Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
SVIÐSLJÓS
Guðrún Sóley Gestsdóttir
gudrunsoley@mbl.is
„Það eru helst strákar og yngri karl-
menn sem slasa sig um áramót,“ seg-
ir María Soffía Gottfreðsdóttir augn-
læknir og hún segir talsverðan mun
vera á fjölda flugeldatengdra slysa
milli ára. Erfitt sé að benda á hvað
veldur þessu. „Fyrir um það bil
tveimur árum var mikil aukning
slysa vegna flugeldanotkunar en árið
á eftir dró merkjanlega úr þeim
fjölda.“
María Soffía segir langstærstan
hluta þeirra sem koma á slysamót-
töku vegna slysa í tengslum við flug-
elda um áramót vera karlmenn á
aldrinum 10-40 ára. Verstu slysin
eiga sér gjarnan stað hjá drengjum á
táningsaldri og þeim sem eru undir
miklum áhrifum áfengis þegar flug-
eldar eru meðhöndlaðir. Mjög sjald-
gæft er að konur hljóti skaða af völd-
um flugelda og segir María
skýringuna að einhverju leyti liggja í
meiri áhuga karlmanna á sprenging-
um og púðri.
„Ýmiss konar áverkar geta hlotist
af völdum óvarlegrar notkunar á
flugeldum, allt frá smávægilegum
bruna á höndum, andliti og augnlok-
um upp í alvarlegri slys þar sem aug-
að hreinlega springur.“
Þó stundum sé hægt að draga úr
afleiðingum slysa með aðgerðum er
að sögn Maríu lítið hægt að gera við
skemmdum sem hljótast af kraft-
mestu sprengjunum. Hún segir mik-
ilvægt að fólk noti hlífðargleraugu
og hanska þegar flugeldar eru með-
höndlaðir og að foreldrar brýni mik-
ilvægi þess fyrir börnum sínum.
Hættulegir leyndir gallar
María Soffía segir stóran hluta
slysa verða þegar fólk bograr yfir
skoteldum sem virðast ekki virka en
springa svo fyrirvaralaust. Í þeim
geta leynst gallar og því býður það
hættunni heim að reyna ítrekað að
leggja að þeim eld. Fólk ætti þannig
alls ekki að fikta frekar í skoteldum
sem ekki kviknar í heldur láta þá
vera, farga þeim eða hella á þá vatni.
Flugeldarnir geta verið gallaðir og
þá býður það hættunni heim að
reyna ítrekað að kveikja í þeim.
Foreldrar fargi afgangs-
flugeldum eftir áramótin
María Soffía segir slysin ekki ein-
ungis bundin við áramótin heldur
komi fólk á slysavakt með áverka
eftir sprengjur og flugelda fram-
eftir öllum janúarmánuði. ,,Ung-
lingsstrákar stunda gjarnan að
safna púðri og flugeldum og búa
til sínar eigin sprengjur sem er
mjög hættulegt. Erfitt getur ver-
ið fyrir foreldra að fylgjast með
þessu þar sem drengirnir eru oft í
felum með þetta föndur, og því
getur verið ráðlegt að losa
heimilin við alla umframskot-
elda eftir áramót.“
Unglingsdrengir
slasast oftast
 Miklir áverkar geta skapast af kraftmestu sprengjunum
Morgunblaðið/Eggert
Hlífðarbúnaður Örfá einföld atriði geta komið í veg fyrir að fögnuður snúist upp í martröð um áramót.
ar á flugeldum og ég hef grun um að í
mínu tilfelli hafi eitthvað verið að
kveikjuþræðinum. Mér finnst að það
mætti alveg almennt taka til skoð-
unar hvers konar gæðaeftirlit er haft
með þessum sprengjum.“ Hann seg-
ist ekki ætla að skjóta upp flugeldum
þessi áramót. „Ég persónulega mun
halda mig frá þeim.“
Gæðaeftirlit með flugeldum fer
fyrst og fremst fram í sjálfri fram-
leiðslunni. Ekkert samræmt eftirlit
er með flugeldum hér á landi og er
það því undir hverjum og einum selj-
anda komið. Kristinn Ólafsson,
framkvæmdastjóri Landsbjargar,
segir að strangt eftirlit sé með fram-
leiðslunni í Kína. Eftir innflutning
séu teknar stikkprufur. Ef galli
finnst sé viðkomandi vara kölluð inn.
„Eins og byssu-
kúla og skaust
í augað á mér“
 Missti sjón á öðru auga síðustu áramót
Morgunblaðið/Ernir
Flugeldar Sprengiefnið í 15-20
kílóa skottertum er öflugt.
Skottertur innkallaðar
» Terturnar Kópavogur og
Breiðholt, sem Bomba.is selur,
voru í gær innkallaðar.
» Terturnar reyndust gallaðar
því sumar þeirra skjóta flug-
eldum sem springa í lítilli hæð.
» Bomba.is prófar allar tertur
sem eru á sölu. Í fyrstu at-
rennu reyndust þær allar í lagi
en í næstu atrennum kom gall-
inn í ljós.
VIÐTAL
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
„Sjónin kemur ekki til baka, það er
búið að ganga úr skugga um það,“
segir Sveinn Björnsson verkfræð-
ingur, sem missti sjónina á öðru
auga í flugeldaslysi um síðustu ára-
mót. Sveinn, sem er fjögurra barna
faðir, var að skjóta upp flugeldum í
faðmi fjölskyldunnar á gamlárskvöld
og kveikti í tertunni Örlygsstaðabar-
daga með þessum afleiðingum.
„Ég er sannfærður um að þessi til-
tekna terta hafi verið gölluð. Ég
kveikti á þessu alveg eins og maður
hefur alltaf kveikt á tertum, en hún
skaut af skoti nánast í sömu andrá og
ég bar eldspýtuna að kveikiþræðin-
um. Þetta var bara eins og byssukúla
og skaust í augað á mér þannig að ég
missti sjón,“ segir Sveinn.
Höggið á augað var mikið auk þess
sem Sveinn fékk skurð á auga-
brúnina og bein flísaðist úr höfuð-
kúpunni. „Það var lán í óláni að hún
sprakk ekki í loftinu heldur var það
bara kúlan sjálf sem fór í augað, en
nokkrum sekúndum seinna fór tert-
an sjálf af stað.“ Þá var Sveinn sem
betur fer kominn í skjól með hjálp
konu sinnar og tengdaföður þakkar
fyrir að hafa ekki vankast því þá
hefði hann jafnvel getað dottið yfir
tertuna.
Öflugt sprengiefni
Á Landspítala var Sveinn sendur í
skurðaðgerð en það varð strax ljóst
að augnskaðinn var alvarlegur. Nú
er orðið ljóst að sjónina fær hann
aldrei aftur á slasaða auganu, en
hann segir þó ekki útlit fyrir að hann
missi augað.
„Það sem ég myndi vilja segja sem
víti til varnaðar er að þetta eru stór-
ar og öflugar tertur og fólk þarf að
hafa í huga hvað það er með í hönd-
unum, þetta getur verið gríðarlega
hættulegt. Ég var ekki með hlífðar-
gleraugu og það er miður, en hvað
hefði gerst ef skotið úr tertunni hefði
farið í ennið á mér eða munninn?
Gleraugun eru ekki lokasvarið þótt
auðvitað séu þau mjög mikilvæg.“
Sveinn bendir á að tívolíbomburn-
ar hafi verið bannaðar á sínum tíma
en stærstu terturnar séu ekki síður
öflugar. „Þetta er ekki bara spurn-
ing um klaufaskap í þeim sem er að
sprengja heldur geta líka verið gall-
Egill Ólafsson
egol@mbl.is
Þeir sem ekki vilja draga úr
greiðslum í séreignarsparnað um
áramót geta farið þá leið að semja
við vinnuveitanda um launalækkun
gegn því að hann hækki iðgjalda-
greiðslur í séreignasparnað. Skatta-
lega kemur þetta betur út en t.d. að
auka eigin sparnað því af honum er
greiddur tekjuskattur og fjármagns-
tekjuskattur.
Um áramót taka gildi lög sem
fela í sér að fólk má aðeins leggja
skattfrjálst 2% af launum í viðbót-
arlífeyrissparnað,
en ekki 4% eins
og verið hefur.
Óskynsamlegt er
að halda áfram að
greiða 4% því þá
verður það sem
er umfram 2%
tvískattað.
Gunnar
Baldvinsson,
framkvæmda-
stjóri Almenna lífeyrissjóðsins,
bendir á í grein á heimasíðu sjóðsins,
að samkvæmt lögum má launagreið-
andi hæst greiða 12% af launum plús
tvær milljónir króna á ári fyrir hvern
launþega í lífeyrissjóð og/eða í við-
bótarlífeyrissparnað. Algengast er
að launagreiðandi greiði 8% iðgjald í
lífeyrissjóð og 2% í viðbótarsparnað.
„Eftirlaunasparnaður er alltaf
jafnnauðsynlegur og kannski aldrei
nauðsynlegri en nú,“ segir Gunnar.
„Ef fólk getur lagt meira fyrir og
hefur tök á að semja við sinn vinnu-
veitenda þá mæli ég með því við fólk
að gera þetta. Þetta er allt í sam-
ræmi við lög og reglur. Fólk sem vel-
ur þessa leið greiðir ekki skatt af ið-
gjaldinu og greiðir ekki
fjármagnstekjuskatt. Það er hugs-
anlegt að þegar þú tekur þetta út
sértu í lægra skattþrepi. Það er líka
hugsanlegt að þú takir þetta út áður
en þú hefur töku ellilífeyris og þá
ertu kannski með tímabil þar sem þú
ert með ónýttan persónuafslátt. Ef
þú fellur frá er ekki greiddur erfða-
fjárskattur af upphæðinni.“
Semji um að vinnuveit-
andi greiði iðgjaldið
 Hægt að komast
hjá skattlagningu
Gunnar
Baldvinsson
Að sögn Maríu Soffíu er mik-
ilvægt að hafa þrennt í huga
varðandi meðhöndlun skotelda;
að muna eftir hlífðargler-
augum fyrir alla viðstadda,
hvort sem þeir eru að skjóta
upp eða einungis horfa á. Í
annan stað er mikilvægt að
hafa hanska á höndum. Æski-
legt er að þeir séu úr leðri eða
ull þar sem gerviefni geta
fuðrað upp eða bráðnað og
valdið slæmum bruna á hönd-
um. Í þriðja lagi er mikilvægt
að láta þá flugelda sem ekki
kviknar á eiga sig, hella yf-
ir þá vatni og henda.
Hafa ber í huga að hiti
sjóðandi vatns er
100°C en þegar flug-
eldum er skotið upp
gefa þeir frá sér hita á
bilinu 800-1200°C. Leið-
beiningar á flugeldum
taka mið af þessari
hættu og því skiptir
öllu máli að fara
eftir þeim í hví-
vetna.
Þrjú mikil-
væg atriði
EINFALDAR ÖRYGGIS-
RÁÐSTAFANIR
María Soffía
Gottfreðsdóttir