Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.07.2013, Síða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.7. 2013
Menning
Þ
essi sýning er nátt-
úrugripasafn en líka
ákveðið safn myndlist-
armiðla. Ég er með
silkiþrykk, vídeó, sam-
klipp, tréliti, olíu, skúlptúra …
Hugmyndin velur miðilinn og for-
vitnin í mér gerir það að verkum
að ég læri sífellt meira. Það er svo
gaman að mæta hinu óvænta og
þrýsta sífellt á mörkin,“ segir Sara
Riel myndlistarkona. Hún opnaði á
föstudagskvöldið viðamikla og fjöl-
breytilega sýningu í sal eitt Lista-
safns Íslands, og nefnir sýninguna
Memento mori – Náttúrugripasafn.
Sara lýkur upp frumspekilegum
heimi slíks safns á sýningunni og
veltir fyrir sér hvaða tökum lista-
maður geti tekið það. Undanfarin
ár hefur hún kannað erlend nátt-
úrugripasöfn og velt þessum heimi
fyrir sér, jafnframt því að leita að
íslenska náttúrugripasafninu. Við
sköpun síns eigin persónulega og
heillandi safns hefur Sara haft
flokkunarkerfi og fjölbreytileika
hefðbundinna náttúrugripasafna að
leiðarljósi.
Kafaði í brunninn
„Þetta þema kom til mín fyrir um
þremur árum þegar ég var að leita
að víðtæku efni að vinna með,“
segir Sara þar sem við göngum um
salinn milli verka sem sýna allra-
handa dýr, vírusa, fræ og plöntur.
Hún segist hafa gert sér grein fyr-
ir því að náttúran, hér sem annars
staðar, væri það sem stæði sér
næst og þar væri lykilinn að finna.
„Mig langaði ekki að skapa eitt-
hvert „wunderkammer“ og ekki til
að rýna sérstaklega í íslenska nátt-
úru, heldur vinna með persónu-
legan brunn sem ég gæti kafað of-
an í,“ segir hún. „Ég starfa líka
sem leiðsögumaður og er oft spurð
að því hvar íslenska náttúrugripa-
safnið sé að finna, en það er ekki
aðengilegt, það er allt í geymslu.
Eitt viðfangsefni mitt var því að
rannsaka hvað varð um safnið eftir
að það var tekið niður úr húsnæð-
inu við Hlemm. Það tók mig tíma
að ná þeim tengslum að geta skoð-
að gripina, sem eru nú allir varð-
veittir í Náttúrustofnun. Safnið
hefur velkst um í kerfinu.“
Undirbúningur Söru að sköpun
hennar eigin safns var margbreyti-
legur og fór hún meðal annars í
ferð milli evrópskra stórborga,
ásamt Davíð Erni Halldórssyni,
vini sínum og kollega í myndlist-
inni, að skoða gamalgróin nátt-
úrufræðisöfn. „Ég vildi sjá hvernig
fílingurinn væri í þeim og hvernig
þau sýndu gripina. Það hafði verið
að angra mig hér heima hvernig
náttúrugripir hafa verið settir
fram, því það snýst allt um upplýs-
ingar en ekki hið sjónræna. En svo
kom í ljós að það er meira og
minna einhver viktoríanskur blær í
þessum söfnum, fyrir utan kannski
í London þar sem reynt hefur ver-
ið að nútímavæða hluta safnsins –
og það verður að viðurkennast að
gamli hlutinn var meira sjarm-
erandi. Framsetningin lyktar öll af
ákveðnum gæðum.
Veiðisafnið í París er mitt uppá-
hald, en þar eru búin til listaverk
úr uppstoppuðum dýrum án þess
að missa vissan elegans.“
Og hún fór enn dýpra, niður í
flokkunarkerfi náttúrunnar. „Það
eru dýraríkið, plönturíkið, sveppa-
ríkið, einfrumungar og fjölfrum-
ungar. Svo greinir nátt-
úrufræðinga á en ég tek
steinaríkið inn sem lifandi afl því
þannig lít ég á steinana. Ég týndi
steini í þrjá mánuði en svo kom
hann til baka að útidyrunum mín-
ar í Berlín. Það var stresssteinn-
inn minn sem ég hafði hlaðið
orku og haft í svitabaði.“ Hún
hlær.
Allt má endurvinna
Sara var komin með nátt-
úrugripasafnið sem grunn og
útfærslurnar spruttu út frá
flokkunum. „En svo snýst
þetta um að búa til mynd-
list og nýja vinkla. Ég er
ekki í samkeppni við
hefðbundin söfn á neinn
hátt en það má end-
urvinna allt, enda merkir
orðið vísindi science á
latínu: að brjóta niður.
Það má endalaust brjóta
niður og endurhanna út
frá hinu sjónræna.“
Sara Riel hefur á
undanförnum árum
getið sér orð fyrir
málaðar innsetn-
ingar í sýningar-
sölum og söfnum
víða um lönd. Þá
þekkja margir
vegglistaverk
hennar, sem meðal
annars má sjá víða í Reykjavík, en
hún er virkur félagi í alþjóðlega
götu-
listahópn-
um Big Gee-
zers. En þó Sara
hafi getið sér orð
fyrir götulist, eða graf-
fití, þá er hún jafnframt
menntaður myndlistarmaður
frá Listaháskóla Íslands og
Listaháskóla Berlínarborgar.
Hún er virk í báðum þessum
heimum og segir að vinnan við
náttúrugripasafnið á síðustu árum
hafi til að mynda skilað sér í
stórum veggverkum. Og vandvirkn-
isleg teikning á sýningunni, þar
sem fanir fjöður eru myndaðar úr
hömum íslenskra fugla í Nátt-
úrustofnun, mun verða stækkuð í
annarri útfærslu á vegg húss á
Asparfelli í sumar.
Ekki lunda og hrút
Yfirtitill sýningarinnar er Me-
mento mori, sem er áminning
til manna á latínu að þeir séu
dauðlegir og eigi að njóta til-
verunnar meðan tími er til.
„Þessi titill kom seint á vinnu-
ferli sýningarinnar,“ segir Sara.
„Hann er afleiðing vinnunnar.
Horfum til dæmis á þessi tvö
verk,“ segir hún og gengur að fal-
lega bæsuðum römmum þar sem
fimmtíu hlöðnum haglaskotum hef-
ur verið raðað í annan, með nöfn
trjáplöntu undir hverju skoti, og í
hinu hafa fallegir litskrúðugir
hringir verið málaðir og límdir
saman. „Þetta er mynd af mörgum
þekktustu og mannskæðustu vírus-
um sem þekkjast,“ segir hún og
bendir á það síðarnefnda. „Þetta
eru meðal annars eyðniveiran og
lifrarbólga-c. Þetta eru einfrum-
ungar sem ég set fram með mikl-
um smáatriðum, í hreinni fegurð.
Dýptin, sem ég vildi ná fram, kem-
ur með samklippivinnunni. Ég
valdi að vinna verk sem þessi ekki
í tölvu heldur í höndunum, það er
allt önnur og tilfinningaríkari nálg-
un. Verkið með skotunum vann ég
hins vegar með manninum mínum,
sem er skógfræðingur, og í því eru
fræ fimmtíu trjátegunda. Við erum
bæði komin með skotvopna og
veiðileyfi og höfum verið að hlaða
skotin – hér er listin orðin vísindi.
Er þetta góð leið til að græða upp
landið? Að skjóta fræjunum í það?“
Forvitnin hefur rekið Söru
áfram við vinnu verkanna og hún
segir fólk forvitið um náttúruheim-
inn. Hún vill ekki sjá séríslenskt
náttúrugripasafn, sem snýst bara
um „lunda og hrút en ekki um
tígrisdýr“.
Á ljósmyndum má sjá hvernig
dýr eru geymd í Náttúrugripasafni
Íslands í dag, í pokum. „Svona er
þessi sýning, safn í safni í safni,“
segir Sara.
Hluti verksins
Fjöður sem Sara
gerði fyrr á þessu ári. Lætur
hún hami íslenskra fugla
mynda fanir fjaðrarinnar.
NÁTTÚRUGRIPASAFN SÖRU RIEL OPNAÐ Í LISTASAFNI ÍSLANDS
Safn Söru í safni
„ÞAÐ ER SVO GAMAN AÐ MÆTA HINU ÓVÆNTA OG ÞRÝSTA SÍFELLT Á
MÖRKIN,“ SEGIR SARA RIEL. HÚN SÝNIR NÚ Í LISTASAFNI ÍSLANDS AFAR
PERSÓNULEGA ÚTGÁFU MYNDLISTARMANNSINS AF NÁTTÚRUGRIPASAFNI.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
„Geymt en ekki gleymt – Kanína,“ frá
2013. „Svona eru dýrin geymd.“
Eitt steinaverka Söru á sýningunni,
„Eðalsteinn/gimsteinn“ – 2013.
„Svo snýst þetta um að búa til myndlist og
nýja vinkla,“ segir Sara Riel um sýninguna.
Ljósmynd/Lilja Birgisdóttir