Helgafell - 01.04.1943, Síða 67

SAGA UM SÖGU
203
gripsmikið, að það verður aldrei satt til fulls á vorri jörð, enda telja margir
að það hafi skapað Himnana, til vonar og vara. Aðrir leyfa sér að líta svo
á, að Himnakóngurinn hafi skapað það. Ég fæ ekki betur séð, en að þessi
fegurðarþörf feli í sér allar góðar kenndir og tek hana því sem samnefnara
þeirra. Án hennar væri spendýrið maður alveg herfilega viðbjóðsleg og leið-
inleg skepna.
Amyntas kemst til Krítar, — með því að leggja líf sitt að veði fyrir ferð-
inni, og þegar hann er orðinn fús að greiða fyrir gæfu sína, hvað sem hún
kunni að kosta. Og nú brosir gæfan við honum. Flestir þeir eiginleikar hans,
er voru honum til trafala heima fyrir, reynast honum einmitt betri í hámenn-
ingarborginni. Hann kemst í skóla uxamusterisins í Knossos, en þangað safn-
ast blóminn af æsku landsins, ásamt útlendum höfðingjasonum. Þar fá gáfur
hans og sérkenni að þroskast á hinn æskilegasta hátt, og honum er það einkar
blessunarríkt, að hugur hans er lítt eða ekki flekkaður af þeirri hermi- og
hálfmenningu, sem betur megandi landar hans alast upp við. Þegar hann
kemur til Krítar, er hann að ýmsu leyti frumstæð vera, sem lætur stjórnast
af óskum, kenndum og eðlishvötum. En hann hefur margþætta reynslu, sem
verður honum dýrmæt síðar, er hann hefur lært rökrétta hugsun, íhugun og
yfirvegun. Hann sezt að háborði menningar og mennta með óspillta lyst og
ósvikið hungur. Og þrátt fyrir ýmsa annmarka og vankanta, veitist honum
mjög létt að öðlast vináttu og samúð þeirra, sem hann umgengst. Hraust og
kyngott fólk af frumstæðri þjóð hefur einatt í fari sínu ljóma æsku og vors,
sem orkar mjög tælandi á þreyttar og úrkynjaðar manneskjur. Amyntas eru
slíkir persónutöfrar gefnir í ríkum mæli, og þeir verða honum mjög notadrjúg-
ir í heimsborginni. Og heppnin er með honum, eins og flestum þeim, er voga
að girnast mikið og leggja allt í sölurnar fyrir það. Því hlutur vor í lífinu fer
vitanlega mjög eftir því, hvað vér þorum að girnast, — ekki óska og þrá, en
girnast í fúlustu alvöru.
Segja má, að eitt reki sig á annars horn í skapgerð þessa unga manns, og
það gerði auðvitað höfundinum erfiðast fyrir að rannsaka hann nógu gaum-
gæfilega, til þess að hann yrði sannur og sjálfum sér samkvæmur í frásögn-
inni, en þó ekki alltof augljós ! Enda þótt frumdrættir sögunnar og persón-
urnar ,,geri sig sjálfar“ að ýmsu leyti, verður skáldið að vita með vissu, hver
eru tildrög, orsakir og afleiðingar alls þess, sem skeður. Það er hlutverk hans
að skapa því öllu raunhæft líf og ganga frá því á listrænan hátt þannig, að
lesandinn fái notið þess. Þetta er örðugra en ella, þegar gera skal arfsagnir,
helgisögur og ævintýri að hversdagslegri sannreynd, lýsa í senn fjarlægðar-
bláma og gráum veruleik sama fjallsins, skýra frá sérkennilegum og afbrigð-
iskenndum manni, sem hlýtur óvenjuleg örlög, þannig, að lesandinn skyni
raunveruleika lífs hans, sem er auðvitað ósköp venjulegur og lítt frábrugð-
inn lífi flestra annarra í aðalatriðum. Það er jafn hversdagslegt í reyndinni