Morgunblaðið - 05.12.2011, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. DESEMBER 2011
VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Björn Halldórsson í Sauðlauksdal er aðal-
persóna nýrrar skáldsögu Sölva Björns Sig-
urðssonar, Gestakomur í Sauðlauksdal. Heiti
bókarinnar er reyndar lengra því fullur titill er
Dálítill leiðarvísir um heldri manna eldunar-
aðferð og gestakomur í Sauðlauksdal eður
hvernig skal sína þjóð upp reisa úr öskustó. Í
bókinni snýr Björn aftur á heimaslóðir í Sauð-
lauksdal, aldurhniginn og blindur, en tíminn
hefur ekki slegið á framsæknar hugmyndir
hans um nýtingu landsins. Með honum eru tvö
ungmenni og síðan birtist óvæntur gestur.
Björn ákveður síðan að bjóða til mikillar
veislu.
Af hverju valdi Sölvi Björn að skrifa skáld-
sögu um 18. aldar manninn Björn í Sauðlauks-
dal? „Björn er ein af þeim persónum Íslands-
sögunnar sem hafa alltaf vakið áhuga minn, án
þess að ég hafi almennilega vitað hvers
vegna,“ segir Sölvi Björn. „Í fyrra fór ég að
lesa bækur hans og heillaðist af stíl hans og
honum sem rithöfundi. Mér fannst fyrsti kart-
öflubóndinn á Íslandi vera spennandi söguefni.
Þannig að það voru nokkrir hlutir sem röð-
uðust saman og urðu til þess að ég skrifaði um
hann bók.“
Í bókinni talar Björn til hins látna mágs síns
Eggerts Ólafssonar, sem er falleg tenging.
Fannst þér mikilvægt að Eggert kæmi við
sögu í þessari bók?
„Tengingin við Eggert er ekkert höfuðatriði
í bókinni. Hann er fimmta aðalpersónan en
gegnir hlutverki trúnaðarmanns Björns í þeim
mikla veisluundirbúningi sem hvílir á honum.
Eggert er hans athvarf í öllu þessu vafstri.“
Skemmtilegheit í orðanna hljóðan
Lagðistu í mikla heimildarvinnu við gerð
bókarinnar?
„Ég las flest það sem ég komst yfir um
Björn, sem eru reyndar engin ósköp. Það hef-
ur ekki verið skrifuð heildstæð ævisaga hans
en stuttur æviannáll var ritaður á sínum tíma
og ýmsir hafa skrifað stuttar ritgerðir um
hann sem hafa birst í safnritum gegnum tíðina.
Þetta fann ég bara með grúski á bókasafninu.
Ég las líka Ferðabók Eggerts og Bjarna og
einnig nokkuð af annálum og ýmsu öðru frá
þessum tíma til að ná aldarblænum. Bæði
skrifaði Eggert Ólafsson annál og Björn skrif-
aði sjálfur Sauðlauksdalsannál og þar er eitt
og annað að finna. Þar er að vísu farið hratt yf-
ir sögu en maður fær tilfinningu fyrir stórum
viðburðum þessa tíma. Mér fannst skemmti-
legt að þar eru nefnd skrímsli sem fólk átti að
vera dauðhrætt við og ég nýti mér það í sög-
unni.
Það er líka eitthvað við tungumálið á þess-
um bókum sem mér finnst launfyndið. Þar
liggja bara svo mikil skemmtilegheit í orðanna
hljóðan. Ég skemmti mér vel yfir þessum bók-
um og í minni stuttu bók er ég að kinka kolli til
þessa tíma. Mér fannst mjög gaman að setja
mig í spor 18. aldar manns. Það hefur alltaf
verið smáfortíðardraugur í mér og 18. öldin
heillaði mig mjög þegar ég fór að skoða hana.“
Þetta er tiltölulega stutt bók, ákvaðstu strax
að hafa hana stutta og knappa?
„Já, það var alltaf hugmyndin. Það hefði
verið hægt að stækka söguefnið og blása það
meira út en mér fannst þessi heimur rúmast
innan þessa knappa forms.“
Kaldur raunsæismaður en líka mjúkur
Í bókinni er það Björn sjálfur sem segir
sögu sína og gerir það þannig að manni fer að
þykja mjög vænt um hann. Er þetta þín vænt-
umþykja sem smitast svona til lesandans?
„Í gegnum væntumþykju á bókum Björns
fór mér að þykja mjög vænt um hann sjálfan.
Hann tilheyrði hópi hugsjónamanna sem höfðu
að miklu leyti menntast úti í Danmörku, fluttu
framsæknar hugmyndir með sér heim og vildu
drífa íslensku þjóðina áfram. Björn virðist hafa
verið fremur nútímalegur í hugsun og það
kemur manni á óvart hvað hann hefur fram-
farakenndar hugmyndir um landbúnað og
mikilvægi þess að rækta jörðina. Hann skrifar
mikla leiðarvísa um það hvernig bóndi eigi að
koma sér upp býli og það er ótrúlegt hvað
hann fer út í mikil smáatriði í því sambandi og
hvað hann ætlar fólki að leggjast í miklar
framkvæmdir. Maður hélt að tól og tæki þessa
tíma hefðu ekki boðið upp á miklar stór-
framkvæmdir. Þegar hann kom í Sauðlauksdal
var þar allt í auðn en hann var fljótur að taka
til hendinni. Hann lét sveitunga sína til dæmis
hlaða garð af því að hann leit á það verkefni
sem þjóðþrifaverk fyrir sveitina. Sveitung-
arnir gáfu garðinum nafnið Ranglátur því
þeim fannst afar óréttlátt að þurfa að standa í
þeirri vinnu án þess að fá borgað fyrir. Leifar
af þessum garði standa enn þann dag í dag
þannig að þeir hafa greinilega vandað sig við
verkið.
Björn var í aðra röndina kaldur raunsæis-
maður sem vildi nýta öll færi til að fá sem mest
út úr öllum í kringum sig og var að einhverju
leyti harður húsbóndi. En hann var einnig
mjúkur maður og mýktin birtist til dæmis í
bókum hans sem bera vott um mikla vænt-
umþykju hans til mannlífsins. Hann bar hag
landa sinna mjög fyrir brjósti um leið og hann
var ákveðinn í því að láta þá ekki komast upp
með neinn aumingjaskap.“
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Sölvi Björn Sigurðsson Í gegnum væntumþykju á bókum Björns fór mér að þykja mjög vænt um hann sjálfan.
Ég er að kinka kolli til 18. aldar
 Björn í Sauðlauksdal er aðalpersónan í nýrri skáldsögu Sölva Björns Sigurðssonar  Gaman að
setja sig í spor 18. aldar manns og sú öld heillaði mig þegar ég fór að skoða hana, segir höfundurinn
» Björn var í aðra röndinakaldur raunsæismaður sem
vildi nýta öll færi til að fá sem
mest út úr öllum í kringum sig
og var að einhverju leyti harð-
ur húsbóndi. En hann var einn-
ig mjúkur maður og mýktin
birtist til dæmis í bókum hans
sem bera vott um mikla vænt-
umþykju hans til mannlífsins.