Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.12.2012, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.12. 2012
Ý
msir ætluðu að bæta heiminn, í það
minnsta 103 þúsund ferkílómetra
hans, eftir fall íslensku viðskipta-
bankanna. En hinir sjálfskipuðu sið-
væðingarmenn voru ekki endilega
betur til þess fallnir að endurskapa
þann part en aðrir. Á daginn hefur raunar komið að
sumir þeirra voru sennilega ónýtustu eintökin sem
völ var á til verksins.
Banvænt bráðaofnæmi
Þar á meðal voru þekktir pólitískir yfirgangsmenn,
jafnvel menn haldnir bráðaofnæmi fyrir því sem er
sanngjarnt, satt og rétt. Svo skætt var ofnæmið að
jafnvel sannleikskorn gat hleypt þeim upp, svo þeir
steyptust út í bólum og roða og réðu sér ekki fyrir
kláða, en klóruðu stjórnlaust allt það sem fyrir varð.
Alls konar „siðareglur“, „umbótamál“ og jafnvel póli-
tísk réttarhöld hafa stafað úr þeirri átt. Það var
slysalegt. Því auðvitað hefði ekkert verið að því að
lagfæra eitt og annað sem betur má fara í þessu þjóð-
félagi sem öðrum og nota áfallið og eftirköst þess til
að knýja á um jákvæðar breytingar, þótt gallarnir
hafi í rauninni ekki haft mikið með bankaáfallið að
gera. En Buffet er ekki sannfærandi þegar hann
bölvar auðsöfnun eða Bragi gömlum bókum. Og fólk
eins og Steingrímur J. og Jóhanna Sigurðardóttir er
ekki beint vel til þess fallið að kalla eftir iðrun og yf-
irbótum hjá öðrum. Það er ekki aðeins þeirra eigin
ferill, orð og yfirlýsingar sem eru til og auðvelt að
nálgast, sem gera það að verkum að hróp úr þeirri átt
hefur falskari tón en flest annað. Þegar Jóhanna, sem
verið hefur, beint og óbeint, æðsti yfirmaður Íbúða-
lánasjóðs síðustu sex ár, er spurð um vandræði sjóðs-
ins þykist hún hvergi hafa komið nærri og nefnir árið
2004 helst til sögunnar! Og til að kóróna þá óskamm-
feilni sleppir hún auðvitað að nefna að sjálf reyndi
hún við það tækifæri að yfirbjóða allt það sem hún
kennir öðrum um nú.
„Glötum tækifærum“
var raunheiti stefnunnar
Hegðun þeirra tveggja, Steingríms og Jóhönnu, eftir
að hafa fengið einstakt og sögulegt tækifæri til að
láta gott af sér leiða, hlaut að kæfa allan árangur í
fæðingunni. Þjóðin var um stund sem í losti. Henni
var kippt á einu augabragði úr veröld snillinga snún-
inganna. Gullgerðarmenn höfðu ekki aðeins reynst
vera af holdi og blóði. Þeir voru okkar, vegsamaðir af
íslenskum sérfræðingum, sem lifandi sönnun þess að
viðskiptasnúningar hins „nýja efnahagslífs“ gætu
áhættulaust galdrað auðæfi úr öllum áttum að Ís-
landsströndum. Þar svifu þau um eins og gullský yfir
landinu og úr því komu gulldropar sem féllu ekki síst
á móttækilega og í stærstum skömmtum á þá sem
nýju goðin höfðu velþóknun á. Og þeir voru sífellt
fleiri sem töldu að framtíð sín og annarra væri þeirri
velþóknun bundin. Jafnvel sumir efasemdarmenn
sannfærðust furðu fljótt og tóku gyllta trú. Og hún
fullkomnaðist þegar norðanáttin blés skýjunum aftur
suður á bóginn og auðæfin sem úr þeim féllu færðu
frægustu fyrirtækjanöfn virðulegra landa „í íslenskar
hendur“. Enginn vildi heyra það nefnt að allur væri
þessi skapnaður í skuld. Heill stjórnmálaflokkur
gekk hugfanginn í hinar gullnu greipar, rétt eins og
hann ætlaði sér að ganga í ESB svo fljótt sem hann
mætti, og ekki síðar en svo að hann næði því að öðlast
eilíft líf á völlunum næst Waterloo. Þar hafa stórir
draumar áður endað. Hann hafði ekki endað vel dans-
inn í kringum gullkálfinn forðum og ekki fór betur
hringdans helstu gerenda þjóðfélagsins í kringum
gullkálfana nýju. Og þá varð þjóðfélagslegt myrkur
um miðjan dag.
En það var á hinn bóginn farið að rofa til þegar
Steingrímur og Jóhanna fengu sitt tækifæri, því fyrstu
stundir hinnar raunverulegu björgunar höfðu verið vel
nýttar. Og það þekkja allir Íslendingar að það eru
fyrstu augnablik hvers björgunarleiðangurs sem ráða
mestu um það hvort sæmilega rætist úr eða illa. Það
rann of seint upp fyrir mörgum að Ísland var í raun
komið á beinu brautina vorið 2009. Við þær aðstæður
hefðu gætin og góðviljuð stjórnvöld verið happafengur
fyrir þjóðina. Þrátt fyrir allt hefðu þau skötuhjú valds-
ins sem ólætin á Austurvelli skoluðu inn fyrir múrana
getað gert gagn, hefði vilji þeirra staðið til þess. Því
þjóðin var móttækileg fyrir markvissum merkjasend-
ingum þegar þarna var komið. En fyrirmæli nýju vald-
hafanna voru í anda yfirskriftar á verðlaunaverkinu
forðum: „Hart í bak!“ En það var ekki hrópað, eins og
á sviðinu, til að reyna að koma í veg fyrir strand.
Hrópin voru þeirra sem vildu stöðva þá framþróun
sem hafin var og benti ótvírætt til að Ísland myndi til-
tölulega fljótt komast út úr sinni öskustó.
Hið „nýja fólk“ í valdastólunum (tveir aldurs-
forsetar þingsins) efndu til ágreinings og illinda í
hverju málinu á fætur öðru, hvar sem þau fóru og
með nær öllu sem þau sögðu. Vinnubrögð voru nú við-
höfð sem voru í ætt við þekkta pólitíska aðför á Ís-
landi fyrir áttatíu árum. „Stórar bombur“ voru
sprengdar, en ekki snert á stórum málum nema
tryggja vel að allt væri gert í illindum og ósætti.
Stórmál á
milli þúfna
*Það rann of seint upp fyrirmörgum að Ísland var í raunkomið á beinu brautina vorið 2009.
Við þær aðstæður hefðu gætin og
góðviljuð stórnvöld verið happafeng-
ur fyrir þjóðina.
Reykjavíkurbréf 07.12.12