Helgafell - 01.04.1943, Side 64

200
HELGAFELL
ei skuggi aðfarandi ógna sortnaði æ meir, og engum duldist í rauninni, hvað
koma hlyti. Eigi að síður kepptust menn viS að lifa og njóta lífsins, — kannski
nutu þeir þess einmitt því innilegar og betur sem meir syrti yfir. Líkt mun
hafa verið ástatt í Knossosborg um miðja fjórtándu öld f. Kr., er sívaxandi
veldi hinna hraustu, en frumstæðu og grimmu Mýkena ógnaði henni. Þar
mun hafa ráðiS kynleg blöndun af ótta og andvaraleysi, hálfóljósum kvíða og
léttúð, vantrú á guðina, vöntun á hugsjónum, ásamt gífurlegum þorsta í
munað. Sjálfur lifði ég í slíku umhverfi um þær mundir, þess vegna varð
það eðlilegt og sjálfsagt, að sá heimur, er skapaðist utan um aðalpersónu sög-
unnar, Amyntas, (nafnið er útlagt: sá, sem ekki er hægt að temja,) varð
jöfnum höndum 20. öldin eftir fæðingu Tans, eða Títans, hins krítverska
frelsara, (er síðar varð Seifur Grikkja) og 20. öldin eftir Krists burð. Mér
varð ljóst, að þetta myndi verða ideohistorisk“ saga og þótti gott; þess frjáls-
ara og víðara svið hafði ímyndunaraflið, og því meira var hægt að ,,fela“ á
bak við frásögnina. ÞaS hefur aldrei verið vani minn að segja upphátt það,
sem er hinn eiginlegi boSskapur bókarinnar, heldur láta lesendum sjálfum
eftir að finna hann.
Hvernig var þá þessi Amyntas, sem átti að lifa þróun heils menningar-
kerfis, morgunn þess, dag og kveld, lifa lífi þrjátíu kynslóða ? Fyrsta kynning
mín af honum var landganga hans á Krít, eins og áður getur. Síðan hafði
hann alltaf verið að myndast og skýrast, og mér var mikil forvitni á því að
komast í kunningsskap við hann. Sennilega hef ég engum manni kynnzt bet-
ur. SkáldiS verður að lifa lífi persóna sinna með þeim og þekkja þær eins og
sjálfan sig. — En engum er jafn nauðsynlegt að þekkja sjálfan sig og skáld-
inu! — Ég starði stundum saman á Amyntas minn og var ekki alls kostar
ánægður með hann, en við því var ekkert aS gera. Seinast þekkti ég hann
alltof vel I Mér þýddi ekkert aS vanda um við hann; svona og svona var
hann samansettur, svona og svona voru aðstæður hans, arfur og innræti;
lífið eitt var þess megnugt aS breyta honum. Þegar ég varð leiður á honum,
gretti hann sig framan í mig og hvíslaði storkandi, með mjúkri rödd sinni:
,,Panta rey 1“
Ég bað hann á syngjandi norsku um ,,aa passe sig selv!“ En nú var mér
allt í einu orðið ljóst, hvaða peyi þetta var. Það var hvorki meira né minna
en karlssonurinn, sem fé\k kóngsdótturina!
,,Rammi“ bókarinnar er því ævintýrið um þenna ótemjanlega strák-
hnokka úr kotbænum, sem kærir sig kollóttan um venjur og vana, mann-
greinarálit og örðugleika, en skapar sér sögu og brýzt til konungdóms á einn
eða annan hátt. Ævintýri þetta er sjálfsagt jafngamalt homo sapiens, mað-
ur rekst alls staðar á það, í tíma og firð. Karlssonurinn er ævinlega tímamóta-
mabur, — gamli kóngurinn er kominn að fótum fram og á engan son til að
taka við ríkinu, en aftur á móti unga og fagra dóttur. — HiS flæðandi líf og