Morgunblaðið - 03.12.2011, Side 59

Morgunblaðið - 03.12.2011, Side 59
MENNING 59 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 2011 Hjarta mannsins er lokabókin í þríleikJóns Kalmans um strákinn í Pláss-inu og líf hans. Himnaríki og helvítivar sú fyrsta og kom út 2007, þá kom Harmur englanna, 2009, og nú þessi, Hjarta mannsins. Fyrstu tvær bækurnar gerast í vetrarhörkunni, strákurinn og fylgdarmenn hans eru nánast allan tímann öslandi snjóinn í byl og éljum og lífið er puð, strit og dauði. Þessi bók hefst þar sem frá var horfið í þeirri síðustu þar sem strákurinn og Jens voru komnir í mikl- ar ógöngur í póstferð sinni á Vetrarströnd. Síð- asta bók gerðist í aprílmánuði, nú er farið að vora og við fáum íslenskt sumar í sjávarþorpi þar sem lífið snýst um saltfisk. Á vorin vaknar ýmislegt til lífsins í okkur mönnunum, vonin og ástin og það birtir yfir líf- inu. Við fylgjumst með stráknum sem fyrr. Hann er upptekinn af ástinni og hún birtist hon- um í ýmsum myndum, samferðamenn hans hitta líka ástina fyrir á ólíkan hátt. Enda kom- umst við að því að allir þrá ást og félagsskap annarrar manneskju þótt þráin brjótist út á ýmsan hátt. „Handleggir voru settir á manninn svo hann gæti haldið utan um aðra manneskju.“ (bls 254) Ástin getur leitt fólk í ógöngur og leyst fólk úr ógöngum. Henni fylgir líka sorg, ör- vænting og söknuður. Samskipti manneskj- unnar eru ekki alltaf falleg og skuggahliðar okkar brjótast alltof auðveldlega fram. Lífið hefur sinn gang í Plássinu, strákurinn hefur sína drauma, sín orð og hugsanir. Hann býr enn hjá Geirþrúði og hjörð hennar. Fisk- urinn er lífið í þorpinu, keyrir fólkið áfram af al- íslenskri vinnuhörku sem tekur stundum sinn toll. Sagan gerist fyrir um 100 árum, Ísland er að komast inn í nýja tíma gufuskipa og síma. Al- þýðan er undirbeygð yfirvaldinu, kaupmann- inum sem getur verið stór örlagavaldur í lífi hennar. „Ættin“ stjórnar Plássinu, á versl- anirnar og skipin og hefur líf fólksins í höndum sér. Þeim sem reyna að fara á svig við hennar vald er ýtt úr vegi, en það má alltaf finna leiðir ef viljinn er fyrir hendi. Geirþrúður og fólkið í húsinu hennar standa fyrir utan þennan þorpsheim, samansafn þeirra sem eru „öðruvísi“, og það eiga margir erfitt með að sætta sig við. Geirþrúður er kona sem lætur ekki segja sér fyrir verkum né skipa sér í hlutverk og er afskaplega aðdáunarverð bók- menntapersóna. Hún er kona í heimi karlmanns og finnur sínar leiðir til að komast af. Geir- þrúður í Plássinu er í flokki íslenskra valkyrja með Hallgerði langbrók og Snæfríði Íslandssól. Fólkið í lífi stráksins á það sammerkt að vilja ekki renna baráttulítið saman við tilbreyting- arleysið, það tekst á við ýmislegt til að komast undan því; yfirgefur maka, skrifar bréf, giftir sig. Fólkið hans er annars ólíkar persónur en mjög eftirminnilegar. Það er erfitt að hugsa til þess að maður fái ekki að hitta þær aftur fyrir í skáldskapnum. Það gerist mikið í þessari bók og það koma margir við sögu. Textinn er ljóðrænn og af- skaplega myndrænn, sagan rann eins og kvik- myndafilma í gegnum hausinn á mér við lest- urinn. Hún er full af fallegum orðum og stórkostlegum setningum, sagan er sterk og svo áhrifamikil að stundum þurfti að leggja frá sér bókina til að ná andanum, átta sig á lífinu. Bókin heitir Hjarta mannsins og líklega ekki að ástæðulausu, held ég að enginn skáldskapur hafi komist eins nálægt því og þessi. Jón Kal- man leikur á alla lífsins strengi af mikilli list og skapar stórkostlegt verk. Bókin er eins og lífið; sorgir og sigrar, draumar, ást og hamingja, ör- vænting og hin venjulega lífsbarátta en þó fyrst og fremst gangur hjartans sem er undirstaða alls. Við hjartarætur Morgunblaðið/RAX Myndræn Í Hjarta mannsins leikur Jón Kalman Stefánsson á alla lífsins strengi af mikilli list og skapar stórkostlegt verk. Bókin er eins og lífið; sorgir og sigrar, draumar, ást og hamingja. Hjarta mannsins bbbbb Eftir Jón Kalman Stefánsson. Bjartur 2011. 394 bls. INGVELDUR GEIRSDÓTTIR BÆKUR Skáldsaga Íævibók Jakobs FrímannsMagnússonar, Með sumt áhreinu, er gegnheill trúnaðurmilli hans og sagnaritarans, Þórunnar Erlu- Valdimarsdóttur. Sumir hafa lifað ævintýri margra mannæva þrátt fyrir að árin séu endilega mörg. Fyrir vikið er full ástæða til að þeirra sagan sé sögð. Sögumaðurinn verður þá líka að vera tilbúinn að leggja spilin á borð- ið og vera hreinskilinn, rétt eins og Jakob Frímann gerir. Fyrir vikið verður útkoman býsna góð. Æskan eru ljúfur tími í lífi okkar flestrar. Aðstæður í foreldrahúsum urðu þess valdandi að Jakob dvaldi sem barn löngum stundum á heimili móðurafi og –ömmu norður á Ak- ureyri. Þar átti sveinninn ungi góða daga og samfylgd með afa sínum, Jakob Frímannsson, kaupfélags- stjóri KEA. Og heilt í gegnum bók- ina er skin frá samvinnuleiðtoganum og athafnastjörnunni á Akureyri. Arfleið hans er jafnan vegvísir Jak- obs Frímanns í þeim fjölmörgu við- fangsefnum sem hann hefur sinnt um dagana, hvort sem hann er Stuð- maður, pólitíkus, erindreki Íslands á erlendri grund, fæst við kvikmynda- gerð, er athafnaskáld og embætt- ismaður í Reykjavíkurborg. Djörfung þarf til þess að lýsa mörgu því sem Jakob gerir, til dæm- is því hvernig móðir hans féll fyrir áfengi og náði ekki aftur tökum á líf- inu. Auðvitað hefði verið hægur vandi fyrir sögumann og skrásetjara að skauta fram hjá þessum atriði en hreinskilin frásögn um málið er hins vegar virðingarverð og eykur vægi bókarinnar. Sum uppátækin sem Jakob Frí- mann er hugmyndasmiður að hafa orðið almenningseign. Allir Íslend- ingar hafa séð kvikmyndina Með allt á hreinu og lýsingar á tilurð hennar eru drepfyndnar og eins ævintýrinu við komu Bítilsins Ringo Starr á Atlavíkurhátíð. Einnig á frægu búk- sláttaratriði sem var sýnt í sjónvarpi um veröld víða í tilefni af íslenskri menningarkynningu í Lundúnum fyrir tuttugu árum. Einnig segir frá sínu hverju hnýsilegu sem gerðist við stofnun Samfylkingar og síðar Íslandshreyfingar. Og aftur komum við að afanum á Akureyri sem „kunni að mynda vensla og lét til sín taka. Allir vor- menn Íslands sem afi vann með í uppbyggingu Fróns voru kappsamir þjóðernismenn er vildu byggja upp land í anda Jóns Sigurðssonar,“ seg- ir Jakob Frímann sem sjálfur er vel tengdur maður sem vill vinna þjóð sinni gagn. Þannig eru í bókinni nefnt til sögunnar margt af helsta áhrifafólk þjóðfélagsins sem skýrir auðvitað vel hve mikil áhrif Jakob hefur í samfélaginu. Einstakur mað- ur. En það sem gerir bókin bitastæða er einkum og helst að sögumaðurinn er ekki í feluleik gagnvart lesendum sínum. Jakob ærlegur nefnist einn kafli bókarinnar og er vísað þar til titils kversins sem listaskáldið Jónas las á banabeiðnum í Kaupmanna- höfn fyrir 170 árum eða svo. Nú höf- um við eignast slíkan Jakob, sem í bókinni birtist okkur sem frábær sögumaður með einstakt tungutak - en síðast en ekki síst er hann ærleg- ur, svo af ber. Ljósmynd/Jóhann Páll Valdimarsson Einstakt Í bókinni birtist Jakob okkur sem frábær sögumaður. Með sumt á hreinu bbbbn Með sumt á hreinu - Jakob Frímann Magnússon lítur um öxl. Þórunn Erlu– Valdimarsdóttir skráði. JPV-útgáfa, Reykjavík, 2011. 400 bls. BÆKUR Jakob ærlegur SIGURÐUR BOGI SÆVARSSON Þökkum frábærar viðtökur við fyrstu óperuuppfærslu okkar í Hörpu Hlökkum til að sjá ykkur á næstu óperusýningu okkar La Bohème eftir Puccini Frumsýning í mars 2012 Minnum á gjafakortin okkar – tilvalin jólagjöf! WAMozart F A B R IK A N

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.