Helgafell - 01.04.1943, Page 68

204
HELGAFELL
að vera konungur og pylsugerðarmaður, þegar skyggnzt er inn fyrir hið
ytra form.
Amyntas er frábærlega duglegur að komast áfram, en þó alls ekki fram-
gjarn í eðli sínu. Upphefð og frægð eru honum leikspil eitt, sem hann kærir
sig kollóttan um í raun og veru. Aflgjafinn, sem knýr hann áfram, er ekki
einþættur, ekki einungis ólgandi lífsorka, heldur engu síður þjáning ólækn-
andi saknaðar. — Þeir, sem kunna skil á fegurð, þekkja þann söknuð. — Og
alloft virðast þessir tveir þættir hvor öðrum fjandsamlegir. Amyntas þjáist í
fyrstu af útþrá, en síðar af heimþrá, en grunntónninn í allri leit hans og þrá,
er hið svonefnda ,,móðurkomplex“, sem hér er tekið til meðferðar á nokkuð
annan hátt en almenn sálarfræði myndi leggja blessun sína yfir. Hann er
alltaf að leita að móður sinni, eins og raunar er mjög algengt um móðurlausa
drengi og menn. En hún er honum ekki aðeins tákn þeirrar verndar, ástúðar
og hlýju, sem hann var rændur með missi hennar, heldur og tákn hinnar full-
komnu og yfirskilvitlegu hamingju, sem er ofar og æðri bæði fegurð og gleði;
en hún má teljast það lokatakmark, sem yzt verður eygt frá sjónarhóli þessa
lífs, þar eð ástúð og fegurð benda báðar út yfir sín eigin takmörk. Þessarar
hamingju krefst hann og leitar, lætur sér ekkert minna nægja og tekur ekki á
sér neinar mútur í þeirri leit. En dýrgrip þann leyfist dauðlegum höndum
sjaldan að snerta, enda vafasöm veraldargæfa að hreppa hann, þótt ekki sé
nema stutta stund, því sá ljómi fylgir honum, að skuggsýnt vill verða án
hans og bragðdauft það, sem býðst á eftir! Amyntas fær þó þessa ósk að
nokkru leyti uppfyllta — í svip.
Hann fær allar óskir uppfylltar, hlýtur allt, er menn telja eftirsóknarvert:
ástir fagurra kvenna, vini, fé, frægð, virðingu, aðdáun. Hann verður einn
af glæsilegustu herrum heimsborgarinnar og hefur þegar lifað margar kyn-
slóðir!
En nú kemur dálítið strik í reikninginn. — Ætla mætti, að Amyntas væri
ánægður, er hann hefur fengið jafnvel öfgakenndustu óskir sínar uppfylltar og
vel það. En svo er Skaparanum fyrir þakkandi, að enginn lifandi maður getur
nokkru sinni orðið fullkomlega ánægður með tilveruna. Ef það væri mögu-
legt væri úti um framþróunina ! Dauðir menn geta orðið fullkomlega ánægð-
ii, enda þótt ekki sé búið að grafa þá !
Þegar menningarkerfi er orðið gamalt og ,,fínt“ úrkynjast fólkið, sem
ber það uppi, og aðrar frumstæðari manneskjur yfirbuga það. En hvað er úr-
kynjun ? Því hefur verið svarað með miklum lærdómi og vangaveltum, en
orsökin er ávallt ein: óeðlilegt líf! Sé manneskjan ekki í sífelldu og eðlilegu
sambandi við gróanda, ljós, loft og mold, hina fæðandi, skapandi og endur-
nýjandi náttúru, visnar hún smám saman, eins og jurt, sem skorin er af rót
sinni, og það batar jurtina ekkert, þótt hún sé látin í dýra kristallsskál, og
henni finnist sjálíri, að allt sé í himnalagi. Menningarkerfi, sem er ekki í