Helgafell - 01.04.1943, Side 124

260
HELGAFELL
Skáld rýfur þögnina
FriSrik Á. Brckkan: NÍU SYSTUR.
Víkingsútgáfan, Reykjavík 1942. —
308 bls. Verð: kr. 30,00, ób.
Það er orðið langt, síðan Brekkan hefur látið
skáldrit frá sér fara. Árið 1926 kom út eftir hann
Gunnhildur drottning og a&rar aögur, og 1929
birtist á íslenzku Sagan af Bróður Ylfing. Bæði
þessi rit komu fyrst út á dönsku og hlutu góða
dóma. Það er því með nokkurri eftirvæntingu,
að menn taka sér í hönd nýja bók eftir þenna
höfund.
I fyrri bókum sínum styðst Brekkan við forn-
ar sögur og munmæli, og meðferð hans á efninu
er tíðast með rómantískum blæ. En með þess-
um sögum hefur hann færzt nær samtíðinni og
sækir nú gjarna efni í íslenzkt nútímalíf. Róm-
antíkin víkur, en raunsæið eflist. Þó eru fjórar
síðustu sögurnar ævintýri, og tvær sögur, Ut-
lagar og LykiUinn, gerast í útlöndum og hafa
ekki á sér blæ hversdagsleikans. Frásögn Brekk-
ans er jafnan þægileg og eðlileg. Stíllinn er ein-
faldur, en fulltilbreytingarlítill. í fyrstu sögunni
í bókinni gerir hann sér mjög far um að haga
frásögn og samtölum líkast því, sem þau gætu
verið raunverulega. Eins er auðfundið, að hann
þekkir vel til þess fólks, sem hann lýsir. En
slíkur sennileikablær eða raunveruleikablær
nægir ekki einn saman til að gera frásögnina
að listaverki. Skáldsaga getur aldrei verið speg-
ilmynd af veruleikanum eða atburðunum. Skáld-
ið verður að velja úr og stikla einungis á megin-
atriðum. Það verður að láta miklu meira ósagt
en sagt. Það verður að láta lesandann gruna
hið ósagða og undanskilda og fylla ósjálfrátt í
eyðumar. Brekkan fatast stundum allmjög í
samtölum. Þau skortir hnitmiðun, þau lýsa ekki
nógu skýrt hugsunum og skapgerð persónanna.
Það er lítill vandi að semja samtöl upp og ofan,
eins og þau eiga sér stað. En það er mikill
vandi að semja samtöl af list. Má í þessu sam-
bandi benda á, hve íslendingum er enn ósýnt
um leikritagerð. í sögunni Símamálum er gott
dæmi um samtal, sem gæti vel hafa átt sér stað,
en er ekki gert af nægijegu listfengi. Þegar
Ólafur, söguhetjan, er kominn heim af búnaðar-
skólanum, mætir hann Jófríði, æskuvinu sinni
og nágranna, í túnfætinum. Samtal þeirra forn-
kunningjanna er á þessa leið:
,,Nú, þú ert kominn heim aftur, Óli, sagði
hún. — Hvernig hefur þér nú liðið allan þenn-
an tíma? Hefur þér aldrei leiðzt?
Jú.... já.... nei.... það er að segja....
stamaði Ólafur.
Þú ert líklega búinn að læra nokkuð mikið?
hélt hún áfram að spyrja.
Já.... Það er að segja.... ég veit.... ég veit
ekki. En....
Þykir þér ekki vænt um að vera kominn heim
aftur?
Jú.... En....
Og nú drífurðu þig náttúrlega áfram í bú-
skapnum!
Já.... já.... En....
Hún sneri sér að honum, svo skein í tenn-
urnar, hvítar og sterklegar.
Já.... En.... ?
Ólafur stóð og kyngdi og kyngdi.
Já.... En....? endurtók hún. Ætjarðu ekki
að segja neitt annað við mig, Óli?
Jú.... jú.... auðvitað.... En....
Hvernig var það annars, Óli, — vorum við
ekki trúlofuð?
Jófríður! Viltu þá.... Viltu þá enn....
Hvað heldurðu, Óli! Og svo vafði hún hand-
leggjunum um hálsinn á honum, og þau kysst-
ust. — Þau voru í hvarfi við bæinn-------------“
Þetta samtal lýsir í engu skapgerð Ólafs og
Jófríðar, eins og hún kemur að öðru leyti fram
í sögunni. Ólafur er engin rola, heldur fram-
gjarn athafnamaður, og Jófríður er háttprúð
kvennaskólastújka, langt frá því að vera bæði
bóndinn og húsfreyjan. Samtalið er eingöngu
sett þarna til að greina lesandanum frá því,
hvernig elskendurnir „fundu hvort annað aftur",
en það hefði verið hægt að gera á annan og
listrænni hátt.
Yfirleitt eru sögurnar nokkuð lausar í reip-
unum, að undanteknum Utlögum og LykJinum,
sem báðar eru allvel samdar. Brekkan lætur
sennilega bezt að rita skáldverk um söguleg
efni, hæfilega fjarlæg nútímanum. Hann hefur
reyndar enn ekki nema að hálfu leyti rofið
hina löngu þögn sína. Skáldsaga sú, sem hann
hefur í smíðum og væntanlega kemur bráðum
út, mun án efa vera miklu veigameiri en þetta
smásagnasafn, að því er ráða má af kafla úr
henni, sem hann las upp í útvarp í fyrra sumar.
Höfundur og útgefandi hafa sýnt þá miklu
rausn að láta allan ágóða af sölu bókarinnar
renna til Noregssöfnunarinnar.
Símon Jóh. Agústsson.