Morgunblaðið - 24.07.2012, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fyrrverandifjármála-ráðherra og
sú sem nú vermir
stólinn hafa verið í
mikilli herferð á
síðustu vikum til
að reyna að sannfæra lands-
menn um að fullyrðingar um af-
rek í ríkisfjármálum og efna-
hagsmálum styðjist við
staðreyndir. Í þessu skyni hafa
þau verið iðin við að túlka ný-
lega birtan ríkisreikning og
sumarspá Hagstofunnar sér í
vil.
Þessi spuni hefur á köflum
gengið óhóflega langt og orðið
að hreinum blekkingarvef. Eitt
dæmi um þetta eru fullyrðingar
um að hagtölur sýni að útlitið
nú sé betra en það hafi verið áð-
ur og þar með að meiri árangur
hafi náðst en gert hafi verið ráð
fyrir. Þetta á svo að staðfesta
hvílíku grettistaki ríkisstjórnin
hafi lyft þrátt fyrir erfiðar að-
stæður.
Dæmi um þennan spuna birt-
ist í grein frá fyrrverandi fjár-
málaráðherra, Steingrími J.
Sigfússyni, þar sem hann segir:
„Nú er spáð heldur meiri hag-
vexti á yfirstandandi ári en í
fyrri spám. Sker Ísland sig
nokkuð úr í þessum efnum þar
sem horfur hafa farið jafnt og
þétt batnandi hér og spár um
hagvöxt fara hækkandi.“ Stein-
grímur heldur áfram og bendir
á að Hagstofan spái nú 2,8%
hagvexti, sem samkvæmt full-
yrðingunni um að horfur hafi
farið „jafnt og þétt batnandi
hér og spár um hagvöxt fara
hækkandi“ ætti að fela í sér að
fyrri spár hafi verið
lægri en 2,8%.
Nú er það að vísu
svo að tvær síðustu
spár Hagstofunnar
voru nokkru lægri,
þ.e. spáin frá því í
mars og nóvember sl. Sé horft
aftar, sem er eðlilegt að gera
þegar verið er að skoða nýju
spána í samhengi við eldri spár,
eru allar spár um hagvöxt fyrir
árið 2012 hærri en nýjasta spá-
in.
Í fyrrasumar spáði Hag-
stofan því að hagvöxtur í ár
yrði 3,1%, sem er töluvert meiri
vöxtur en spáð er nú. Sumarið
þar á undan, árið 2010, var spáð
enn meiri hagvexti á þessu ári,
eða 3,4%. Nýja spáin sýnir þess
vegna alls ekki að horfur hafi
farið „jafnt og þétt batnandi
hér“ og fullyrðingin um að spár
um hagvöxt hafi farið hækk-
andi er röng.
Staðreyndin er því miður sú
að þegar horft er á spár Hag-
stofunnar um hagvöxt – og hið
sama á raunar við um spár
Seðlabankans – þá er engin leið
að fullyrða að horfur fari batn-
andi miðað við fyrri spár. Þvert
á móti hefur verið haldið þann-
ig á málum að spár um hagvöxt
hafa ekki gengið eftir og voru
þær þó mjög hóflegar miðað við
það sem efnahagur landsins
þarf á að halda.
Þegar rýnt er í gegnum
blekkingarvef spunamanna rík-
isstjórnarinnar kemur því mið-
ur alltaf í ljós sama dapurlega
myndin um glötuðu tækifærin
sem hafa kostað landsmenn
fjölda starfa og betri kjör.
Fullyrðing ráðherra
um að spár um
hagvöxt hafi farið
hækkandi er röng}
Spár og spuni
Ekki þótti full-ljóst hve örv-
andi innspýting
nítjánda neyð-
arfundar ESB
myndi endast lengi.
Fyrri neyðarfundir
höfðu enst frá einum degi upp í
viku. Eins og jafnan komu allir
leiðtogarnir af fundinum sem
sigurvegarar. Slíkir sigrar fel-
ast ætíð í því að leiðtogar ein-
stakra landa segjast, sigri hrós-
andi, hafa gefið eftir minna af
sjálfsforræði þjóðar sinnar í það
sinnið en verstu spár höfðu ver-
ið um.
Á 19. neyðarfundinum var
upplitið annað en oftast nær.
Leiðtogar Frakklands, Ítalíu og
Spánar „láku“ því, að í raun
hefði þeim tekist að þvinga
kanslara Þýskalands til að fall-
ast á drjúgan hluta af þeirra til-
lögum. Þess háttar úrslit koma
svo sannarlega á óvart í sam-
félagi sem kallað er Merkel
drottning og dvergarnir (2)7.
En nú er allt loft úr blöðrunni
sem blásin var upp
á þessum neyð-
arfundi með því að
kreista kanslarann.
Grikkland virðist
ekki eiga efnahags-
lega langt eftir.
Vaxtaálag á Spán hækkar sífellt
þrátt fyrir magnþrungna björg-
unaraðstoð. Markaðarnir skekj-
ast nú illa og traust gufar upp.
Þjóðverjum er ekki lengur
skemmt. Hendurnar þrjár, sem
slógu til Þýskalandskanslara,
eru ekki lengur því höggi fegn-
ar. En þess er enn minnst í
Berlín.
Sjálfsagt verður áfram reynt
að bjarga þessari ólánsmynt,
sem sannfærðir halda að sé ekki
eitt af mörgum forgengilegum
mannanna verkum, heldur und-
ur, öllu öðru mikilfenglegra.
Fari það muni friður úti vítt og
breitt og áhöld um hvort lífið
verði þá þess virði að lifa því.
Minnir óneitanlega næstum á
annan helgidóm, íslensk gjald-
eyrishöft.
Gestir hins brenn-
andi hótels fresta
sjálfsagt eitthvað
sinni pöntun}
Neyðarfundur 19 allur
B
arþjónninn á veitingastað Íslend-
inga á Kanaríeyjum þekkti leið-
ina að kviku gesta sinna. Þegar
að borði hans komu íslenskir
gestir sló brosi á andlit hans um
leið og hann spurði með bjöguðum framburði á
tungu gestanna: Jæja, er ekki alltaf nóg að
gera í vinnunni? Þá kættust gestirnir, himinlif-
andi með að maður þeim framandi skyldi sýna
daglegum viðfangsefnum þeirra þennan
áhuga. Jú, auðvitað var nóg að gera hjá púls-
vinnufólkinu sem í skammdeginu var á suð-
rænni strönd í fáeina daga að sækja sér yl í
kropp og sól í sál og safna orku fyrir næstu
vinnulotu.
Sannarlega þarf fólk, hvert eftir sínu höfði,
að finna jafnvægi milli vinnu, fjölskyldu, tóm-
stunda og hvíldar. Auðvitað er brjálæði að fólk vinni
kannski tíu til tólf stundir á dag. Því er rétt að gefa gaum
málflutningi Öldu – félags um sjálfbærni og lýðræði sem í
sl. viku sendi fjölmiðlum hugmyndir sínar um styttri
vinnutíma.
Lítum á málið: Alda vill stytta vinnuviku í 30 til 32
stundir á tveimur árum og tryggja að aukin framleiðni
skili sér í fleiri frístundum án kaupmáttarskerðingar.
Segir að á Íslandi vinni fólk samanlagt mun fleiri daga en
gerist í Evrópulöndum, þar sem vinnudagurinn hafi
gagngert verið styttur sl. ár. Slíkt liggi raunar beint við;
sjálfvirkni og framleiðni skuli skila sér í minni vinnu en
ekki atvinnuleysi. Þá vegi aðrir þættir í lífsgæðakapp-
hlaupi þyngra en áður var; s.s. félagsleg
tengsl, jöfnuður og umhverfisgæði.
Hugmyndir þessar eru fallegar á blaði og
líklega framkvæmanlegar t.d. í fram-
leiðslugreinum. Raunar hafa verið tekin stór
skref í þá átt sem Alda leggur til; vinnudagur
er skemmri en áður og aðstæður og aðbún-
aður vinnandi fólk þekkilegri en var. Því er
niðurstaðan almennt sú að þetta sé allt í átt-
ina. Ætli fjörutíu stunda vinnuvika, þar sem
margir hafa t.d. sveigjanlegan vinnutíma,
möguleika á fjarvinnslu og svo framvegis, sé
þá ekki hóflegur vinnutími; viðmið sem hentar
launafólki og vinnuveitendum ágætlega? Góð-
ur millivegur.
En eru starfsfúsir Íslendingar áhugasamir
um að hægja ferðina? Stundum er sagt að iðja
sé auðnu móðir og víst er að mikil vinna, ef hún býðst,
skilar góðum tekjum. Þá felst lífsfylling margra í
vinnunni og því að sjá eitthvað liggja eftir sig. Sjálfs-
myndin byggist beinlínis á því. Skemmri vinnudagur er
góð hugmynd og vel gerlegt markmið í ákveðnum at-
vinnugreinum, eins og að framan segir. Málinu verður þó
ekki þokað áfram nema fyrir því sé góður hljómgrunnur
og stemmning meðal launafólks, sem þá þarf að sækja á
um kröfur sínar. Efast verður þó um að svo verði í bráð.
Starfsgleði er Íslendingum töm. Og það kemur við hé-
gómagirnd æði margra þegar í fjarlægu landi er spurt
hvort ekki sé alltaf nóg að gera í vinnunni. Flestum finnst
skemmtilegt að svara því játandi og brosandi. sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Pistill
Er ekki nóg að gera í vinnunni?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Misnotkun á litaðri dísil-olíu virðist hafa minnk-að stórlega eftir að að-gengi að olíunni var
takmarkað og eftirliti breytt. Þannig
fækkaði um helming brotamálum
sem Ríkisskattstjóri afgreiddi á síð-
asta ári og ekki hafa mörg mál komið
upp á fyrri hluta þessa árs. Enn eru
menn þó staðnir að misnotkun þess-
arar undanþágu frá greiðslu olíu-
gjalds.
Um mitt ár 2005 var farið að inn-
heimta olíugjald og kílómetragjald í
stað þungaskatts. Olíugjaldið leggst á
hvern seldan lítra af dísilolíu. Um leið
var tekin upp sala á litaðri dísilolíu til
að gefa þeim notendum sem ekki eru
gjaldskyldir kost á að kaupa olíu án
skatts. Þar er meðal annars um að
ræða skip og báta, húshitun, vinnu-
vélar og dráttarvélar í landbúnaði.
Tugir staðnir að brotum
Talsvert bar á misnotkun lituðu ol-
íunnar þegar eftirlit Vegagerðar-
innar og Ríkisskattstjóra fór að
virka. Þannig voru 56 til 90 mál af-
greidd á ári, til ársins 2010, og sekt-
irnar námu 11 til 17 milljónir kr.
Brotum fækkaði verulega á síðasta
ári, þegar þau voru 42, eins og fram
kemur á meðfylgjandi töflu.
Ástæðan fyrir fækkun afgreiddra
mála er að sögn þeirra sem stjórna
eftirlitinu hjá Ríkisskattstjóra og
Vegagerðinni aðallega sú að með
breytingu á lögum sem tók gildi und-
ir lok árs 2010 var aðgengi að litaðri
olíu takmarkað. Menn geta aðeins
keypt út á kennitölu sína og er við-
skiptakortakerfi olíufélaganna virkj-
að í þeim tilgangi. Ríkisskattstjóri
getur því hvenær sem er aflað upp-
lýsinga um kaup einstakra aðila til að
kanna hvort eitthvað óeðlilegt er í
gangi. Einnig kann það að hafa áhrif
að akstur og olíunotkun hefur minnk-
að og eftirlitið einnig.
Reglubundið eftirlit Vegagerðar-
innar á vettvangi er liður í öðru eftir-
liti stofnunarinnar með stórum öku-
tækjum, svo sem lestun,
kílómetragjaldi og hvíldartíma öku-
manna. Jóhannes Jónsson, starfs-
maður Ríkisskattstjóra, segir að í
upphafi hafi verið talið að mesta
hættan hafi verið á misnotkun
eigenda stórra ökutækja sem nota
mikla olíu, enda væri mesti hvatinn
til undanskots þar. Það hafi því kom-
ið á óvart að flest brotin hafi verið
vegna minni bifreiða, jeppa eða fólks-
bíla til einkanota. Fyrir lagabreyt-
inguna hafi menn getað tekið litaða
olíu á bensínstöðvum án þess að gera
grein fyrir sér.
Aukatankar settir í bíla
Sektir fyrir að nota litaða olíu í
ólöglegum tilgangi eru frá 300 þús-
und til 1.875 þúsund og fer fjárhæðin
eftir stærð ökutækis. Nokkrir ein-
staklingar eða fyrirtæki hafa verið
staðnir að ítrekuðum brotum, eins og
sést á töflunni. Ríkisskattstjóra er
heimilt að tvöfalda sektina við ítrek-
uð brot. Eigandi venjulegs einkabíls
sem tekinn er í annað eða þriðja sinn
getur því þurft að greiða 600 þúsund
króna sekt í hvert skipti.
Eftirlitsmenn Vegagerðarinnar
hafa orðið varir við talsvert hug-
myndaflug einstaklinga sem vilja
komast hjá því að greiða olíugjald.
Sævar Ingi Jónsson hjá vegaeftirliti
Vegagerðarinnar segir að dæmi séu
um að menn breyti bílum sínum og
séu með tvo tanka og noti annan fyrir
lituðu olíuna. Hann nefnir að eitt sinn
hafi pallbíll verið stöðvaður og olía á
tanki athuguð. Hún hafi verið í lagi.
Eftirlitsmenn hafi þá tekið eftir dóta-
kassa á pallinum. Þar hafi verið ann-
ar stútur í tank fyrir litaða olíu sem
reyndist vera aðaltankur bílsins.
Tankurinn á hlið bílsins var þá aðeins
til að villa um fyrir eftirlitsmönnum.
Takmarkanir á að-
gengi draga úr brotum
Morgunblaðið/Ómar
Lituð Dælurnar eru vel merktar og viðskiptavinir olíufélaganna geta auk
þess ekki keypt sér litaða olíu án þess að gefa upp kennitölu.
Sektir eru lagðar á þá sem
staðnir eru að brotum á ákvæð-
um laga um undanþágu á
greiðslu olíugjalds. Sektirnar
hafa flest árin verið í kringum
200 þúsund að meðaltali.
Sekt minni bifreiða er 300
þúsund krónur og getur farið
niður í 150 þúsund ef sýnt er
fram á að lituð olía hafi ekki
verið notuð í tvö ár eða lengur.
200 þúsund
að meðaltali
Misnotkun á
litaðri dísilolíu
Heimild: Ríkisskattstjóri
403mál hafa verið afgreidd samtals
332 komið einu sinni
28 komið fyrir tvisvar
11 komið fyrir þrisvar
4 komið fyrir fjórumsinnumeðaoftar
Ár fjöldi sektarfjárhæð
2005 0 0
2006 67 0
2007 56 16.839.571
2008 90 16.157.196
2009 60 10.734.086
2010 84 16.935.429
2011 42 9.245.015
2012 4 1.603.727