Morgunblaðið - 21.01.2014, Qupperneq 22

SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Mataræði þarf ekki aðvera flókið og þeir semeru að flækja það eruþeir sem eru að selja
ákveðnar vörur,“ segir Ingibjörg
Gunnarsdóttir, prófessor í næring-
arfræði við Háskóla Íslands. Lækna-
dagar 2014 hófust í gær og var fyrsti
dagurinn tileinkaður umræðu um
næringu. Ingibjörg hélt erindi undir
yfirskriftinni: Næringarráðlegg-
ingar í dag: Staðreyndir eða skáld-
skapur?
„Ég var að fjalla um hvernig við
getum greint á milli opinberra ráð-
legginga um fæðuval, sem við þekkj-
um t.d frá Embætti landslæknis, og
sérúrræða fyrir sjúklingahópa. Það
sem hefur gerst er að sérúrræði
varðandi mataræði hafa smitast út í
þjóðfélagið, samanber lágkolvetna-
fæði, ofurskammta af d-vítamíni og
fleira sem fólk virðist taka upp. Þetta
eru sérúrræði sem hafa verið sniðin
að einstaklingum sem eiga við veik-
indi að stríða en heilbrigðir ein-
staklingar taka upp.“
Duglegt að sjúkdómsvæða sig
Ingibjörg nefnir dæmi; „Mann-
eskja með magaverki fer til læknis
og henni er ráðlagt að taka mjólk-
urvörur út, því hún er væntanlega
með laktósaóþol, og þá er það bara
yfirfært á allan fjöldann, að það hljóti
allir að geta fengið bót meina sinna
með því að taka út mjólkurvörur.
Eða að allir geti fengið bót meina
sinna með því að taka inn 6000 ein-
ingar af d-vítamíni af því að það
gagnaðist konunni sem fór til læknis
og mældist mjög lág af d-vítamíni,
hennar úrræði var að taka inn 6000
einingar í smátíma til að ná jafnvægi.
Það má velta fyrir sér hvenær verið
er að breyta mataræðinu vegna sjúk-
dóma eða hvenær við erum að tala
um hollt mataræði sem við hvetjum
þjóðina til að tileinka sér til þess að
fyrirbyggja sjúkdóma.“
Ingibjörg nefnir að skert að-
gengi að næringafræðingum gæti átt
þátt í því hversu auðveldlega æði
tengt mat skýtur rótum. „Það eru
átta stöðugildi næringafræðinga inni
á Landspítalanum, hálft á Akureyri
og svo samtals eitt stöðugildi á
heilsugæslunni og það er ekkert
þeirra á höfuðborgarsvæðinu.
Heilsugæslan er fyrsti viðkomustað-
urinn og þar er bara ekki aðgengi að
þessari fagstétt í nokkurri mynd,“
segir Ingibjörg. Fyrir vikið er að-
gengi almennings að skáldskapnum
miklu auðveldari en að sannleik-
anum.
„Þegar fólk fær ekki þjónustuna
á staðnum þá leitar það eitthvað ann-
að. Þá er auðvelt fyrir hags-
munaaðila að selja fólki heilsuna en
næringafræðingar eru ekki að selja
neinum neinn óþarfa.“
Viðhöldum vitleysunni
Mataræði þarf ekki að vera flók-
ið og þeir sem eru að flækja það eru
þeir sem eru að selja ákveðnar vörur,
segir Ingibjörg. „Við erum alltaf að
reyna að viðhalda vitleysunni með
því að reyna að gera hana aðeins
skynsamlegri, t.d velta fyrir okkur
hvort við eigum að nota agave-síróp
eða hvítan sykur þótt einfaldast væri
að drekka minna af gosi og borða
minna af kexi og kökum. Bara
minnka skammtinn og njóta. Það er
alltaf verið að reyna að plokka
næringarefnin úr matnum
og selja í duft- og bæti-
efnaformi og koma því
inn hjá fólki að það fái
ekki næringarefnin úr
matnum en það er svo
auðvelt fyrir okkur á Ís-
landi að sækja þetta í
venjulegum mat.“
Heilbrigðir taka upp
mataræði fyrir sjúka
Morgunblaðið/Rósa Braga
Vítamín Fjölbreyttur, hollur og góður matur er það sem gefur heilbrigðu
fólki mest. Þá er best að borða óhollustu í hófi eða sleppa henni.
22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fjöldi mannsbýr í ólög-legu hús-
næði á Íslandi.
Talið er að á höf-
uðborgarsvæðinu
sé óleyfilegt íbúðarhúsnæði á
150 til 190 stöðum. Þar er átt
við íbúðir í atvinnuhúsnæði
þar sem óheimilt er að vera
með mannabústaði. Leitt
hefur verið getum að því að
þúsundir manna búi í slíku
húsnæði, sem oft eru slysa-
gildrur vegna ófullnægjandi
brunavarna.
Ástandið á húsnæðismark-
aði er nú þannig að stór hóp-
ur fólks á í vandræðum með
að finna viðunandi húsnæði á
viðráðanlegu verði. Margir
eiga ekki annarra kosta völ
en að fara í óleyfilegt hús-
næði, þótt það hafi í för með
sér réttleysi, margvísleg
óþægindi og niðurlægingu.
Leigan er heldur ekki gefin.
Viðmælandi mbl.is í liðinni
viku leigir tíu fermetra her-
bergi á 55 þúsund krónur á
mánuði.
Hallur Már Hallsson
blaðamaður hefur tekið þessi
mál fyrir á mbl.is undanfarna
daga og mun halda áfram að
fara ofan í saumana á þeim á
næstunni. Viðmælendur hans
lýsa ömurlegum aðbúnaði.
Eigendur húsnæðis sinna
viðhaldi og umsjón í engu og
oft verða leigjendur að taka
málin í eigin hendur eigi eitt-
hvað að gerast.
Þessi vandi er ekki nýr.
Fyrir tíu árum kannaði
Slökkvilið höfuðborgarsvæð-
isins þessi mál og komst að
því að yfir þúsund manns
byggju í ósamþykktum íbúð-
um í atvinnuhúsnæði. Í flest-
um tilvikum voru brunavarn-
ir í ólestri.
Árið 2006 gerði félags-
málaráðuneytið úttekt á
ástandinu, en ekkert hefur
gerst í málunum. Þó var farið
eftir tillögu starfshópsins,
sem gerði úttektina, um að
gefa slökkviliði tímabundna
heimild til að hafa eftirlit
með ósamþykktri búsetu í at-
vinnuhúsnæði og úrræði til
umbóta ef hætta stafaði af
búsetunni, en hún rann út
fyrir fjórum árum.
Þótt ljóst sé að slysagildr-
ur sé að finna í húsnæði þar
sem búið er í ósamþykktum
íbúðum er erfitt að taka á
málinu. Eins og Hallur Már
bendir á myndi slík krafa
fela í sér að búið væri að fall-
ast á búsetuna, í raun sé því
„ekki hægt að fara fram á
umbætur frekar
en hægt væri að
krefjast þess að
maður á stolnum
bíl myndi laga
framljósin“.
Á meðan skortur er á lög-
legu húsnæði fyrir alla munu
óprúttnir menn sjá sér leik á
borði til að féfletta fólk, sem
ekki á í önnur hús að venda,
og hola því niður í tómu at-
vinnuhúsnæði. Það er með
ólíkindum að stjórnvöld skuli
hafa horft fram hjá þessum
vanda svo árum skiptir. Áður
hefur verið gert átak í hús-
næðismálum hér á landi.
Verkamannabústaðirnir við
Hringbraut sem enn standa
mörkuðu tímamót. Fyrir
tæplega hálfri öld reis Breið-
holt með íbúðum fyrir lág-
launafólk. Eygló Harðar-
dóttir, félags- og húsnæðis-
málaráðherra, hefur sagt að
hún vilji gera byggingu
Breiðholtsins að fyrirmynd
að nýju átaki í húsnæðis-
málum. Hún vill reisa hag-
kvæmar íbúðir í samstarfi
sveitarfélaga, verkalýðs-
hreyfingarinnar, atvinnulífs-
ins og lífeyrissjóða.
Ekkert hefur þó gerst í
þessum efnum og sé tekið
mið af þeim framkvæmdum
sem hafnar eru eða eru í
sjónmáli er lítil von um úr-
bætur. Í fyrra kom fram í
Hagsjá Landsbankans að
þrátt fyrir mikla þörf fyrir
smærri og ódýrari eignir
væri meirihluti þeirra eigna,
sem fyrirhugað væri að
reisa, stórar og dýrar eignir.
Í nýrri byggingareglugerð
virðist ríkja veruleikafirring.
Þar eru gerðar kröfur, sem
kannski eru raunhæfar í
þjóðfélagi án vandamála. Við
núverandi aðstæður valda
þær hækkun byggingar-
kostnaðar, sem var ærinn
fyrir, og leiða til þess að
draumurinn um húsnæði á
viðráðanlegu verður enn
fjarlægari fyrir hina tekju-
lægri.
Aðgerðarleysi í húsnæðis-
málum hefur leitt til þess að
þúsundir manna eru í öng-
stræti, búa réttlausar við
óboðlegar aðstæður og líður
eins og annars flokks borg-
urum. Styrmir Gunnarsson,
fyrrverandi ritstjóri Morg-
unblaðsins, líkti þessu
ástandi við braggahverfi eft-
irstríðsáranna. Stjórnvöld
geta ekki lengur látið eins og
þetta vandamál sé ekki til.
Átak í húsnæðismálum er
réttlætismál.
Átak í húsnæðis-
málum er réttlæt-
ismál}
Réttlausir leigjendur
í óleyfilegu húsnæði
V
ar þetta of mikið?“
Þannig hljómuðu fyrst orð
Björns Braga Arnarssonar í kjöl-
far nú þegar alræmdrar glósu sem
hann lét flakka þegar hann stýrði
spjalli í EM-stofunni um helgina þegar íslenska
landsliðið sigraði Austurríkismenn með sann-
færandi hætti. Augljóst var á sérfræðingum
þáttarins að þeim þótti grínið óþægilegt – að
líkja sigri Íslendinga við slátrun nasista. Það er
heldur ekki að undra; samlíkingin er ósmekkleg
og óheppileg.
Björn Bragi, sem virtist átta sig nokkurn
veginn samstundis á frumhlaupi sínu, hefur síð-
an beðist afsökunar og RÚV hið sama.
Það dugar hins vegar ekki svokölluðum net-
verjum sem tendruðu kyndla og brýndu hey-
kvíslar sínar með það sama. Lyklaborð víða um
land voru hlaðin blásýru og svo var tekið til við að hneyksl-
ast, munnhöggvast og láta allskonar orðbragð falla til höf-
uðs Birni Braga. Virkni athugasemda rauk upp úr öllu
valdi. Margt af því sem þar hefur fengið að fjúka er engu
betra en það sem hann sagði. Ég býst ekki við að margir úr
röðum virkra sjái ástæðu til að biðjast afsökunar þegar
rykið fellur. Vanur sjónvarpsmaður veit sem er að maður
gantast ekki með nasista eða helförina því það er hárvið-
kvæmt jarðsprengjusvæði sem ekki er hættandi út á. Úps,
þarna gerði ég þetta sjálfur; jarðsprengjur eru dauðans al-
vara sem ljótt er að gantast með. Ég biðst afsökunar. Þetta
er nefnilega gríðarlega vandmeðfarið og ég man bara eftir
einu dæmi þar sem gamanmál um helförina er
raunverulega fyndið. Þar var á ferðinni gyðing-
urinn Woody Allen sem sagði sem svo: „Ég
kann að meta klassíska tónlist en get ekki
hlustað á Wagner. Alltaf þegar ég heyri tónlist
hans langar mig að ráðast inn í Pólland.“
Íþróttafréttamenn hafa margoft notað orða-
tiltæki til að lýsa úrslitum kappleikja án þess
að gefa gaum að merkingunni. „Liverpool
kjöldró United um helgina.“ Þeir sem hafa
raunverulega lifað það af að vera kjöldregnir
kunna eflaust ekki að meta svona orðfæri.
„Valsmenn völtuðu yfir KR-inga.“ Blasir ekki
við hversu ónærgætið þetta getur verið í nær-
veru sálar sem á um sárt að binda?
Hér er ekki verið að gera lítið úr mistökum
Björns Braga, en maður skyldi samt ætla að
virkir í athugasemdum hefðu lært af Lúkasar-
málinu svokallaða. Þeir sem þar fóru fremstir með hót-
unum og gífuryrðum þurftu sjálfir að taka ábyrgð á orðum
sínum fyrir sakadómi enda náði netheimahatrið þar áður
óþekktum lægðum. Maður vonaði að sú tíð væri frá.
Þess má geta að undirritaður þekkir ekki Björn Braga
og hefur ekki einu sinni hitt hann. Það er bara átakanlegt
að sjá þá sem þykjast syndlausir kasta hverjum steininum
á fætur öðrum. Það er að sönnu ljótt að hafa voðaverk nas-
ista í flimtingum, en fyrir það hefur drengurinn beðist af-
sökunar. Það er meira en margur gerir.
Virkir í athugasemdum – lítið yður nær.
jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Fyrsta Lúkasarguðspjall ársins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Nýjasta æðið í heilsuheiminum
er magnesíum sem má nú fá t.d.
í duftformi og sem úða. Ingi-
björg segir að engar rannsóknir
hafi verið gerðar á gagnsemi
magnesíums í því formi. „Vitað
er að fólk í góðum magn-
esíumbúskap fær síður sjúk-
dóma en það er samkvæmt far-
aldsfræðilegum rannsóknum
sem þýðir að þetta fólk hefur
fengið magnesíum úr fæðunni.
Það er ekkert í dag sem bendir
til þess að almenningur njóti
góðs af því að taka magnesíum
inn sem bætiefni. Hinsvegar
ætla ég ekki að útiloka að það
séu ákveðnir hópar út í sam-
félaginu sem þurfi á því að
halda, t.d. fólk yfir fertugu sem
hleypur 100 km á viku. En fyrir
allan almenning er ekkert sem
bendir til þess að þetta
gagnist eins vel og menn
láta af núna.“
Magnesíum
í ýmsu formi
NÝJASTA ÆÐIÐ
Ingibjörg
Gunnarsdóttir