Morgunblaðið - 29.11.2011, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 2011
„Það er fullt af mjög hæfileikaríku
ungu söngfólki hér sem á tvímæla-
laust framtíðina fyrir sér fái það
réttan stuðning og tækifæri,“ segir
Bjarni Thor Kristinsson óperu-
söngvari sem leikstýrir nemenda-
uppfærslu Söngskóla Sigurðar Dem-
etz á óperunni Arthúr konungi eftir
Henry Purcell sem sýnd verður
Skógarhlíð 20 (Ými) í kvöld og annað
kvöld kl. 20.
Bjarni Thor sér einnig um leik-
gerðina, en hann segist fara frjáls-
lega með söguþráðinn og færi leik-
inn m.a. til nútímans þar sem hann
gerist á veitingastað sem nefnist
Arthúr konungur. Að sögn Bjarna
Thors stígur á þriðja tug einsöngv-
ara á svið auk kórs og þrettán
manna hljómsveitar undir stjórn
Gunnsteins Ólafssonar. „Það getur
verið vandasamt að velja óperu fyrir
söngnemendur þar sem þátttak-
endur eru mislangt komnir í sínu
námi,“ segir Bjarni og tekur fram að
Arthúr konungur henti hins vegar
sérlega vel sem nemendasýning þar
sem hlutverkin séu mörg og ólík.
„Purcell var náttúrlega snillingur og
tónlist hans mjög áheyrileg og
skemmtileg,“ segir Bjarni Thor.
Óperusöngvari Bjarni Thor leik-
stýrir Arthúri konungi eftir Purcell.
„Hæfileika-
ríkt ungt
söngfólk“
 Ópera hjá Söng-
skóla Sigurðar Demetz
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Út er komið sjötta bindi Byggða-
sögu Skagafjarðar, hins viðamikla
ritverks sem Hjalti Pálsson frá Hofi
ritstýrir. Fjallar þetta bindi um
Hólahrepp, sem skiptist í Hjaltadal
og Kolbeinsdal. Bókin er tæpar 400
blaðsíður í stóru broti og prýdd
fjölda ljósmynda og teikninga af
bæjum, bændum og búaliði og forn-
um sem nýjum mannvirkjum. Þá
eru margar loftmyndir í bókinni
auk korta.
Hjalti hefur unnið ásamt aðstoð-
armönnum sínum að verkinu frá því
í árslok 1995 en fyrirhugað er að
bindin verði níu, alls um 4.000 blað-
síður. Fjallað er um allt að 600
jarðir sem hafa verið í ábúð í
Skagafirði einhvern tíma á síðustu
240 árum. Í Hólahreppi telst hafa
verið 41 býli í ábúð síðan 1781 en í
þessu bindi eru Hólar í Hjaltadal
þó í lykilhlutverki. Þótt mörg höf-
uðbýli séu í Skagafirði hlýtur hinn
forni biskupsstól að skipa sérstakan
sess.
„Já, það eru tæpar 100 síður um
Hóla í þessu bindi en ég gat ekki
farið að skrifa neina heildarsögu
Hóla heldur fjalla um staðinn frá
ákveðnu sjónarhorni,“ segir Hjalti.
„Fyrst og fremst er fjallað um Hóla
sem bújörð. Ég segi frá landinu og
búskapnum, nokkuð um bændaskól-
ann og eldri byggingar á staðnum,
einnig er kafli um gamlar ferðaleið-
ir til Hóla. Ég er ekki að fjalla um
Hóla í sögulegu samhengi nema ég
bjó til Hólaannál og gat sett inn í
hann margvíslegt efni.“
Seinni bækurnar betur unnar
Í dag finnst mörgum ferðalöng-
um sem aka hringveginn að Hólar
standi afskekkt en svo var alls ekki
fyrr á öldum. „Þetta var mið-
punktur á Norðurlandi,“ segir
Hjalti. „Þetta var einn besti stað-
urinn fyrir miðstöð eins og bisk-
upssetur. Hólastaður var annar
höfuðstaður landsins og að ýmsu
leyti öflugri en Skálholtsstaður og
þar skipti nálægð hafnarinnar í
Kolkuósi áreiðanlega verulegu máli,
aðeins um 15 kílómetra í burtu.
Hólastóll átti líka meiri jarðeignir.
Árið 1550 átti hann um 350 jarðir
þegar Skálholtsstóll átti um 320. Þá
var verðmæti Hólastólsjarða talið
7.864 hundruð en Skálholltsjarða
6.255 hundruð.“
Hjalti segir að á meðan ritun
Byggðasögunnar hefur staðið hafi
hann smám saman náð betri tökum
á forminu og þá hafi orðið auðveld-
ara að skrifa inn í það. „Fyrstu tvö
árin fóru bara í upplýsingaöflun en
svo kom fyrsta bindið út árið 1999.
Þetta hefur allt vaxið í meðförum,
eðlilega, og seinni bækurnar eru
betur unnar en þær fyrstu, það
segir sig sjálft. Maður er farinn að
gera ákveðna hluti betur og ítar-
legar. Jafnframt fer meiri tími í
þá,“ segir hann og brosir.
Safnhaugur upplýsinga
Í bókunum er gríðarlegt safn
upplýsinga og heimilda og Hjalti
segir að í lokabindinu, því níunda,
verði ítarlegar skrár manna- og
staðarnafna.
„Þetta er heill safnhaugur. Ég er
sannfærður um að í framtíðinni
verði hægt að vinna margvíslegt
efni og yfirlit út úr þessum upplýs-
ingum. Því er líka nauðsynlegt að
búa til atriðisorðaskrá. Ég fékk
beinlínis stóra vinninginn í happ-
drættinu þegar ég komst í samband
við mann sem bauðst til að búa til
skrár fyrir allt þetta verk. Hann
heitir Þorgils Jónasson, sagnfræð-
ingur í Reykjavík, og er þegar byrj-
aður á verkefninu. Þetta verður
hlutastarf fyrir hann næstu árin.
Næsta bindi Byggðasögunnar
mun fjalla um Hofshrepp, sveit-
irnar kringum Hofsós, Óslandshlíð,
Unadal, Deildardal og Höfðaströnd.
Hjalti segir að einhver bið verði á
því að sú bók komi út. „Eftir er að
skrifa það bindi að mestu. Nú þarf
ég aðeins að kasta mæðinni því
þetta hefur verið rosaleg törn síð-
ustu mánuði. Árið sem bók kemur
út er botnlaus vinna. Þegar unnið
er að svona verki er maður í raun
aldrei búinn en á einhverjum tíma-
punkti verður að hætta og ganga
frá til útgáfu.“
„Þetta hefur verið rosaleg
törn síðustu mánuði“
 Sjötta bindi
Byggðasögu
Skagafjarðar
komið út
Á réttarvegg Hjalti Pálsson frá Hofi, ritstjóri Byggðasögu Skagafjarðar, við Hagarétt frammi í Hólahaga.
Yfirskriftin „Í fjarlægumheimi“ á tónleikum Sin-fóníuhljómsveitarinnar sl.fimmtudag virtist nokkuð
fjarstæðukennd í fyrstu en segja má
að naglinn hafi verið sleginn á höf-
uðið þegar betur var að gáð.
AERIALITY er margrætt heiti
en er meðal annars samþætting
ensku orðanna aerial og reality og
vísar þannig bæði til hins fjarlæga,
loftkennda og ósnertanlega og einn-
ig hins jarðbundna. Ekki var mikið
um lagræna þætti í verkinu heldur
var tónvefurinn ofinn í þéttan massa
og mikið unnið með tónbjögun af
ýmsu tagi, kvarttóna, tremolo í
strengjum og „flutter“-tungu hjá
blásurum. Verkið var stór-
skemmtileg og heildstæð tónsmíð
sem var prýðisvel flutt af sveitinni.
Næst sté Sæunn Þorsteinsdóttir á
svið og flutti sellókonsert Dutilleux,
sem ber heitið „Allt er fjarlægur
heimur“ samkvæmt efnisskrá. Tón-
skáldið var í upphafi ferils síns undir
sterkum áhrifum frá löndum sínum
Ravel og Fauré en afneitaði síðar
öllum sínum æskuverkum og skóp
sinn persónulega stíl undir áhrifum
frá þýska skólanum. Konsertinn er í
fimm flæðandi þáttum sem bera titl-
ana Ráðgáta, Tillit, Bylgjur, Speglar
og Sálmur. Dutilleux skapar oft
dreymandi og dularfulla næt-
urstemningu sem brotin er upp með
ofsafengnum innskotum og kraft-
miklum endi. Sveitin lék verkið stór-
vel, samspil sveitar og einleikara
undir stjórn Volkov var frábært og
Sæunn flutti hinn krefjandi einleiks-
part af miklu öryggi, listfengi og
geislandi gleði.
Að lokum var komið að Brahms en
í fjórðu sinfóníu sinni færir hann
meðal annars fjarlægan tónheim
barokksins inn í rómantíska stílinn
með því að beita fyrir sig stefi
Bachs, „Nach dir, Herr, verlanget
mir“, í fjórða kafla verksins. Sam-
ferðamenn hans voru margir efins
um stíl sinfóníunnar en hún sló í
gegn frá fyrstu stundu. Hér er
Brahms í essinu sínu og það var Sin-
fóníuhljómsveit Íslands líka þetta
kvöld undir stjórn Ilan Volkovs.
Miðað við frammistöðuna hingað til
má þessi ungi stjórnandi teljast mik-
ill happafengur. Leikur sveitarinnar
var dýnamískur og lifandi, stundum
kraftmikill og ógnandi en í annað
stað fínlegur en ávallt markviss svo
unun var á að hlýða.
Í fjarlægum heimi
Harpa – Eldborg
Sinfóníuhljómsveit Íslandsbbbbn
Anna Þorvaldsdóttir (f. 1977): AER-
IALITY (2011, frumflutningur). Henri
Dutilleux (f. 1916): Tout un monde lo-
intain … (1970). Johannes Brahms
(1833 – 1897): Sinfónía nr. 4 í e-moll op.
98 (1884-85). Sæunn Þorsteinsdóttir,
selló. Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Stjórnandi: Ilan Volkov. Fimmtudaginn
24. nóvember kl. 19.30.
SNORRI VALSSON
TÓNLIST
Morgunblaðið/Kristinn
Anna Þorvaldsdóttir Verk hennar var „stórskemmtileg og heildstæð tónsmíð sem var prýðisvel flutt af sveitinni.“
Hjalti Pálsson frá Hofi ritstýrir
og er aðalhöfundur hins viða-
mikla ritverks Byggðasögu
Skagafjarðar. Fyrsta bindi kom
út árið 1999 en á dögunum kom
út sjötta bindið og fjallar um
Hólahrepp. Eru bækurnar í
stóru broti og ríkulega mynd-
skreyttar en athygli hefur vakið
hve miklar og fjölbreytilegar
upplýsingar er að finna í þeim.
Í bókunum er jörðum lýst,
bygginga getið og birt tafla yfir
fólk og áhöfn á tímabilinu frá
1703 til dagsins í dag. Yfirlit er
um eignahald og söguleg um-
fjöllun allt frá því jarðirnar
koma fyrst við heimildir. Þá er
lýst fornbýlum og seljum, gefin
upp gps-hnit og skotið inn efni
á borð við þjóðsögur, vísur eða
frásagnir af fólki og atburðum.
Jarðir og
ábúendur
VÖNDUÐ BYGGÐASAGA
Mjög vel úthugsaðir
rammar myndarinnar
gætu líka sómt sér vel sem
málverk á heimili niðurdreg-
ins manns. 33
»