Morgunblaðið - 09.08.2014, Blaðsíða 26

BAKSVIÐ
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Alþjóðaheilbrigðismálastofn-unin (WHO) lýsti í gær yfirneyðarástandi vegna ebólu-
faraldursins í Vestur-Afríkulöndum
og hvatti til alþjóðlegs átaks til að
hjálpa þeim að stöðva útbreiðslu
sjúkdómsins.
Stofnunin hvatti einnig flug-
félög til að gera varúðarráðstafanir
vegna faraldursins en lagði ekki til
að flug til Vestur-Afríkulandanna
yrði takmarkað.
Bandarísk heilbrigðisyfirvöld
viðurkenndu að „óhjákvæmilegt“
væri að sjúkdómurinn bærist til
Bandaríkjanna en bættu við að lík-
urnar á miklum faraldri þar væru
litlar.
Tonio Borg, sem fer með heil-
brigðismál í framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins, tók í sama
streng og sagði að líkurnar á því að
sjúkdómurinn breiddist út í löndum
sambandsins væru „agnarlitlar“.
„Það er vegna þess að tiltölulega fáir
þeirra sem ferðast til ESB-landa eru
líklegir til að hafa smitast af veir-
unni og einnig vegna þess hvernig
hún berst milli manna, þ.e. hún smit-
ast aðeins með beinni snertingu við
líkamsvessa ebólusjúklings.“
Keiji Fukuda, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri heilbrigðismála-
stofnunarinnar, sagði að þótt hætta
væri á því að sjúkdómurinn breidd-
ist út til fleiri ríkja væru litlar líkur á
heimsfaraldri. „Ef menn eru með
gott heilbrigðiskerfi, eru vakandi
fyrir faraldrinum, viðbúnir honum,
er hægt að stöðva hann.“
„Þessi faraldur sýnir svart á
hvítu hversu mikilvægt það er að
hafa gott heilbrigðiskerfi,“ sagði Fu-
kuda og bætti við að heilbrigðis-
málastofnunin væri undir það búin
að þurfa að kljást við faraldurinn
næstu mánuðina. „Líklegt er að
ástandið versni áður en það batnar.“
Ebóluveiran berst milli manna
með sýktu blóði og öðrum líkams-
vessum en ekki í lofti.
Hunsa tilmæli um
að snerta ekki lík
Að sögn Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar hafa að minnsta
kosti 932 dáið af völdum ebólufarald-
ursins í Gíneu, Líberíu, Síerra
Leóne og Nígeríu. Ein af ástæðum
þess að ekki hefur tekist að stemma
stigu við útbreiðslu sjúkdómsins er
að heilbrigðiskerfi Afríkulandanna
hefur ekki burði til að takast á við
slíkan faraldur og stjórnvöld hafa
verið sökuð um að hafa brugðist of
seint við honum.
Við þetta bætist að í Vestur-
Afríku er víða til siðs við jarðarfarir
að snerta hinn látna. Yfirvöld í
Síerra Leóne og Líberíu hafa beðið
fólk um að láta af þessum sið vegna
smithættunnar en hermt er að
margir hafi virt tilmælin að vettugi.
Hindurvitni og hleypidómar
hafa einnig torveldað baráttuna
gegn ebólu. Meðal annars hefur
komist á kreik orðrómur um að
ebóluveiran sé ekki til, heldur sé hún
tilbúningur vesturvelda til að undir-
oka Afríkumenn, að sögn fréttaveit-
unnar AFP.
Margir íbúanna þar sem veiran
hefur breiðst út vilja frekar leita til
hefðbundinna heilara en lækna. Á
þessum slóðum ríkir tortryggni í
garð lækna og það verður ekki til
að draga úr henni að flestir, sem
sýkjast af veirunni og eru lagðir
á sjúkrahús, deyja þar úr sjúk-
dómnum.
Um það bil 55-60% smittil-
fellanna í faraldrinum í Vestur-
Afríku hafa leitt til dauða, að
sögn heilbrigðis-
málastofnunarinnar í
Genf.
Litlar líkur á heims-
faraldri vegna ebólu
AFP
Fluttur til Spánar Spænskur trúboði, sem sýktist af ebólu í Líberíu, er hér
fluttur úr flugvél á herflugvelli í Madríd. Hann er nú í sóttkví á sjúkrahúsi.
26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 2014
Bandaríkja-menn erufarnir að
varpa sprengjum
á Írak á nýjan
leik. Barack
Obama Banda-
ríkjaforseti hefur lagt
áherslu á að kalla Banda-
ríkjaher heim og halda að
sér höndum á alþjóðlegum
vettvangi, en árásir ísl-
ömsku skæruliðasamtak-
anna Ríki íslams á minni-
hlutahópa í héraðinu
Nineveh norð-austur af
Bagdad réðu úrslitum um að
hann ákvað að láta til skar-
ar skríða. John Kerry, utan-
ríkisráðherra Bandaríkj-
anna, sagði þegar
loftárásirnar hófust að her-
ferð íslömsku vígamannanna
á hendur saklausu fólki, þar
á meðal hinum kristna
minnihluta, hryllilegt of-
beldi að yfirlögðu ráði bæri
„öll viðvörunarmerki þjóð-
armorðs“.
Loftárásunum er ætlað að
eyðileggja hergögn íslamist-
anna. Mikið af þessum her-
gögnum fengu liðsmenn
Ríkis íslams þegar þeir
lögðu undir sig norð-
austurhluta landsins og
íraski herinn gufaði upp.
Skorturinn á mótspyrnu
sýnir þann vanda, sem uppi
er í Írak. Nuri al-Maliki,
forsætisráðherra landsins,
er sjíti og í stað þess að
veita súnnítum aðgang að
stjórn landsins, hefur hann
útilokað þá. Ríki íslams hef-
ur einbeitt sér að svæðum
súnníta þar sem liðsmenn
samtakanna hafa átt stuðn-
ing vísann, auk þess að
leggja undir sig lykilstaði
fyrir samgöngur og staði
þar sem varnir eru litlar.
Íraski herinn átti síður en
svo við ofurefli að etja. Her-
mennirnir höfðu einfaldlega
ekki áhuga á að berjast,
köstuðu vopnum sínum og
flúðu. Þannig gerðist það að
nokkur þúsund manna hóp-
ur lagði undir sig næst-
stærstu borg landsins.
Í liðinni viku hófu liðs-
menn Ríkis íslams sókn að
nýju og hafa hrakið her-
menn kúrda, sem þeir kalla
pesmerga, undan sér. Þeir
lögðu einnig undir sig
stærstu stíflu landsins.
Samtökin komu fram í
sinni fyrstu mynd í Írak ár-
ið 2004, en þeim fór ekki að
vaxa fiskur um hrygg fyrr
en þau hófu að berjast í
Sýrlandi. Frá því að liðs-
menn þeirra sneru aftur til
Íraks með reynsluna frá
Sýrlandi hafa þeir getað far-
ið sínu fram.
Nauðsynlegt er
að stöðva sókn
þessara samtaka,
sem eru svo of-
beldisfull að
meira að segja
foringjum
hryðjuverkasamtakanna al-
Qaeda ofbýður.
Ríki íslams er partur af
átökum milli araba, en fjöldi
íslamista frá Evrópu hefur
barist í röðum þeirra. Þeir
eru til alls vísir þegar þeir
snúa aftur til Evrópu. Yf-
irvöld þar eru á varðbergi
út af hættunni eins sást
þegar Norðmenn hertu eft-
irlit og öryggisviðbúnað af
ótta við að vígamenn, sem
hefðu verið í Sýrlandi,
myndu láta til skarar skríða.
Grunsemdir eru um að Sýr-
landsher hafi sérstaklega
hlíft liðsmönnum þessara
samtaka í átökunum í Sýr-
landi í þeirri von að það
myndi verða til þess að upp-
reisnarmenn fengju ekki
stuðning.
Liðsmenn Ríkis íslams
eru engir afdalamenn hvað
sem líður bókstafstrúnni.
Þeir nota netið til að næla
sér í nýja liðsmenn og þar
er áróður þeirra nútíma-
legur og unninn af fag-
mennsku. Ríki íslams hét
áður Ríki íslams í Írak og
Sýrlandi. Fyrir rúmum mán-
uði lýsti forusta samtakanna
því yfir að stofnað hefði ver-
ið kalífat, sem allir arabar
ættu að lúta, og breytti
nafninu. Samtökin höfða til
margra íslamista um þessar
mundir. Líta margir svo á
að örlög stjórnar Bræðra-
lags múslíma, sem komst til
valda í kosningum í Egypta-
landi og var síðan steypt,
sýni að hófsamlegri aðferðir
dugi ekki til. Komist þeir til
valda eftir slíkum leiðum
verði völdin einfaldlega tek-
in af þeim aftur.
Staðan í Írak er tvísýn og
er auðvelt að sjá fyrir sér að
landið muni leysast upp.
Þegar Bandaríkjamenn
hröktu Saddam Hussein
brott úr Kúveit á sínum
tíma ákváðu þeir ekki að
reka flóttann alla leið til
Bagdad heldur nema staðar
á landamærunum þótt upp-
reisn væri hafin í Írak. Col-
in Powell, sem þá var yfir-
maður bandaríska heraflans,
rökstuddi þá ákvörðun með
orðunum: „Þú átt það sem
þú brýtur.“
Powell var utanríkis-
ráðherra þegar Bandaríkja-
menn réðust inn í Írak rúm-
um áratug síðar.
Bandaríkjamenn eru enn að
tína upp brotin.
Grimmdarverk öfga-
samtaka draga
Bandaríkjamenn aft-
ur inn í átökin í Írak}
Loftárásir í Írak
É
g veit ekki hvort hann er athyglis-
verður, málatilbúnaður þeirra
sem finna femínismanum allt til
foráttu, en hann er í það minnsta
sorglegur vitnisburður um stöðu
þeirrar baráttu sem viðkomandi vilja ólmir
kenna við jafnrétti fremur en hitt. Þessir ein-
staklingar, sem m.a. hafa kallað femínista
dólga, virðast oftar en ekki afskaplega reiðir
sjálfir, út í femínista og femínisma almennt, en
finna sig ekki knúna til að styðja mál sitt með
því að vísa í ákveðin dæmi.
Í sumum tilfellum virðast þessir and-
femínistar í baráttu gegn vindmyllum. Í sunnu-
dagsútgáfu Morgunblaðsins sl. helgi var t.d.
haft eftir Evu Hauksdóttur að femínismi væri
„kynhyggja þar sem krafist er forréttinda fyrir
annað kynið og hinu kyninu kennt nánast um
allt sem miður fer í tilverunni“. Femínismi væri stefna sem
byggði á þeirri hugmynd að stríð ríkti milli kynjana. Þessi
skilgreining stenst ekki skoðun. Þá sagði hún pólitíska
rétthugsun og forræðishyggju sérstaklega áberandi meðal
femínista og að yfirvaldshyggja gegnsýrði femínistahreyf-
inguna. Kannast femínistar við þessar lýsingar?
Allar tilraunir til að heimfæra einhvern sannleika upp á
fjölbreyttan hóp fólks hljóta að dæma sig sjálfar, þar sem
auðsýnt er að það sem á við um einn á ekki endilega við um
annan. Það á líka við um femínista, sem eru jafn misjafnir
og þeir eru margir. Stundum eru gerðar tilraunir til að
greina á milli þeirra; tala um dólgafemínista, öfgafemínista
og harðlínufemínista, en allir eru þeir að lokum
settir undir sama femíníska hattinn, sem er
gamall, úreltur og alls ekki í tísku.
Og er það ekki mergur málsins? Að það er
e.t.v. róttækt að vera femínisti en enn róttæk-
ara að vera andfemínisti og þar af leiðandi
meira töff? Það virðist a.m.k. vera þróunin er-
lendis, þar sem hvert nýstirnið á fætur öðru
gefur frat í að vera femínisti og vill heldur kalla
sig húmanista. En hvað veldur? Jú, femínismi
er gildishlaðið orð sem gefur til kynna, a.m.k.
þessa dagana, að þú sért brjáluð tík og hatir
karlmenn.
Umræðan um femínismann sem slíkan er í
raun ekkert annað en orðaleikur. Flest
stefnum við að sama marki, hvort sem við vilj-
um kalla okkur femínista eða jafnréttissinna.
Sumir eru róttækari en aðrir og fólk getur ver-
ið ósammála um aðferðir. En það stendur yfir ljótt og lang-
dregið rán á orðinu „femínismi“, rétt eins og „pro-life“ var
stolið af andstæðingum fóstureyðinga í Bandaríkjunum. Í
stað þess að vekja fólk til umhugsunar um þá byltingar-
kenndu sigra sem hafa unnist í kvenréttindabaráttunni og
þau vígi sem enn standa óhögguð vekja orðin femínismi og
femínisti hjá mörgum upp mynd af viðskotaillri frekju sem
lætur aldrei gott heita og er með endalaust vesen. En þá
ber í fyrsta lagi að hafa í huga að þessi staðalímynd er ná-
kvæmlega það: staðalímynd, og í öðru lagi að það verða
engar breytingar án þess að einhver sé með a.m.k. smá
vesen. holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Ævintýrið um vonda femínistann
Margaret Chan, framkvæmda-
stjóri Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar, sagði að
til að stöðva útbreiðslu ebólu-
veirunnar væri brýnt að leysa
nokkur vandamál í
Vestur-Afríkulöndunum. Meðal
annars þyrfti að bæta úr skorti
á starfsfólki á sjúkrahúsum,
tæknimönnum á rannsóknar-
stofum og hlífðarfatnaði.
Vísindamenn, sem uppgötv-
uðu veiruna árið 1976, hafa
hvatt til þess að tilraunalyfið
ZMap verði sent til Afríku.
Tveir Bandaríkjamenn,
sem sýktust af ebólu
í Líberu, fengu lyfið
eftir að þeir voru
fluttir á sjúkrahús í
Bandaríkjunum og
hermt er að þeir hafi
sýnt batamerki. Gagn-
semi lyfsins við
ebólu hefur
þó ekki ver-
ið sönnuð.
Lyfið verði
sent til Afríku
SJÚKRAHÚS VANBÚIN
Margaret
Chan
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/