Morgunblaðið - 06.02.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. FEBRÚAR 2012
Vor í lofti Fátt jafnast á við góðan reiðtúr við Rauðavatn þegar veðrið er eins og það var í gær.
Kristinn
Í Tíund, fréttabréfi
ríkisskattstjóra, var
fyrir nokkru fjallað um
tekjur þeirra er áttu
innstæður í bönkum í
október 2008. Af þeirri
umfjöllum er augljóst
að afkoma fjármagns-
eigenda var ,,gull-
tryggð“.Eign þeirra var
vernduð, án skilyrða og
fortakslaust, af stjórn-
völdum með yfirlýsingu
um tryggingu allra innstæðna. Að
auki fengu fjármagnseigendur líka
óskiptan „hagnaðinn“ af verðbólgu og
vaxtaskoti í kjölfar efnahagshrunsins.
Á meðan hefur verðtryggingin
fengið að herja óáreitt á skuldsett
heimili landsins. Verðbólga frá árs-
byrjun 2008 er nálega 40 prósent og
lánþegar þessa lands hafa mátt horfa
á lánin sín hækka um þá upphæð auk
hárra vaxta. Þeir fjármunir hafa
runnið í hirslur fjármálafyrirtækja og
fjárfesta. Með nokkrum sanni má
segja að þetta fyrirkomulag hafi
hneppt stóran hluta þjóðarinnar á
besta aldursskeiði, 25-40 ára, í skulda-
þrælkun og stuðlað að stórfelldum
flutningi á eignum frá einum þjóð-
félagshópi til annars.
Almenningi ofbýður þetta órétt-
læti. Skuldsett heimili, sem vilja
standa í skilum, krefjast réttlætis og
sanngirni í sinn garð þegar þungar
fjárhagslegar byrðar leggjast á þjóð-
félagið vegna efnahags-
hrunsins. Að mínu mati
eru bæði sterk sann-
girnis- og réttlætisrök,
sem mæla með því að
tekist verði á við þann
hluta forsendubrestsins
sem löggjafinn getur
tekið beint á. Leitað
verði leiða til að deila
áfallinu jafnt á milli lán-
takenda og lánveitenda
varðandi verðtryggð lán
en gengisbundin lán
verði látin lúta að fulln-
ustu dóms Hæstaréttar.
Rangar áherslur
Það er athyglivert að stjórnvöld
virðast oftast einblína á kostnað lána-
stofnana en minna fer fyrir umræð-
unni um kostnað lánþega. Því síður
virðast stjórnvöld vilja horfast í augu
við vaxandi kostnað þjóðarbúsins
vegna vaxandi vanskila og versnandi
lífsskilyrða þeirra tugþúsunda Íslend-
inga sem heyja að því er virðist von-
lausa baráttu við það að verja stærstu
fjárfestingu lífs síns: Þakið yfir höf-
uðið.
Skýrsla sem forsætisráðuneytið lét
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
vinna um kostnað við leiðréttingu
stökkbreyttra skulda heimilanna hef-
ur varpað skýru ljósi á þessa stöðu.
En forsætisráðherra segir að sam-
kvæmt úttekt Hagfræðistofnunar
muni það kosta 200 milljarða að leið-
rétta höfuðstóla verðtryggðra lána
þ.e. færa þá niður til þeirrar vísitölu
sem var við bankahrunið 1. október
2008.
Þetta er svipuð fjárhæð og verð-
tryggingin hefur kostað lántakendur
frá bankahruni. Staðan heldur hins
vegar áfram að versna og brýnt er að
grípa til aðgerða til að forða frekara
tjóni.
Færum höfuðstól verð- og
gengistryggðra lána niður
Fyrir rúmum tveimur mánuðum
hélt Sjálfstæðisflokkurinn landsfund
sinn. Á honum var m.a. samþykkt
tímamótaályktun um fjármál heim-
ilanna, sem gerði það m.a. að stefnu
Sjálfstæðisflokksins að færa höf-
uðstóll verð- og gengistryggðra lána
niður.
Það tel ég unnt að gera með eftir-
farandi hætti:
1. Allar verðtryggðar peningaeignir,
-innistæður, skuldabréf og lána-
samningar verða færðar niður til
samræmis við stöðu vísitölu neyslu-
verðs til verðtryggingar í janúar
2008 ásamt sambærilegri lækkun á
vöxtum óverðtryggðra peninga-
eigna.
a. Reikna skal frá þeim tíma að há-
marki 4% verðbótaþátt til samræm-
is við verðbólgumarkmið Seðla-
banka Íslands.
b. Reikna skal dráttarvexti á afborg-
anir í vanskilum samkvæmt leið-
réttingu.
c. Umframgreiðslur frá 1. janúar 2008
til dags, miðað við hámark verð-
bótaþáttar (sbr. lið a) skulu dregnar
frá höfuðstól lánsins á greiðsludegi.
d. Komist lántaki og lánveitandi að
samkomulagi um nýtt óverðtryggt
lán samhliða vísitöluleiðréttingum
verði stimpilgjöld felld niður vegna
nýs láns.
e. Innleitt verði tímabundið bann við
sérstökum „uppgreiðslugjöldum“.
2. Gengistryggð lán skulu færð til
upphaflegrar stöðu m.v. dóm
Hæstaréttar, 16. september 2010
um ólögmæti gengistengingar.
a. Lán skal bera samningsvexti frá
lántökudegi til 16. september 2010.
Frá þeim degi skulu lán bera vexti
í samræmi við fyrrgreindan dóm
Hæstaréttar (lægstu vextir SÍ).
b. Reikna skal dráttarvexti á afborg-
anir í vanskilum samkvæmt leið-
réttingu.
c. Hafi átt sér stað umframgreiðslur
af láni skal draga þær frá höfuðstól
á greiðsludegi.
d. Samhliða leiðréttingum verði öllum
lánveitendum gert að bjóða upp á
endurfjármögnun lána. Sú endur-
fjármögnun skal vera án stimpil-
og uppgreiðslugjalda.
3. Hafi leiðrétting farið fram á láni
skal hún taka mið af stöðu þann
01.01 0́8 á verðtryggðum lánum,
en lántökudegi vegna geng-
istryggðra lána.
4. Ráðist verði í eftirfarandi aðgerðir
fyrir þá sem verst eru settir, þ.e.
þá er ekki rúmast innan tillagna
hér að ofan.
a. Fólki, sem þess óskar, verði gert
mögulegt að „skila lyklum“ að eign
sinni til lánastofnunar.
b. Fólki verði gert kleift að óska
gjaldþrots með liðsinni Umboðs-
manns skuldara (US).
Brýnt að bregðast við
Það verður að bregðast við því
staðreyndirnar blasa við. Þær að-
gerðir sem stjórnvöld hafa gripið til
duga ekki til lausnar á þeim meg-
invanda sem við blasir. Það fjölgar á
vanskilaskrá dag frá degi. Almenn
skuldsetning heimila og smærri fyr-
irtækja í þjóðfélaginu veldur því að
þrælunum í skuldafangelsinu fjölgar
ört. Í lok ársins 2010 voru 40% heim-
ila landsins með neikvæða eigna-
stöðu. Það samsvarar því að 60.000
íslenskar fjölskyldur skulda meir en
þær eiga. Meðan ekki er tafarlaust
gripið til róttækra aðgerða blasir við
að eignastaðan hríðversnar, kaup-
máttur dregst saman og tekjur heim-
ilanna fara að byggja í auknum mæli
á bótagreiðslum frá hinu opinbera.
Ótækt er að una því. Það er brýnt
að bregðast við.
Eftir Kristján Þór
Júlíusson » Það verður að bregð-ast við því stað-
reyndirnar blasa við.
Þær aðgerðir sem
stjórnvöld hafa gripið til
duga ekki til lausnar á
þeim meginvanda sem
við blasir.
Kristján Þór
Júlíusson
Höfundur er alþingismaður.
Niður með verðtryggðu lánin
Meirihluti Samfylkingar
og Besta flokksins í borg-
arstjórn Reykjavíkur hefur
valdið uppnámi í mörgum
hverfum borgarinnar með
vanhugsuðum og illa und-
irbúnum breytingum á
skólahaldi. Þegar umrædd-
ar breytingar voru sam-
þykktar á síðasta ári var
því hátíðlega lofað af borg-
arfulltrúum meirihlutans að
víðtækt samráð yrði haft
við nemendur, foreldra og kennara í
vinnu þeirri, sem fram undan væri vegna
breytinganna. Á síðustu vikum og mán-
uðum hefur berlega komið í ljós að um-
rædd loforð voru innantóm og merking-
arlaus.
Sjálfsögðum spurningum
ekki svarað
Á fundum stýrihópa, sem leiða eiga
breytingarferlið í einstökum skólum, hafa
ekki fengist svör við ýmsum mikilvægum
spurningum foreldra um fyrirhugaðar
breytingar eða framtíðarfyrirkomulag
kennslunnar. Einföld skýring er þó til á
því af hverju þeir embættismenn, sem
sækja slíka fundi fyrir hönd borgarinnar,
geta ekki svarað slíkum spurningum. Hún
er sú að stefnumótun borgarstjórn-
armeirihlutans er í molum og ekki liggur
fyrir hvernig ýmsum mikilvægum úr-
lausnarefnum verður ráðið til lykta. Emb-
ættismenn vísa slíkum spurningum því til
kjörinna fulltrúa, en þar hafa foreldrar
síðan komið að tómum kofunum.
Dæmi um þetta eru ótrúleg samskipti,
sem foreldrar í Hamraskóla hafa átt við
Oddnýju Sturludóttur, formann skóla- og
frístundaráðs, að undanförnu. Þar sem
fátt varð um svör hjá embættismönnum
óskuðu foreldrarnir eftir skýrum svörum
frá Oddnýju um flutning unglingadeildar
skólans í annað hverfi, hvaða ávinningi
hún myndi skila svo og um framtíð sér-
deildar í skólanum. Oddný neitaði lengi
vel óskum um að koma á fund í Hamra-
skóla til að ræða málin en gerði foreldrum
á móti það tilboð að hún væri til í að veita
þremur fulltrúum þeirra áheyrn á skrif-
stofu sinni í Ráðhúsinu. Foreldrar tóku
ekki þessu kostaboði en héldu
engu að síður fund þar sem
mikil óánægja kom fram með
vinnubrögð meirihlutans.
Fulltrúum foreldra
nóg boðið
Fulltrúar meirihlutans féll-
ust loks á að koma á fund með
foreldrum í Hamraskóla sl.
miðvikudag. Fundurinn var
afar fjölmennur og þar kom
skýrt fram sá vilji foreldra að
þeir vilja ekki missa unglinga-
deild skólans úr hverfinu. Í máli hinna
fjölmörgu foreldra, sem tjáðu sig á fund-
inum, komu fram miklar efasemdir um
fjárhagslegan og faglegan ávinning af
umræddum flutningi og mjög var kvartað
yfir lélegum vinnubrögðum í málinu.
Fulltrúar meirihlutans höfðu hins vegar
ekkert nýtt fram að færa á fundinum og
kom þar betur í ljós en áður að öll stefnu-
mótun hans virðist á sandi byggð.
Formenn foreldrafélaganna í Hamra-
skóla og Húsaskóla hafa nú báðir sagt sig
úr stýrihópi vegna umrædds flutnings
unglingadeilda þar sem óskir foreldra og
jafnvel fyrirspurnir eru algerlega virtar
að vettugi. Þannig er samráðið í fram-
kvæmd hjá borgarfulltrúum Samfylk-
ingar og Besta flokksins.
Óánægja foreldra í Hamrahverfi með
vinnubrögð borgarstjórnarmeirihlutans
er ekki einsdæmi. Í öðrum hverfum funda
foreldrar og samþykkja ályktanir þar sem
sleifarlagi meirihlutans er mótmælt.
Einnig ríkir mikil óvissa í þeim hverfum
þar sem meirihlutinn ætlaði upphaflega
að knýja fram breytingar en hvarf frá
þeim tímabundið sl. vor eftir mestu
fjöldamótmæli foreldra vegna skólamála í
borginni.
Eftir Kjartan
Magnússon
Kjartan
Magnússon » Formenn tveggja for-
eldrafélaga í Grafarvogi
hafa sagt sig úr stýrihópi
þar sem óskir foreldra
og jafnvel fyrirspurnir
eru virtar að vettugi.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Illa staðið að breytingum
á skólahaldi í Reykjavík