Helgafell - 01.04.1943, Qupperneq 26

162
HELGAFELL
að orði í sögu Gísla Súrssonar: ,,að aldrei festi snjó utan sunnan á haugi
Þorgríms og eigi fraus, og gátu menn þess til, að hann mundi Frey svo
ávarður fyrir blótin, að hann mundi ekki vilja að fréri milli þeirra“. Þorgrímur
ólst upp að Helgafelli ,,og var þegar hofgoði, er hann hafði aldur til“, segir
höfundur Eyrbyggjasögu. Ungur réðst hann vestur í Haukadal og gerðist
höfðingi Dýrfirðinga, vestan fjarðarins. Hof þeirra var í Kirkjubólsdal, þar
sem döggskórinn fannst. Þarf varla að efa, að hér sé um Freyshof að ræða.
Sama máli gegnir um hofið að Hofstöðum í Helgafellssveit, eftir að Þórs-
dýrkandann Þorstein þorskabít leið, og hofið að Hvammi í Dölum. Frá
Hvammi var Þóra, móðir Þorgríms Freysgoða. Ólafur feilan, faðir hennar,
var dóttursonur Eyvindar austmanns og sonarsonur Auðar djúpúðgu, systur
Bjarnar austræna. Ari fróði rekur langfeðgatal Hvammverjanna til Ynglinga,
en þeir áttu að vera runnir frá Frey svo sem alkunnugt er. Þá er Þorvaldur
víðförli boðaði kristni í Hvammi er sagt, að Friðgerður Þórðardóttir húsfreyja
þar hafi blótað í hofinu, ,,meðan hann talaði trú fyrir mönnum“. í vísu Þor-
valds um atburðinn er Friðgerður gyðja kölluð. Umhverfis Hvammsfjörð
bjuggu í heiðni á hverjum bæ afkomendur þeirra systkina Auðar djúpúðgu og
Bjarnar austræna, venslamenn þeirra og skjólstæðingar. Eftir þeirri reynslu
að dæma, sem fengin er um fundarstaði þeirra sænsk-baltisku gripa, sem frá
hefur verið greint, mætti hvergi frekar búast við slíkum fornminjum í ís-
ienzkri jörðu en þar á slóðum. Við vitum, að hér hafa ráðið lögum og lofum
austrænir Freysdýrkendur, sem telja má hiklaust með helztu frömuðum í
forníslenzkri sagnmennt og ljóðagerð. Og þarna koma einmitt í leitirnar tveir
gripir af sænsk-baltiskri gerð: Döggskór, fundinn í Ljárskógalandi, og reið-
tygjahringur, fundinn milli bæjanna Glerárskóga og Ljárskóga. Eru þannig
báðir þessir gripir komnir frá innsta kjarna landnáms Auðar djúpúðgu, land-
svæði því, sem hún eftirlét Ólafi feilan, sonarsyni sínum. Um leið má minn-
ast þess, að Snæbjörn í Vatnsfirði, er land nam, þar sem hinn reiðtygja-
hringurinn af austrænni gerð fannst, var móðurbróðir Ólafs feilans.
Tólfti og síðasti gripurinn er döggskór fundinn í fornmannadys, rétt hjá
bænum Hafur-Bjarnarstöðum á Rosmhvalanesi. Þar hefur höfðingi verið jarð-
settur með vopnum sínum. Meðal þeirra var óvenjulega fagurbúið sverð, og
fylgdi því döggskórinn. Bæjarnafnið bendir eindregið til þess, að hér hafi
búið í fyrstu Hafur-Björn, sonur Molda-Gnúps Hrólfssonar landnámsmanns
frá Moldatúni á Norðmæri. Molda-Gnúpssynir námu Grindavík að sögn Land-
námabókar, og þaðan er ekki löng leið til Hafur-Bjarnarstaða. En mest er þó
um það vert í þessu efni, að nafnið Hafur-Björn er einstætt í íslenzkri forn-
sögu, og mun aldrei hafa verið tekið upp utan ættar hans. Hér má því með
miklum líkindum eigna nafngreindri fjölskyldu hinn þúsund ára gamla skraut-
grip frá Hafur-Bjarnarstöðum. Hefur þá loks komið í leitirnar gripur af sænsk-
baltiskri gerð, sem ekki er fundinn í sagnahéraði. En skáldmennt hefur sýni-