Morgunblaðið - 20.08.2012, Blaðsíða 14

Aukin vanskil og
minni greiðsluvilji
FRÉTTASKÝRING
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
S
amkvæmt upplýsingum frá
Creditinfo voru alls 26.666
manns í alvarlegum van-
skilum 1. ágúst sl., þar af
17.511 karlar. Jafngildir
þetta nærri 9% af þeim sem eru á
þjóðskrá, 18 ára og eldri. Hafa alvar-
leg vanskil einstaklinga aldrei verið
meiri frá því að Creditinfo fór að taka
þessar upplýsingar saman í árs-
byrjun 2006.
Um er að ræða skuldakröfur
sem eru komnar í milli- eða löginn-
heimtu, eftir að hafa verið í hefð-
bundnu innheimtuferli án árangurs,
og mörg þeirra fengið afgreiðslu
dómstóla og sýslumannsembætta.
Um margs konar skuldir er að ræða,
allt frá 40 þúsund króna neyslulánum
upp í tugmilljóna kröfur vegna íbúða-
lána. Hafa kröfurnar verið að malla í
kerfinu í allt að 120 daga áður en þær
eru skráðar sem alvarleg vanskil.
Einstaklingar sem ekki ná að greiða
upp skráðar kröfur eru að hámarki á
vanskilaskrá í fjögur ár. Heldur hefur
dregið úr aukningunni á vanskilaskrá
á þessu ári en í ágúst 2011 voru
25.518 manns í alvarlegum van-
skilum. Skipt eftir landshlutum eru
vanskilin hlutfallslega mest á Suð-
urnesjum, eða hjá 16% íbúa eldri en
18 ára, 10% á Suðurlandi og 9,5% á
höfuðborgarsvæðinu. Eftir fjöl-
skylduformi eru alvarleg vanskil
mest hjá körlum og einstæðum
mæðrum og feðrum.
Væntingar skapaðar
Koma þessar upplýsingar
Creditinfo ágætlega heim og saman
við það sem Unnur Gunnarsdóttir,
nýráðin forstjóri Fjármálaeftirlitsins,
sagði í viðtali í síðasta Viðskiptablaði
Morgunblaðsins. Þar sagði hún m.a.
að búið væri að skapa svo miklar
væntingar og fyrirheit um aðgerðir
fyrir skuldara að greiðsluvilji al-
mennings hefði minnkað. „Skuldarar
hafa talið, í kannski of miklum mæli,
að þeir hafi haft góða ástæðu til að
halda að sér höndum við að standa í
skilum á afborgunum af lánum,“
sagði Unnur.
Samúel Ásgeir White, forstöðu-
maður fyrirtækjasviðs hjá Creditinfo,
segist geta tekið undir með forstjóra
FME að svo virðist sem greiðsluvilji
almennings hafi ekki aukist eftir
hrunið. Vanskilaupplýsingar Credit-
info bendi einmitt til þess að vanskil
einstaklinga aukist jafnt og þétt. Í
raun séu þær í sögulegu hámarki, sé
litið aftur til ársins 2006.
Samúel segir þetta athyglisvert í
ljósi þess að atvinnuleysi hafi minnk-
að hlutfallslega, hagvöxtur aukist og
launavísitalan hækkað. „Ég held að
margir séu að bíða og vona að skuldir
verði felldar niður eða lækkaðar,“
segir Samúel.
Lánaóvissan bagaleg
Embætti Umboðsmanns skuld-
ara fær til sín mál þeirra einstaklinga
sem komnir eru í mikinn greiðslu- og
skuldavanda. Frá því að embættið
tók til starfa eftir hrun hafa 4.180 um-
sóknir borist um greiðsluaðlögun.
Frá 1. ágúst 2010 hafa ráðgjafar emb-
ættisins fengið 10.600 heimsóknir og
að jafnaði notfæra um 800 manns sér
símaþjónustu í hverjum mánuði.
Ásta Sigrún Helgadóttir, um-
boðsmaður skuldara, tekur einnig
undir með forstjóra FME. Fólk hafi
eðlilega verið að bíða eftir úrræðum
og haldið að sér höndum. Bendir hún
á að í 10-15% tilvika þar sem beiðni
um greiðsluaðlögun er hafnað er það
vegna þess að viðkomandi skuldari
hefur haft næga greiðslugetu.
Ásta segir óvissuna vegna geng-
islánadóma einnig bagalega og hún
hafi einnig áhrif á greiðsluvilja al-
mennings.
„Auðvitað vildu allir að þessari
óvissu væri eytt. Því miður þurfum
við að bíða enn frekar eftir niðurstöðu
dómstóla,“ segir umboðsmaður
skuldara.
Einstaklingar í alvarlegum vanskilum 2006-12
28.000
26.000
24.000
22.000
20.000
18.000
16.000
0
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n
de
s
ja
n
jú
n ág
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
H
ei
m
ild
:C
re
di
tin
fo
16.430
19.906
26.666
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. ÁGÚST 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þær eru hávær-ari hörmungar
stríðsins í Sýrlandi
en Súdan. Samt
sem áður er hryll-
ingurinn líklega
enn meiri í Súdan og í flótta-
mannabúðunum sunnan landa-
mæranna en í Sýrlandi. Þó er í
raun engin leið að setja mæli-
stikur á mannlegan harmleik
og manngerðan hrylling af
þessu tagi þannig að öllum slík-
um samanburði verður að taka
með fyrirvara. Það eina sem er
óumdeilanlegt er að á báðum
stöðum líður fjöldi fólks fyrir
yfirgang og ofbeldisverk ann-
arra.
Rúmt ár er frá því að Suður-
Súdan var stofnað þegar suður-
hluti Súdans varð að sjálfstæðu
ríki. Óttast var að ófriður gæti
orðið á milli ríkjanna en hingað
til hefur frekar verið um ósætti
að ræða. Þetta ósætti er þó
djúpstætt og afdrifaríkt enda
snýst það um mikinn olíuauð.
Olían er helstu verðmætin í
Suður-Súdan en hún er flutt í
gegnum Súdan og deilan á milli
ríkjanna hefur snúist um hver
hlutdeild hvors skuli vera.
Deilan leiddi til þess að Suð-
ur-Súdan hætti að dæla upp ol-
íu og hafa bæði ríki liðið mikið
fyrir það; mjög
hefur kreppt að í
norðri og í suðri er
ríkið hætt komið
enda byggir það
tilveru sína á olíu-
tekjunum. Fyrr í þessum mán-
uði tókst að ná deilendum að
samningaborði í Eþíópíu og
samningar tókust. Samt er ol-
ían ekki enn farin að flæða.
Deilan um olíuauðinn á sinn
þátt í harðnandi átökum á ein-
stökum svæðum norðan landa-
mæranna, þar sem stjórn-
arherinn á fullt í fangi með að
berjast við ýmsa hópa víða um
land. Fleira kemur þó til en af-
leiðingarnar eru þær sömu;
flóttamenn sem hrekjast undan
vígamönnum suður á bóginn.
Í Suður-Súdan er nú mikill
fjöldi flóttamanna, fjöldi sem
nemur ríflega hálfri íslensku
þjóðinni. Fólkið treystir á
neyðaraðstoð en ríflega fjórð-
ungur barnanna er vannærður
og nokkur þeirra deyja dag
hvern vegna þessara hörmu-
legu aðstæðna. Sameinuðu
þjóðirnar, hjálparsamtök og
nágrannaríki hafa reynt að
leysa þessi vandamál. Langt
virðist þó í land enda er fátt
fast í hendi á þessum slóðum
annað en þjáning almennings.
Hörmungarnar í
Afríku virðast engan
endi ætla að taka }
Hljóðlátur hryllingur
Ámeðan veláraði vorulagðar til
hliðar mynd-
arlegar upphæðir á
hverju ári til að
grynnka á skuldum
ríkissjóðs vegna
lífeyriskerfis síns. Slíkar
greiðslur voru færðar sem
„eyðsla“ ríkissjóðs í bókhaldi.
En með þeim var ekki ýtt undir
bólu á uppgangstímum. Þvert á
móti. Búið var í haginn fyrir
framtíðina og lífeyrisdæmi rík-
isins gert upp með viðráð-
anlegum hætti. Þetta var gert á
10 ára tímabili frá árinu 1999.
„Velferðarstjórnin“ skar
þessar greiðslur niður í núll á
fjárlögum án þess að framtíð-
arvandi ríkissjóðs sem óx um
samsvarandi fjárhæð væri
færður til bókar. Þetta var
blekkingarleikur. Fjárlaga-
dæmið var fegrað með föls-
unum. „Hruninu“ var kennt
um.
Sannarlega gat verið tilefni
til að fresta óhjákvæmilegu
uppgjöri vegna breyttra að-
stæðna. Nær hefði þó verið að
grynnka á skuldum en að
henda ómældu fé, á grundvelli
pólitísks geðþótta, í SpKef og
Sjóvá svo tvö dæmi af mörgum
séu nefnd.
Fjármunir höfðu
verið settir til hlið-
ar og áttu að verða
grundvöllur upp-
byggingar sjúkra-
húskerfisins. Þeir
hurfu. Breyttar að-
stæður gátu rétt-
lætt það. En ekki hitt að koma
framtíð háskólasjúkrahúss í
öngstræti.
Allt er í ágreiningi og ekkert
gerist. Á sama tíma drabbast
núverandi sjúkrahús niður,
tæki ganga úr sér og geta heil-
brigðiskerfisins til að veita
þjónustu versnar stórlega.
Þetta er sárgrætilegt að horfa
upp á.
Langflestir landsmenn þurfa
fyrr eða síðar að geta treyst því
að hin hæfa íslenska heilbrigð-
isstétt geti sinnt þeim þegar
nokkuð liggur við. Stundum
snýst það um líf og dauða. Í
öðrum tilvikum þarf að bregð-
ast við óvæntum atvikum, veita
svör og kanna hvort grípa þurfi
inn í atburðarás áður en verr
fer. Hver sá, sem hefur þakk-
látur notið þjónustu lækna og
hjúkrunarfólks, í stórum sem
smáum tilvikum, harmar mjög
að því fólki sé ekki búin að-
staða sem hæfileikar þess,
dugnaður og alúð í starfi gerir
sanngjarnt tilkall til.
Fámenn þjóð hefur
löngum fyllst stolti
yfir öflugri heil-
brigðisþjónustu.
En nú horfir illa}
Byggja þarf upp en
ekki brjóta niður
Þ
egar KR lyftir bikar gerir gamli
KR-kökkurinn vart við sig. Maður
kyngir, lítur í kringum sig á vell-
inum og sér harðsvíruðustu Vest-
urbæjarbassana þagna, læða litla
fingri í augnkrókinn og tvístíga.
Mér verður hugsað til horfinna félaga:
Pabba, Þórólfs og Þorra, sem lét jarða sig í
KR-treyjunni. Mér verður einnig hugsað til
textans hans Bubba:
„Mótlæti er til að sigrast á
sameinaðir við sigrum þá.
Við þekkjum bæði gleði og tár
titillinn er okkar í ár.“
Svona tilfinningasemi gagnvart sameig-
inlegu félagi og félögum, sameiginlegum
markmiðum og sameiginlegum sigrum, á sér
langa sögu um vináttu ungra drengja, þrot-
lausar æfingar á æskuárunum, agað uppeldi í leik og
keppni, keppnisferðir með Boggunni upp á Skaga og
Birni Pálssyni til Eyja og heitt kakó í koju uppi í KR-
skála. Hún snýst um virðingu fyrir þjálfaranum, félaginu
og mótherjunum. Uppskeran felst í ómetanlegum æsku-
minningum og mörgum tugum félaga og kunningja sem
mæta manni á lífsleiðinni og eru alltaf til staðar – út í KR
á Kúttmagakvöldum, að kaupa flugelda á gamlársdag, á
vellinum á sumrin, í KR-skákinni og á förnum vegi.
Íhaldssemi mín hefur svo kveikt hjá mér sambæri-
legar tilfinningar gagnvart borginni: Ég hef alltaf staðið
gegn því að þurrka út sögu og sérkenni Reykjavíkur með
ljótum nútímasteinkössum í Kvosinni. Ég
málaði Bernhöftstorfuna og sat eina nótt í
steininum fyrir að mála mótmælaslagorð á
grindverk Seðlabankabyggingarinnar á
menntaskólaárunum.
Svo er ég Íslendingur í þokkabót: Mér þyk-
ir vænt um land mitt og þjóð – sögur hennar,
sögustaði, skáldskap og tungumáli. Hér er
reyndar hætt við að tískulöggur Samfylking-
arinnar telji mig kominn á hálan ís og stimpli
mig þröngsýnan einangrunarsinna.
En það væri auðvitað þvættingur: Ég er
t.d. engu minni alþjóðasinni en þeir heims-
borgarar Samfylkingarinnar sem telja sig
hafa einkarétt á alþjóðahyggju. Það er langt í
frá sjálfgefið að menn verði þröngsýnir ein-
angrunarsinnar við það að þykja vænt um
land sitt og þjóð. Þvert á móti: Sjálfsvirðing
er nauðsynleg forsenda virðingar gagnvart öðrum. Við
lærum ekki að meta aðra menningarheima ef við höfnum
okkar eigin. Heimilisfaðir verður ekki umburðarlyndur
gagnvart öðru fólki með því að fyrirlíta eigin fjölskyldu.
Þetta vita þeir Samfylkingarmenn sem á annað borð
hafa eitthvað á milli eyrnanna. Þeir hafa aldrei viljað út-
rýma þjóðerniskennd, heldur koma á nýrri: Þjóðern-
iskennd Evrópu. Þeim hefur bara ekki unnist tími til að
breyta forritinu hjá okkur. Sumir þeirra aðhylltust
meira að segja þá íslensku en seldu hana fyrir flokks-
hagsmuni og framtíðarstöður í Brüssel.
Mín er ekki til sölu. kjartangunnar@mbl.is
Kjartan G.
Kjartansson
Pistill
„Við erum KR“ – og Íslendingar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
13,5%
vanskilahlutföll í bönkum í lok árs
2011, hærra en víða annars staðar
26.666
voru í alvarlegum vanskilum
1. ágúst sl. eða 8,7% 18 ára og eldri
4.180
umsóknir um greiðsluaðlögun til
Umboðsmanns skuldara frá byrjun
1.032
umsóknum hefur lokið með samn-
ingi en 489 hefur verið synjað
2.463
voru í vanskilum á Suðurnesjum
1. ágúst sl., eða 16,2% íbúa
svæðisins
‹ GREIÐSLUVANDINN ›
»