Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.07.2013, Qupperneq 45

undantekningartilvikum svo sem eins og þegar við-
skiptasjónarmið og þá olía sérstaklega koma við
sögu. Lengi vel reyndu menn að gera sér upp veru-
legan þótta og hneykslan vegna Kína. Maó formaður
bar jú ábyrgð á drápi 70 milljóna landa sinna og
ófrelsi alls þorrans. Nú er hins vegar svo komið að
Kína er svo þýðingarmikill þáttur alþjóðaviðskipta að
raunverulegur derringur við þetta fjölmennasta ríki
veraldar er horfinn. Leiðtogar ræða vissulega að eig-
in sögn „mannréttindamál“ í viðræðum við for-
ystumenn í Kína á öllum sínum tvíhliða fundum. En
það er þó aðeins til málamynda.
Á síðustu árum hafa prúðmannlegir sérfræðingar í
protokolli fundið aðferð til að halda utan um mann-
réttindaumræðuna. Hún takmarkar tímann sem val-
inn er undir efnið, orðalag er samræmt og framsetn-
ingin er sett í nákvæmt form, svo ekkert óvænt
gerist. Kínverjar telja að þetta gamla vandræðamál,
sem fylgdi iðulega stjórnmálalegum gestagangi, sé
nú komið inn fyrir eðlilega ramma kurteislegrar um-
gengni og líta svo á að þessi snyrtilegi leikþáttur sé
aðallega settur upp í gustukaskyni við gestinn. Sá
vestræni leiðtogi sem á í hlut hverju sinni fær að
halda andlitinu á fréttamannafundum, þar sem
fulltrúar „fjórða valdsins“ taka fullan þátt í leiknum.
„Mannréttindaþáttur“ slíkra viðræðna er því orðinn
hrein sýndarmennska með fullkomnu samkomulagi
allra sem að þeim koma og hefur álíka þýðingu eins
og hjal um menningu, vinsemd, veður og þakkarverða
gestrisni, sem hvert um sig fá jafnlangan tíma og
mannréttindaþátturinn.
Gamli góði Gaddafí
Seinustu árin fyrir fall Gaddafís í Líbíu höfðu vest-
rænir leiðtogar tekið upp á því að viðra sig up við
fantinn og var engu líkara en þeim þætti ákveðin upp-
hefð í því að fá að koma við í tjaldbúðum hans, heilsa
upp á úkraínsku varðkonur hans og fá mynd af sér
með honum sjálfum. Gaddafí hafði þó sannarlega
skaffað hryðjuverkamönnum fé og morðtól og staðið
fyrir því að farþegaflugvél með fullfermi var sprengd
í loft upp í háloftunum yfir Skotlandi. Virðulegar há-
skólastofnanir sóttust eftir ættingjum einræðisherr-
ans og útskrifuðu þá með láði og þökkuðu og þáðu
margvíslega vinsemd í sinn garð í sömu andrá. En
þessi óvenjulega gerð snobbs breytti ekki því, að ríki
þessara sömu leiðtoga og menntastofnana töldu ekki
eftir sér að aðstoða Bræðrafélag múslíma við að
koma Gaddafí fyrir kattarnef, þegar eftir því var leit-
að. En það skondna er að óvinsældir Gaddafís heima
fyrir hrönnuðust einmitt upp þegar hann þorði ekki
lengur að mylgra morðtólum til hryðjuverkasamtaka
og virtist vera farinn að viðra sig um of upp við vest-
ræna leiðtoga, sjálfa herbergisþjóna satans sjálfs.
Bylting? Gagnbylting?
Valdarán? Frelsun?
Þegar Sissí, hershöfðingi í Kaíró, taldi nóg komið af
Morsi forseta og fyrirgangi hans og lét sína menn
færa hann úr forsetahöllinni, hófu yfirvöld í Wash-
ington að velta fyrir sér hvort þau gætu áfram stutt
egypska herinn um dollara sem svara til um 200 millj-
arða íslenskra króna á ári. Þetta þótti alvöruspurning
vestra, því í bandarískum reglum segir að ekki megi
styrkja heri fjárhagslega ef þeir hafa gerst sekir um
valdarán. (Svíar hafa þá ágætu reglu að ekki megi
selja vopn til landa sem gætu hugsað sér að brúka
þau.) Helsti handhafi lýðræðisstimplanna Bandarík-
in, getur auðvitað ekki gerst sekur um slíkt. En þá er
að vísu á það að líta að Bandaríkin töldu reglurnar
ekki koma í veg fyrir slíkar greiðslur til Mubaraks
fyrrverandi forseta þótt alræði hans yfir Egyptalandi
hvíldi eingöngu á byssukjöftum í þrjá áratugi. Og
þegar að herinn steypti svo Mubarak, því ekki fannst
önnur aðferð til að setja hann á eftirlaun kom sú að-
gerð ekki heldur í veg fyrir hinar ríflegu árlegu
greiðslur. Og ekki heldur í tíð Morsis forseta.
Því er auðvitað haldið til haga að Morsi sé fyrsti
lýðræðilega kjörni forseti Egyptalands. Þótt ekki sé
ástæða til að líkja Morsi við þann arma þræl Adolf
Hitler, þá er því ekki að neita að sá fýr komst í kansl-
arastól Þýskalands með einhvers konar lýðræðislegt
umboð á bak við sig og fékk embættinu úthlutað með
bréfi úr hendi lýðræðislega kjörins forseta landsins.
Það dugar þó ekki til að kenna megi lýðræðinu um
Hitler, hyski hans og hamfarir af þeirra völdum. En í
þessu samhengi verður ekki komist hjá því að nefna,
að sex mánuðum eftir að Morsi settist í sæti forseta í
Kaíró, með sitt bréf upp á vasann, breytti hann
stjórnarskránni, færði sjálfum sér aukið vald og gerði
m.a. refsivert að efast um skoðanir og ákvarðanir for-
setans. (Það myndi fljótt fyllast nýja fangelsið á
Hólmsheiði ef slík regla gilti hér á landi). Þess vegna
segja andstæðingar Morsis nú að herinn sé ekki að
gera byltingu eða að fremja valdarán. Hann sé þvert
á móti að bregðast við valdaránstilburðum Morsis
sem hafi verið kominn langt út fyrir nokkurt lýðræð-
islegt umboð. Herinn tekur undir þessar skýringar.
Hann sé með réttu að færa lýðræðisbyltinguna aftur í
sitt rétta far, þótt hægt sé að halda því fram að hún
hafi verið færð aftur á byrjunarreit eftir að Morsi hafi
farið svo illilega út af sporinu.
Bandaríkjamönnum er þessi gagnbylting ekki eins
leið og þeir láta. Bandaríkin eru líftrygging Ísraels og
tilvera þess væri í uppnámi ef hennar nyti ekki við.
Stefna Sadats forseta og Mubaraks eftirmanns hans
auðveldaði Bandaríkjamönnum mjög varðstöðuna um
Ísrael. Þessir menn sýndu báðir mikið hugrekki og
staðfestu með stefnu sinni gagnvart Ísrael. Anwar
Sadat galt m.a. fyrir hana með lífi sínu og á Mubarak
sannaðist enn einu sinni að þakklætiskúrfan, sem
valdamenn í Washington miða við, er ein sú brattasta
sem þekkist.
Morgunblaðið/Golli
Hestastóð á leið yfir
Grímsá í Borgarfirði
7.7. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45