Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.12.2012, Blaðsíða 9

9.12. 2012 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9
Einn af eftirsóknarverðustu viðburðum ádagatali rithöfunda er bókaveislan, ár-legt upplestrarkvöld í Ólafsvík sem
krakkar í 10. bekk Grunnskóla Snæfellsbæjar
standa fyrir. Að þessu sinni voru það höfund-
arnir Kristín Eiríks-
dóttir, Pétur Blöndal,
Sigurbjörg Þrast-
ardóttir, Stefán Máni
og Þorgrímur Þráins-
son sem lásu upp úr
verkum sínum, en
tveir síðastnefndu eru
skilgetin afkvæmi
bæjarins.
„Þetta ellefta sinn
sem bókaveislan er
haldin,“ segir Guðrún Sveinsbjörnsdóttir,
deildarstjóri í grunnskólanum, en hún hélt ut-
an um skipulagninguna af hálfu skólans.
„Framfarafélagið Ólafsvíkurdeild kom
þessu á koppinn, ef svo má segja, en nú hafa
nemendur alfarið tekið skipulagninguna yfir.
Við höfum nýtt kökusöluna í hléinu til fjáröfl-
unar í nokkur ár. Í fyrra stigum við aðeins
meira inn í framkvæmdina og nú leyfðu þær
okkur alfarið að sjá um þetta. Við erum þakk-
lát fyrir að okkur sé treyst fyrir þessu verk-
efni, því þetta hefur verið einn af stærri við-
burðum í samfélaginu, bókaveislan er alltaf vel
sótt og sérstök stemning í kringum hana. Ég
veit að þeim þykir mjög vænt um hana.“
Eitt af því sem setur sérstakan svip á við-
burðinn er að höfundarnir hitta krakkana í
skólanum fyrir bókaveisluna, blanda geði við
þá og fá sér kjötsúpu og rúgbrauð með kæfu,
mikinn sælkeramat sem Sigfús Hjálmarsson
eða Fúsi, matráðurinn í skólanum, hristir fram
úr erminni. Þar er rætt um alla heima og
geima. Og má heyra að krakkarnir eru mikið á
fésbókinni, það er kannski helsti yndislest-
urinn sem þau stunda, nema einn sagðist lesa
syrpur. Einum höfundinum heyrðist hann
segja Sjeikspír og spurði undrandi: „Leik-
ritin?“ „Nei,“ sagði strákurinn gáttaður á
spurningunni. „Andrés Önd!“
Veggir skólans eru þaktir ljóðum af ýmsum
toga, mörgum hverjum bráðskemmtilegum, og
gaukaði einn nemandinn frumsaminni limru að
höfundi Limrubókarinnar sem hann hafði pár-
að á servíettu. Kannski það sýni best hversu
gróskan er mikil í grunnskólum, að minnsta
kosti þessum sem er í Ólafsvík. „Það er gaman
hvernig við getum nýtt upplesturinn í skól-
anum. Nemendurnir kynna höfundana ítarlega
um kvöldið, afla sér heimilda um þá og kynna
sér bækurnar. Svo er það auðvitað líka æfing í
því að koma fram fyrir áhorfendur.“
Bókaveislan
í Ólafsvík
Morgunblaðið/Alfons
Þorgrímur Þráinsson las úr
draugasögunni skemmti-
legu, Krakkinn sem hvarf.
Höfundarnir í fríðum
hópi nemenda 10.
bekkjar Grunnskóla
Snæfellsbæjar.
Rúna bíður spennt eigin fermingardagsen hefur jafnframt miklar áhyggjuraf Helgu systur sinni, sem er nokkr-
um misserum eldri. Hún veit að eitthvað
bjátar á hjá Helgu þótt enginn annar veiti
því eftirtekt
Í ljós kemur að það er krumla átrösk-
unar, sem oft er svo makalaust lítt sýnileg,
sem gripið hefur um eldri systurina.
„Þegar skrifað er fyrir börn og unglinga
leitar maður gjarnan að einhverju sem
manni finnst skipta máli í samtímanum. Það
vildi þannig til að ég þekkti til fólks sem
hafði gengið í gegnum þessa hluti; það var
mikil barátta, en fékk farsælan endi,“ segir
Ragnheiður Gestsdóttir við Morgunblaðið,
spurð um ástæðu þess að hún fjallar um
þennan tiltekna sjúkdóm í bókinni.
Manneskjur eða plastdúkkur
„Þetta vandamál hrópar ekki endilega á
mann, breytingin getur tekið dálítið langan
tíma og einkennin eru ekki augljós. Daglegt
líf fólks hefur breyst mikið; fólk sest ekki
niður saman á hverjum degi og borðar mál-
tíðir eins og var, og því er erfiðara en áður
að fylgjast með því hvað fer ofan í börnin.
Unglingur getur verið þreyttur og orkulaus
af ýmsum ástæðum. Krökkum sem lenda í
þessu gengur oft mjög vel og ég veit um
dæmi þar barnið stóð sig afar vel í skóla en
allt í einu var vandamálið hrópandi augljóst
þótt foreldrarnir hefðu ekki tekið eftir
neinu.“
Ragnheiður nefnir að unglingsaldurinn sé
oft mjög viðkvæmur. „Þetta er tíminn þegar
við sitjum fyrir framan spegilinn og hugs-
um: Er ég ljót/ur? Er ég falleg/ur? Allir
hafa gengið í gegnum þetta?“
Hún segir stúlkur í „útlitsbransanum“
ekki síst verða fyrir miklum þrýstingi.
Helga í sögunni er einmitt að þreifa fyrir
sér þar.
„Mig langaði að fá fólk til að velta því
fyrir sér hver það er sem segir að við eig-
um öll að reyna að vera eins; að vera eins
grönn og við getum og líta út eftir
ákveðnum fegurðarstöðlum. Ég held að
þetta hafi versnað mikið – að kröfurnar séu
orðnar óraunhæfari en áður, því enginn get-
ur litið út eins og súpermódel. Ekki einu
sinni módelin sjálf því meira að segja mynd-
ir af þeim eru fótósjoppaðar! Það sem gerir
manneskjur að manneskjum en ekki plast-
dúkkum er að vera aðeins öðruvísi en aðrir.
Margar stúlkur dreymir um að verða módel
en hlutgervingin, sem er svo áberandi í
samtímanum, fer ekki vel með alla.“
Skemmtun og spenna
Hugsarðu mikið um að fræða eða koma boð-
skap til skila?
„Þegar skrifað er fyrir börn og unglinga
held ég að bókin þurfi fyrst og fremst að
vera skemmtileg og spennandi, þannig að
þeir nenni að lesa hana. Það hef ég að
minnsta kosti í huga, og vona að einhvern
boðskap eða lærdóm sé líka hægt að draga
af henni.
Það er reyndar hægt að læra eitthvað af
öllum bókum, ef þær eru góðar. En ég vil
líka vekja upp spurningar; í þessu tilfelli
ekki endilega hvernig hægt er að sleppa við
anorexíu, heldur að unglingar spyrji sig
hver það er sem segir þeim hvernig þeir
eigi að líta út. Mig langaði líka að fjalla um
það hvað sjúkdómurinn gerir öðrum í fjöl-
skyldunni en þeim sem veikist. Hvað eiga
hinir að gera? Eiga þeir að skipta sér af?
Láta eins og ekkert sé og vona að allt lag-
ist?“ spyr Ragnheiður Gestsdóttir.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
FJALLAR UM ÁTRÖSKUN Í UNGLINGABÓK
Hver telst fallegur?
RAGNHEIÐUR GESTSDÓTTIR
FJALLAR UM ÁTRÖSKUN Í NÝRRI
BARNA- OG UNGLINGABÓK. RIT-
HÖFUNDURINN VILL SKRIFA UM
EITTHVAÐ SEM SKIPTIR MÁLI.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Ragnheiður
Gestsdóttir
Á netinu er hafin styrktarsöfnun fyrir Geð-
hjálp núna fyrir jólin. Verið er að safna fyrir
átaki sem á að fara í á vinnustöðum landsins.
Þar á að fræða og efla stjórnendur og starfs-
menn í atvinnulífinu um geðheilbrigði. Von-
ast er til að þeir setji sér stefnu og verklag
sem styður við geðheilsu og starfsorku
starfsmanna á vinnustaðnum. En geðræn
veikindi eru enn feimnismál í samfélaginu.
Um 37% öryrkja eru það út af geðrænum
vandamálum. Vonast er til að vitundarvakn-
ing verði hjá stjórnendum fyrirtækja og þeir
hafi tilbúna aðgerðaáætlun í framhaldinu ef
veikindi koma upp á vinnustaðnum.
Sungið til styrktar átakinu
Starfsmenn 15 fyrirtækja hafa tekið áskorun
Geðhjálpar um að syngja jólalag og framleiða
myndband því til stuðnings. Jólalögin eru
þeirra framlag í jólalagakeppnina. Lögin
voru frumsýnd á Skjá Einum síðastliðinn mið-
vikudag. Á heimasíðunni gedveikjol.is er
hægt að fylgjast með söfnuninni. Þar er hægt
að skoða hin skemmtilegu myndbönd sem
fyrirtækin hafa búið til og greiða þeim at-
kvæði sitt með sms-kosningu eða greiða með
kreditkorti. Lagið sem vinnur kosninguna
verður valið Geðveikasta jólalagið 2012.
Kosningastjóri keppninnar er Geðgóði jóla-
sveinninn sem er Jón Gnarr. „Úrslit keppn-
innar verða kynnt í Kastljósi á RÚV þann 18.
desember næstkomandi,“ segir Eva Bjarna-
dóttir, framkvæmdastjóri Geðhjálpar.
borkur@mbl.is
Jón Gnarr í hlutverki jólasveins Geðhjálpar.
Geðgóður
hjá Geð-
hjálpinni
 Árlega er á milli 80 og 90 einstaklingum
vísað í meðferð vegna átröskunar, á geðdeild
Landspítalans í Reykjavík (LSH). Meirihlutinn
er konur á aldrinum 18-30 ára.
 Miðað við tölur erlendis frá má gera ráð
fyrir að 200-350 konur, 15-24 ára, glími við
átröskun hér á landi en fólk á öllum aldri fær
sjúkdóminn. Talið er að fyrir hverjar 10 kon-
ur þjáist 1 karl af átröskun.
 Annars vegar er anorexía (lystarstol); þá
neitar fólk sér oft um mat eða borðar mjög
lítið til þess að halda sér undir kjörþyngd.
Hins vegar lotugræðgi (bulemia); fólk missir
sig jafnvel í ofát á óhollum og orkuríkum mat,
en kastar honum upp á eftir. Í báðum til-
fellum er ofsafengin líkamsrækt algeng.
 Frá árinu 2006 hefur verið starfandi með-
ferðarteymi vegna átraskana, á geðdeild
LSH, fyrir18 ára og eldri, þeim yngri er vísað
á barna- og unglingageðdeild spítalans.
 Vert er að geta þess að aðrir sinna einnig
fólki með átraskanir. Ekki koma því allir á
geðdeildina sem leita sér hjálpar.
 Sjúklingar geta nú sjálfir haft samband; net-
fangið er atroskun@landspitali.is, en er
gjarnan vísað þangað af læknum, náms-
ráðgjöfum í skólum og sálfræðingum.
 Fyrstu einkenni átröskunar eru oft þau að
unglingur fer af miklum krafti í heilsuátak til
þess að ná af sér nokkrum kílóum. Hljómar
vel, en stundum er ekki allt sem sýnist.
ÁTRÖSKUN MUN ALGENGARI
EN ALMENNT ER TALIÐ