefnið í Pireus sem „fjár-
festingarflaggskip Kína í Grikklandi“
og kvaðst vonast til að frekari við-
skipti fylgdu. Wen Jiabao, forseti
Kína, gaf fyrirheit í þá veru þegar
hann ræddi við Papandreou í sumar.
„Góðir vinir eru til þess að hjálpa í
neyð,“ sagði Wen. Í heimsókninni var
fjöldi viljayfirlýsinga um viðskipti
undirritaður.
Ekki er þó víst hversu mikið fé
muni streyma frá Kína til Grikklands.
Kínverjar hafa farið varlega í kaup á
ríkisskuldabréfum í evrópsku
kreppulöndunum. 70% gjaldeyr-
isforða þeirra liggja eftir sem áður í
bandarískum ríkisskuldabréfum. Um
25% hafa verið notuð til að kaupa evr-
ópsk ríkisskuldabréf, en þar er aðal-
lega um að ræða fremur áhættulaus
þýsk bréf. Sérfræðingar telja að kaup
þeirra á ríkisskuldabréfum frá
kreppulöndum á borð við Grikkland
og Portúgal nemi ekki meira en fimm
milljörðum evra.
Der Spiegel vitnar í Gao Xiqing,
forseta sjóðsins CIC, sem er rekinn af
kínverska ríkinu og sér um fjárfest-
ingar úr gjaldeyrisforðanum: „Við er-
um engir bjargvættir. Við verðum að
bjarga sjálfum okkur.“
„Enginn með viti fjárfestir í slíkum
bréfum,“ sagði Ma Weihua, stjórn-
arformaður China Merchants Bank,
sem að hluta er í ríkiseigu. „Við get-
um ekki fórnað okkar hagsmunum til
að hjálpa öðrum.“
Sem dæmi um hvernig Kínverjar
hugsa aðkomu sína er samkomulag
Grikkja og þeirra um tæplega fjög-
urra milljarða evra þróunarsjóð fyrir
grísk skipafélög. Skilyrði fyrir lán-
veitingu úr sjóðunum er að skipa-
félögin láti smíða skip sín í Kína.
Georgios Argitis, prófessor í við-
skiptafræði við Aþenuháskóla, telur
að fjárfestingar Kínverja séu fremur
skaðlegar þegar á heildina sé litið.
„Hin risastóru, samkeppnishæfu kín-
versku fyrirtæki eyðileggja þann
veika framleiðslugrunn, sem fyrir er í
Grikklandi,“ segir hann. „Evrópa þarf
að svara þeirri alþjóðapólitísku
spurningu hvaða hlutverki Kína eigi
að gegna á gamla meginlandinu.“
Neyð Grikkja og
umsvif Kínverja
Reuters
Í vanda Grísk evra í rauðu skrúfstykki. Grikkir hafa leitað til Kínverja eftir
fjárfestingum og fengið fyrirheit kínverskra ráðamanna um fyrirgreiðslu.
Auk Íslands horfa Kínverjar til
Grænlands. „Fjöldi gesta frá
Kína hefur komið hingað á
undanförnum árum,“ sagði
Kuupik Kleist, forsætisráðherra
Grænlands, við kínversku
fréttastofuna Xinhua fyrr í
nóvember og fagnaði áhug-
anum.
Franski fræðimaðurinn Da-
mien Degeorges, sem talað
hefur hér á landi, segir að
rekja megi áhuga Kínverja á
Grænlandi allt til 2005. Hann
segir að Kínverjar vilji ryðja sér
til rúms á Norðurheimskauts-
svæðinu og líti á Grænland
sem annan aðgöngumiða að
því. „Sjáið Ísland,“ segir hann.
Áhugi á
Grænlandi
ÍSLAND EKKI EITT Í SIGTINU
Áhugi Loftmynd af Norðurskautinu.