Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 33

STJÓRNMÁL 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
U
ndir drynjandi takti búsáhalda
og staðfestu fengu þeir sem
mættu við Austurvöll kaldan
janúardag kröfum sínum loks
mætt eftir linnulaus mótmæli
um nokkra hríð, vopnlaus en raddhvöss bylt-
ing varð til þess að hrunastjórnin féll, seðla-
bankastjórinn og forstjóri FME létu af emb-
ættum. En þá var leikurinn aðeins hálfnaður.
Hin krafan um að almenningur myndi aldrei
aftur þurfa að boða til byltingar til að fá að
hafa áhrif á framgang mála í samfélagi sínu
kristallaðist í kosningaloforðum flokkanna
sem buðu sig fram til snemmbærra kosninga í
apríl 2009. Flestir flokkarnir settu á oddinn
gagngerar lýðræðisumbætur og uppgjör við
hrunið. Endurmóta átti grunngerð samfélags-
ins með m.a. nýrri stjórnarskrá, slá skjaldborg
um heimilin í landinu, verja þau gegn brotsjó
þrenginga og óréttlætis. Þá átti að færa auð-
lindirnar aftur í þjóðareign og umbylta kvóta-
kerfinu. Þá átti að fara fram uppgjör við hrun-
verja og þá pólitísku galgopa sem létu
innansogið úr bönkunum viðgangast og ýttu
jafnvel undir þjófnaðinn með því að slaka á
löggjöf og fjármálaeftirliti sem átti ekkert í
lögfræðingaher bankanna.
Hvar er uppgjörið og kjarkurinn?
Allir þekkja mistökin í kringum Icesave hjá
núverandi ríkisstjórn og þvermóðskuna sem
einkenndi það mál. Um það verður uppgjör
síðar þegar það er til lykta leitt. Ólán er að
gera upp mál í miðri á. Við í Hreyfingunni er-
um sátt við að þar hafi þjóðin fengið síðasta
orðið í tvígang og þjóðaratkvæðagreiðslurnar
sem voru samofnar þeirri sögu upphaf að lýð-
ræðisvakningu þjóðar.
Margir bundu vonir við að uppgjörið við
Hrunið myndi hefjast þegar skýrsla Rann-
sóknarnefndar Alþingis skilaði því verki í
þingnefnd. Því miður virðist sem ósk Sjálf-
stæðisflokksins um að skýrslan myndi aðeins
tímabundið þvælast fyrir hafa orðið að veru-
leika. Nú hefur tekist að aumingjavæða þá
sem ábyrgðina höfðu og skella allri skuldinni á
ógöngur þær sem hafa dunið á þjóðinni á nú-
verandi ríkisstjórn. Það eru stórkostleg öf-
ugmæli. En hið pólitíska sjónspil og ákall um
ábyrgð er enn eins og áður var og lítil von að
það breytist með hrunverja enn á þingi. Upp-
gjör af því tagi hefst með því að tryggja að
sambærilegir atburðir geti ekki átt sér stað.
Eva Joly sagði að það myndi taka nokkur ár
að byggja upp trúverðug dómsmál ef þeir sem
ábyrgð höfðu á fjármálastofnunum eiga að fá
sitt uppgjör. Árið 2012 mun innibera áberandi
dómsmál sem tengjast svikamyllu hinna föllnu
banka. Þá er mikilvægt að til séu lög og hefðir
fyrir því að ráðast ekki að þeim sem flytja
fréttir um þessi mál. Undanfarið hefur það
færst í aukana að blaðamenn nánast lamast út
af endurteknum dómsmálum sem tengjast
ærumeiðingum. Það verður að tryggja að þeir
sem vinna við það að kryfja flókin svikamyll-
umál fái til þess tóm.
Til að fyrirbyggja að hægt sé að hanna lög í
ráðuneytum sem gagnast þeim sem vilja
svindla á kerfinu á jafn stórfelldan hátt og
gert var í aðdraganda hrunsins, þarf það að
liggja fyrir hver skrifar hvaða lagabálk. Það
ætti að vera liðin tíð að hagsmunaaðilar sjái
um lagasetningu landsins. Því miður hefur
þingið ekki haft dug í sér til að kalla til sín
meiri ábyrgð og völd þó svo að síðan við tókum
sæti á Alþingi hafi það aðeins skánað. Hrunið
átti þó að vera til þess að hægt væri að koma
hér róttækum umbreytingum á öllum stigum
samfélagsins. Ef við tryggjum ekki Aldrei aft-
ur þá munum við vera í nákvæmlega sömu
sporum eftir nokkur ár. Óðaverðbólga eða inn-
anbankarán hafa sömu afleiðingar fyrir heim-
ilin í landinu aftur og aftur ef við náum ekki al-
vöru innankerfis- og hugarfarsbreytingum um
hvað samfélagsleg ábyrgð er og rétt almenn-
ings að upplýsingum og til aðhalds stjórnkerf-
inu.
Valdið til fólksins
Til þess að ná fram nauðsynlegum umbótum
á kerfi og samfélagi og færa meiri völd til
fólksins þarf að hrinda eftirfarandi stefnu-
málum Hreyfingarinnar í framkvæmd:
Þjóðaratkvæðagreiðslur verði lögfestar sem
leið 10% þjóðarinnar til að veita okkur sem á
Alþingi sitjum aðhald og hjálpa ríkisstjórnum
hvers tíma að koma í gegn erfiðum málum eins
og t.d. afnámi verðtryggingar og almennum
aðgerðum fyrir heimilin í landinu sem og auð-
lindarmálum.
Persónukjör verði lögfest til að gefa al-
menningi kost á að kjósa þá fulltrúa sem það
treystir á þing. Persónukjör tryggir að ein-
ræði og völd flokkanna minkar.
Ný stjórnarskrá verði að veruleika fyrir
næstu kosningar. Þá þarf jafnframt að tryggja
að almenningur viti hvað í þessari nýju stjórn-
arskrá býr og skapa almenna samræðu manna
á milli hvað hinn nýi samfélagssáttmáli inni-
heldur.
Afnema 5% þröskuldinn til að tryggja að
smærri framboð fái fulltrúa á þing.
Lýðræðisvæða þarf lífeyrissjóðina. Sú hefð
sem hefur skapast þar innanbúðar um hið
notalega hjónaband Samtaka atvinnulífsins og
verkalýðsfélaganna er undirrót þess veruleika
að verkalýðsfélögin flest hafa brugðist hlut-
verki sínu gagnvart hinum almennu launþeg-
um. Það er ekki síst á ábyrgð lífeyrissjóðanna
að ekki hefur tekist að koma hér á almennum
leiðréttingum en þeir veifa alltaf framan í okk-
ur gamla fólkinu sem lifandi skotmörkum með
hótunum um að skerða réttindi þess ef sjóð-
irnir þurfa að axla einhverja ábyrgð á sínum
þætti í hruninu.
Upplýsingalöggjöf þar sem aðgengi almenn-
ings að upplýsingum vegi þyngra en þörf á
leyndarhyggju og baktjaldamakki. Tryggja
þarf aðgengi að upplýsingum um hvaða hags-
munaaðilar komi að lagasetningu.
Til þess að við þurfum Aldrei aftur að
standa í sömu sporum og við gerðum 2008
verður almenningur að gera sér grein fyrir að
stjórnvöld þurfa aðhald frá honum oftar en á 4
ára fresti. Til að búa í því samfélagi sem fólk
dreymir um þá verður fólk að vera tilbúið að
vera virkir þátttakendur í samfélagi sínu og
sækjast eftir því að vera upplýst. Ágæt tilraun
hefur átt sér stað í Reykjavíkurborg þar sem
samfélagsvefurinn Betri Reykjavík hefur ver-
ið útfærður á þann hátt að 5 vinsælustu málin/
tillögurnar á vefnum fara til umfjöllunar í
nefndum sem þau falla undir. Borgarstjórn-
inni er skylt að fjalla um málin og halda not-
endum samfélagsvefsins upplýstum um gang
þeirra mála sem um er fjallað. Nú þegar hafa
nokkur mál fengið slíka umfjöllun og orðið að
veruleika.
Árið 2012 munum við kjósa um nýja stjórn-
arskrá. Ég skora á alla landsmenn að lesa
hana, tala saman um hana í því ljósi að þetta
er OKKAR stjórnarskrá, OKKAR samfélags-
sáttmáli. Í henni koma grunngildin fram um
það í hvernig samfélagi við viljum búa í.
En það er ekki nóg að fá nýja stjórnarskrá –
við verðum öll sem eitt að gera hana að okkar,
þekkja innihald og anda hennar og finna hvöt
til að láta okkur málið varða.
Aldrei aftur að hrópa á tómar tóftir húsa og
horfa á eftir innstreymi umskiptinga. Aldrei
aftur getuleysi til að kalla eftir nýrri rík-
isstjórn ef sú hin sama er að valda þjóðinni
skaða með aðgerðum eða aðgerðaleysi. Gleym-
um því aldrei að völdin eru fólksins, kerfið er
ekki utan við okkur heldur erum við hluti af
því. Ríkisstjórnin er ekki utan við okkur held-
ur endurspeglun af okkur. Hættum að vera
fórnarlömb valdaleysis sem hefur alltaf verið
okkar. Formfestum það með nýrri stjórn-
arskrá og getunni til að valda valdinu með að-
haldi og hugrekki.
Við í Hreyfingunni ætlum ekki að gefa ykk-
ur innantóm loforð um 10.000 stöðuígildi né
erlenda fjárfesta sem öllu eiga að bjarga eða
stóriðju í hverjum firði með tilheyrandi göng-
um í gegnum fjöll í réttum kjördæmum. Nei,
við viljum frekar færa ykkur völdin til að hafa
bein áhrif og beinan þrýsting á samfélagið og
það fáum við aðeins ef þau atriði sem ég tíndi
til í greininni verða að veruleika.
Birgitta Jónsdóttir, formaður þingflokks Hreyfingarinnar
Aldrei aftur!
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Birgitta Jónsdóttir „Gleymum því aldrei að völdin eru fólksins, kerfið er ekki utan við okkur heldur erum við hluti af því. Ríkisstjórnin er ekki utan við okkur heldur endurspeglun af okkur.“