Helgafell - 01.04.1943, Qupperneq 52

188
HELGAFELL
reíjíor, sá er Thorkellisjóðurinn er kenndur við, átti allmargt bóka. Mun hann
hafa safnað bókum íslenzkum handa sjálfum sér á ferðum sínum með Harboe
biskupi, en Harboe safnaði einnig mjög íslenzkum bókum og átti margar
hinar fágætustu þeirra. Þá má geta Ólafs Stephensens stiptamtmanns og
Hálfdáns Einarssonar skólameistara á Hólum. Magnús sýslumaður Ketilsson
átti mikið handritasafn og mjög gott safn íslenzkra og útlendra bóka prent-
aðra. En bezt hérlent bókasafn á 18. öld hefur sennilega verið bókasafn þeirra
feðga, St^álholtsbisl^upanna Finns og Hannesar, og þaðan kom Steingrími
bisfyupi megin uppistaðan í bóka- og handritasafn sitt, sem var ágætast hér-
lendra safna á fyrri hluta 19. aldar.
Á 19. öld skal fyrst frægan telja Magnús Stephensen konferensráð í Viðey.
Hefur hann átt ágætt bókasafn íslenzkra og útlendra bóka og allmikið af
handritum. Hélzt það í ætt hans fram, og átti Magnús landshöfðingi prýðilegt
bókasafn, en Magnús konferensráð var afabróðir hans. Þá var Bjarni Thor-
steinsson amtmaÖur mikill bókamaður. Safnaði hann mjög merkum bókum
og lét binda margar þeirra með meiri smekk og tilkostnaði en tíðkazt hafði
hér á landi. Hefði hann ekki misst sjón löngu fyrir aldur fram, er líklegt, að
hann hefði orðið einn með mestu bókasöfnurum hér á landi á 19. öld. Hafði
hann sér við hönd um langt skeið hinn mesta hirðumann um bækur, en það
var skrifari hans Páll Pálsson.
Skal nú minnzt þess manns, er langmestur var bókamaður og íslenzkur
bóka- og handritasafnari 19. aldar, þótt ekki væri hann búsettur hér á landi,
en það er Jón SigurSsson forseti. Sennilega fékk hann meiru afkastað í þeim
efnum vegna búsetu í Kaupmannahöfn, því að þar var að mörgu leyti betri
aðstaða til þess að safna ýmsum íslenzkum bókum og pésum en hér heima, og
þannig ráðstafaði hann þessu merkasta bóka- og handritasafni, sem íslandi
hefur verið afhent, að Landsbókasafnið varð eigandi þess. Var þar margt
bóka og merkilegt, er Landsbókasafnið átti ekki áður. — Jón Sigurðsson
gerðist, að loknum Bessastaðaskólalærdómi, ritari Steingríms biskups og varð
þá nákunnugur hinu ágæta bókasafni hans. Er það sennilegast, að slík kynn-
ing hafi vakið áhuga jafn þjóðlegs manns fyrir söfnun íslenzkra bóka og
handrita. Virðist hann einnig hafa byrjað á söfnun bóka og handrita, prent-
aðra einblöðunga og fleira, strax er hann komst höndum undir, og má það
undrun sæta, hversu miklu hann hefur áorkað að safna, ekki auðugri maður.
Notaði hann aðstöðu sína og vinsældir til þess að efla safn sitt og lagði fast
að mörgum aðdáenda sinna um útvegun torfenginna íslenzkra bóka eða hand-
rita. Hygg ég, að enginn íslendingur hefði orðið fengsælli um slíka hluti en
hann. Hefur hann og unnið þjóð sinni ómetanlegt gagn með söfnun þessari,
og hefur sá þáttur í ævistarfi hans enn ekki verið rakinn sem skyldi.
Næstan Jóni Sigurðssyni vil ég nefna nafna hans Borgfirðing. Þar birtist
bókasafnarinn einhuga, ekki hinn fjölþætti maður eins og forsetinn. Bláfá-