Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.10.2012, Síða 56

BÓK VIKUNNAR Ljóðaúrval Jóns Óskars er bók sem
ljóðaunnendur mega ekki missa af. Teikningar eftir Kristján
Davíðsson prýða bókina. Sigurður Ingólfsson ritar formála.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Í sama mánuði og Nóbelsverðlaunin íbókmenntum eru veitt eru bækur Ast-rid Lindgren, Bróðir minn ljóns-
hjarta og Ronja ræningjadóttir, endur-
útgefnar hér á landi. Um leið og ástæða
er að fagna þeirri endurútgáfu finnst
manni miður að Nóbelsnefndin skuli ekki
hafa haft vit á því á sínum tíma að heiðra
einn besta barnabókahöfund bókmennta-
sögunnar.
Ronja ræningjadóttir er frábær
barnasaga en Bróðir minn ljónshjarta
er meistaraverk, undurfalleg, hjartnæm
og sorgleg og einstaklega vel stíluð. Um
leið ber að þakka Þorleifi Haukssyni af-
bragðs þýðingar hans á báðum þessum
bókum. Það skiptir máli að bækur séu vel
þýddar og þarna brást Þorleifur hvergi.
Dauðinn, líf eftir
dauðann og barátta
góðs og ills er í for-
grunni í Bróðir
minn ljónshjarta.
Hugrekki kemur
svo mjög við sögu.
Þetta er bók sem
hlýtur að snerta
lesendur djúpt. Sögulokin eru góð en
samt er ein persóna sögunnar skilin eftir
harmi slegin og mun aldrei jafna sig. Það
er mamman.
Móðir Snúðs og Jónatans er fátæk
saumakona. Maður hennar hefur stungið
af og skilið hana eftir eina með tvo syni
þeirra. Annar þeirra, Snúður, er heilsu-
laus og reyndar dauðvona. Slys verður til
þess að bræðurnir deyja báðir. Móðirin
er ein eftir án huggunar fyrir utan bréf
sem yngri drengurinn skildi eftir með
orðunum: „Ekki gráta, mamma. Við
sjáumst í Nangijala.“ Skilaboð eins og
þessi eru virðingarverð en ekki smyrsl á
sárin. Bræðurnir hugsa svo lítið til móður
sinnar þegar þeir eru komnir í annan
heim og hafa reyndar sér til afsökunar að
þeir hafa nóg að gera við að berjast við
illu öflin. En þetta er samt mamma þeirra
og hún er ein heima og alveg örugglega
grátandi.
Það er harðneskjuleg meðferð á strit-
andi móður að svipta hana börnum sín-
um. Astrid Lindgren er hjartahlýr höf-
undur en þarna sýndi hún af sér
óvenjulega grimmd.
Orðanna hljóðan
SYRGJ-
ANDI
MÓÐIR
Astrid
Lindgren
Kortið og landið, skáldsaga franska rit-höfundarins Michel Houellebecq ernýkomin út í íslenskri þýðingu Frið-
riks Rafnssonar. Houellebecq er einn þekkt-
asti rithöfundur heims og bækur hans hafa
verið þýddar á tugi tungumála. Kortið og
landið er þriðja skáldsaga hans sem kemur út
á Íslandi, hinar eru Öreindirnar og Áform
sem öfluðu honum fjölda aðdáenda. Hou-
ellebecq veldur aðdáendum sínum sannarlega
ekki vonbrigðum í Kortinu og landinu, sem
er kröftug skáldsaga þar sem kaldhæðinn
húmor höfundar nýtur sín vel. Bókin fékk hin
virtu frönsku Goncourt-verðlaun árið 2010
Í stuttu máli fjallar skáldsagan um mynd-
listarmanninn Jed Martin en rithöfundurinn
Michel Houellebecq tekur að sér að skrifa
grein í sýningaskrá fyrir sýningu Martin. Sag-
an tekur síðan óvænta stefnu þegar hrottalegt
morð er framið.
Rithöfundar hafa stundum sett sig í eigin
skáldsögur en sjaldan með jafn eftirminnileg-
um hætti og hér því sögupersónan Michel Ho-
uellebecq stelur hvað eftir annað senunni í
þessari eftirminnilegu bók. „Ég átti mjög auð-
velt með að skapa þessa sjálfsmynd, það var
ekki nokkur vandi. Ég skemmti mér mjög vel
við það,“ segir Houellebecq.
Bækur höfundarins eru einstaklega kraft-
miklar og hugmyndafluginu virðast lítil tak-
mörk sett. Houellebecq er spurður hvort hann
vinni samkvæmt fyrirfram ákveðinni áætlun
eða hvort ýmislegt óvænt gerist við skriftirnar
sjálfar. „Maður sér ekki allt fyrir,“ segir hann.
„Ýmislegt gerist sem var ekki í upphaflegu
hugmyndinni. Fyrirfram er ég meira og
minna búinn að ákveða persónur sögunnar en
þær geta hins vegar orðið fyrirferðarmeiri eða
-minni en ég áætlaði í byrjun. Ef persóna ætl-
ar að verða óþarf-
lega fyrirferðarmikil
og setja slagsíðu á
frásögnina þá verður
að grípa til ráða og
losa sig við hana.
Sem dæmi má nefna
Olgu, rússnesku per-
sónuna í Kortinu og
Landinu, sem var
farin að sækja mikið
á mig og ætlaði að verða ansi fyrirferðarmikil.
Ég losaði mig við hana með því að skutla
henni upp í flugvél og senda hana til Rúss-
lands.“
Hnignun og dauði koma iðulega við sögu í
bókum Houellebecq. Finnst honum fólk stöð-
ugt vera að eyða skammvinnri ævi sinni á
rangan hátt?
„Já, það er til dæmis ansi algengt að fólk
geri ekkert í lífinu annað en að vinna og lifi
ekki lífinu,“ segir hann. „Kannski gerist þetta
vegna þess að vinnan veitir fólki öryggiskennd
en lífið sjálft er fullt af óöryggi og óvissu.
Vinnan verður því eins konar haldreipi.“
Houellebecq er umdeildur höfundur, hann á
sér staðfasta aðdáendur en svo eru aðrir sem
þola ekki bækur hans. Víst er að hann hristir
rækilega upp í lesendum með bókum sínum
sem hneyksla marga. En hvaða viðbrögð vill
hann að bækur hans veki og er hann viljandi
að hneyksla?
„Ég vil að bækur mínar hrífi lesendur á
svipaðan hátt og ég hrífst af bókum,“ segir
hann. „Aðalmarkmiðið er að hrífa og heilla
lesendur og hræra í tilfinningum þeirra.
Markmiðið er alls ekki að hneyksla, síður en
svo.“
Sögur hafa verið á kreiki um að honum sé
meinilla við gagnrýnendur og fjölmiðlafólk. Er
þetta rétt? „Það er nokkuð mikil alhæfing að
segja það,“ segir hann. „Ég kann ágætlega við
suma gagnrýnendur og fjölmiðlamenn. Ég
veit að langflestir fjölmiðlamenn eru sóma-
kært fólk en ég furða mig stundum á því hvað
greinarskrif þeirra geta verið flatneskjuleg og
heimskuleg, miðað við að þetta á að vera
ágætlega gáfað fólk.“
Persóna í eigin verki
Morgunblaðið/RAX
HIN ÖGRANDI OG KRAFTMIKLA
VERÐLAUNASKÁLDSAGA KORTIÐ
OG LANDIÐ EFTIR HINN HEIMS-
FRÆGA MICHEL HOUELLEBECQ ER
KOMIN ÚT Í ÍSLENSKRI ÞÝÐINGU.
Michel Houellebecq: „Að-
almarkmiðið er að hrífa og
heilla lesendur og hræra í til-
fnningum þeirra. Markmiðið
er alls ekki að hneyksla, síður
en svo.“
VIÐTAL
Uppáhaldsbókin er líklega Jón miðskipsmaður eftir Frede-
ryck Marryat. Jón þessi gerist miðskipsmaður ungur að árum í
flota hennar hátignar Viktoríu Bretadrottningar og siglir um
heimshöfin. Jón lendir að sjálfsögðu í allskyns ævintýrum og er oft
tvísýnt um hvernig fer. Við lestur bókarinnar, sem ég las á unga
aldri, vaknaði löngun til að ferðast til framandi landa og lenda í æv-
intýrum eins og Jón miðskipsmaður. Auk þess var Jón hjartahreinn
með eindæmum, ráðagóður á raunastund og vinur vina sinna, frá-
bær fyrirmynd ungra lesenda. Einhverra hluta vegna hefur hann Jón elt mig í gegn-
um lífið. Þekktast bók Marryats er líklega Jakob Ærlegur, sem ég hef ekki lesið.
Sú bók sem ég hef lesið oftast er hins vegar Njála. Ég hef lesið Njálu með
þremur af krökkunum mínum, sem hafa lesið þetta höfuðverk okkar í mennta-
skóla. Með hverjum lestri kviknar líf í nýjum aukapersónum og sýn á aðalpersónur
breytist. Og ég hlakka til að lesa hana einu sinni enn með nýjasta, og síðasta,
menntskælingnum á heimilinu.
Uppáhaldshöfundur minn er þó líklega Einar Kára. Ég las upp til agna þríleikinn
um Djöflaeyjuna og Óvinafagnaður fannst mér algerlega frábær. Ofsi aðeins
síðri en bíð afar spenntur eftir Skáldi.
Í UPPÁHALDI
ÁSMUNDUR HELGASON
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Einar Kárason
Ásmundur Helgason
Hefur Jón miðskips-
mann, Njálu og Einar
Kárason í hávegum.
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.10. 2012