Kjarninn - 07.08.2014, Síða 17

efNaHagsmál
Þórður Snær Júlíusson
L @thordursnaer
02/05 efNaHagsmál
Í
aðdraganda falls íslenska bankakerfisins haustið
2008 lifði íslenska þjóðin mjög hátt og gerði það án
þess að eiga fyrir því. Í lok árs 2007 voru til að mynda
fasteignaskuldir íslenskra heimila um 108 prósent
af landsframleiðslu og átti þá eftir að taka tillit til
annarra neysluskulda, eins og bíla- og yfirdráttarlána.
Eftir hrunið hækkuðu þessar skuldir mjög hratt og í mars
2009 námu þær 135 prósentum af þjóðarframleiðslu. Ástæður
þessa voru fyrst og síðast tvær: Önnur var að stór hópur
íslenskra heimila ákvað fyrir hrun að taka há fasteigna- og
bílalán í öðrum gjaldmiðlum, þrátt fyrir að vera með tekjur
í íslenskum krónum, vegna þess að vextir þeirra voru mun
lægri. Þau lán hækkuðu stórkostlega í kjölfar þess að ís-
lenska krónan hrundi ásamt bönkunum. Hin er sú að þorri
skulda íslenskra heimila var verðtryggðar skuldir og þegar
verðbólgan fór með himinskautun-
um á árunum 2008 og 2009 hækk-
uðu skuldir þeirra gríðarlega.
Gengisfall krónunnar og sú
háa verðbólga sem fylgdi hruninu
eru þau atriði sem margir kalla
forsendubrest í íslenska hagkerfinu
og þrýstihópar hafa kallað eftir að
verði leiðréttur. Á undanförnum
árum hefur verið unnið ötullega að
þeirri leiðréttingu. Gengistryggðu lánin reyndust flest vera
ólögmæt, ráðist var í sértækar skuldaaðlaganir og svo hina
frægu 110 prósenta leið. Þessar aðgerðir gerðu það að verkum
að höfuðstóll skulda heimilanna í landinu hafði verið færður
niður um 244 milljarða króna í lok árs 2013. Þessar aðgerðir
leiddu til þess að skuldir heimilanna voru komnar niður í
rúmlega 105 prósent af landsframleiðslu.
Þetta er nánast einsdæmi um þróun á skuldsetningu
heimila í heiminum síðan fjármálakreppan skall á. Einungis
Írland og Bandaríkin hafa upplifað sambærilega þróun.
Íslensk heimili voru að koma sér út úr hinu gegndarlausa
skuldaveseni fyrirhrunsáranna.
„Á milli nóvember- og desember-
mánaðar 2013, þegar skuldaniður-
fellingaráformin voru tilkynnt,
jukust útlán innlánsstofnana til
heimila landsins um tæp tíu pró-
sent, fóru úr 633,7 milljörðum
króna í 694,2 milljarða króna.“