Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.10.2014, Blaðsíða 49

5.10. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
að skrifa eina senuna og Brynhildi leikstjóra
datt strax í hug að fá Júlíu í hlutverkið. Þar
sem Víðir er svo faðir Júlíu fannst Brynhildi
liggja beint við að fá hann til að leika einnig
föður í myndinni. Enda er Víðir dálítil stjarna
í barnaleikhúsheimum og líklegt að þau muni
mörg hver kannast við hann. Síðustu árin hef-
ur hann leikið eitt aðalhlutverki í Horn á höfði
sem GRAL, Grindvíska atvinnuleikhúsið setur
upp, einu alvinsælasta barnaleikriti síðari ára.
Eftir að myndin Stattu með þér! er frum-
sýndsýnd er Þórdís Elva undir það búin að
fylgja henni eftir með fyrirlestrum í skólum
og ýmsu sem til fellur. Þetta er stórt verkefni
því auk myndarinnar þurfti að vinna kennslu-
leiðbeiningar sem fylgja myndinni til allra
grunnskólakennara landsins en þeim fylgir
einnig fjöldi verkefna handa nemendum. Þá
er myndin textuð á sex tungumálum.
„Stattu með þér er í raun Fáðu já! fyrir 10-
12 ára krakka. Nú erum við með yngri ald-
urshóp svo það er ekki hægt að fara eins
djúpt í hluti eins og klám og kynlíf en við vilj-
um auðvitað samt byrja að sá forvarnafræjum
gegn kynferðisofbeldi og myndin gengur út á
að krakkar eigi sinn líkama, það megi enginn
beita hann ofbeldi. Við tökum líka á klámvæð-
ingunni á ýmsan hátt. Til dæmis út frá popp-
menningunni; þótt poppstjarnan í tónlistar-
myndböndunum sé allt að því kviknakin, að
skaka sér á skjánum, er ekkert sem segir að
krakkar þurfi að gera það – við drögum fram
alls konar fyndnar hliðstæður við það sem er
að gerast í dægurmenningunni; til dæmis
hvernig það væri ef við værum jafnfáklædd í
Smáralind að skaka okkur.“
Einnig eru í myndinni mikilvæg skilaboð
um að krakkar megi draga mörk gagnvart
fullorðnum og góðlátlega er verið að segja við
þau: „Þið megið óhlýðnast“. Ef fullorðinn ein-
staklingur fer fram á eitthvað sem brýtur á
réttindum þeirra megi þau óhlýðnast.
„Sum börn halda nefnilega að þau þurfi
undantekningarlaust að hlýða fullorðnum.
Þannig að svona örlítil borgaraleg óhlýðni er
fín. Það eru til aðstæður þar sem börnin
þurfa að standa með sér og þess vegna heitir
myndin þetta.“
Þórdís Elva segir að mikið hafi áunnist síð-
ustu árin í baráttunni gegn kynferðisofbeldi
en hún hefur jafnframt áhyggjur af mála-
flokknum því þetta séu líka viðkvæmir tímar
og ekki ljóst hvert stefni, til dæmis fé sem
renna eigi til málaflokksins. Hún nefnir sem
dæmi áfengisforvarnir en þangað fari um 80
milljónir á ári, langtum meira en í málaflokk
sem skipti engu minna máli. Stattu með þér!
er svanasöngur verkefnis sem innanríkis-, vel-
ferðar- og mennta-og menningarmálaráðu-
neyti stóðu að og nefndist Vitundarvakning
um kynferðislegt, andlegt og líkamlegt ofbeldi
gegn börnum. „Það þarf ekki að vera ég sem
kem að því, þetta eru ekki eiginhags-
munatengt. Mig langar bara til að vita til þess
að menntakerfið sé alltaf með þessi mál á
blaði og lifandi umræða um þetta í skólum.“
Þórdís Elva segir að foreldrar sem vilji
nálgast umræðu um forvarnir gegn kynferðis-
ofbeldi með börnunum sínum þurfi að vita að
það hefur sjaldan verið eins mikilvægt að
ræða mörk í mannlegum samskiptum og nú, á
tæknivæddri samskiptaöld.
„Það er auðvitað ekki auðvelt. Ég ætla ekki
að skafa utan af því. Það er virkilega krefj-
andi að ræða kynlíf og klám við börn og ung-
menni, sérstaklega í dag þar sem klám er
orðið svo yfirgengilegt og flestir frábiðja sér
að þurfa að setja sig inn í þau mál. Með-
alaldur barna þegar þau sjá fyrst klám er 11
ára. Það er mikilvægt að segja þeim að klám
sé ekki gott kynfræðsluefni og svaranna sé
ekki að leita þar. Þetta sé jafnmikið plat og
annað kvikmyndaefni, hryllings- og æv-
intýramyndir. Ef foreldrar gera það ekki get-
ur barnið fengið mjög bjagaðar hugmyndir
sem geta virkilega grafið undan kynheilbrigði
þess einstaklings í framtíðinni. Og það er ekk-
ert feimnismál að kynheilbrigði er jafnstór
partur af lífi fullorðinnar manneskju og tann-
heilsa, ef ekki stærri, því kynsjúkdómar geta
jafnvel ógnað lífi fólks.“ Þórdís Elva segir að
með tilkomu snjallsíma sé þetta enn mik-
ilvægara en áður, börnin séu ekki lengur á
internetinu í heimilistölvu í opnu rými heldur
í símunum.
Víðir kveður okkur því hann er á leið að
kenna grunnskólanemum leiklist en nú í haust
kennir hann krökkum á öllum stigum leiklist;
háskólastigi, menntaskóla og grunnskóla.
Þórdís Elva er alltaf með nokkur verkefni í
bígerð, eitthvað tvennt til þrennt að jafnaði
sem hentar vel þar sem hún er sjálfstætt
starfandi. Þessa dagana er hún að skrifa bók
sem hana dreymir um að gefa út erlendis en
er ennþá svolítið leyndarmál. Þá heldur hún
fyrirlestra fyrir foreldra og ungmenni um
stafræn samskipti og skuggahliðar þeirra, svo
sem sexting barna undir lögaldri og hefnd-
arklám. Sexting eru smáskilaboð sem inni-
halda nektarmyndir eða kynferðislega ögrandi
texta, sem send eru úr farsíma eða öðru net-
tengdu tæki. Fyrirlestrana heldur hún í sam-
vinnu við SAFT, netöryggisverkefni Íslands.
„Stafræn öld er búin að hafa gríðarleg áhrif
á samskipti kynjanna og í dag tíðkast hjá
krökkum, allt niður í 12 ára, að senda nekt-
armyndir á milli. Það er orðið viðtekinn hluti
af daðri hjá unglingum – og það þýðir ekki að
sitja bara á rassinum og dæma þau fyrir
þetta. Þetta mál þarf að vera á dagskrá eins
og önnur ábyrg kynhegðun, til dæmis að
verja sig fyrir kynsjúkdómum – við þurfum
líka að tala um hvernig þau verja sig fyrir því
að einn daginn séu komnar nektarmyndir af
þeim inn á internetið. Í þessari umræðu er
mikilvægt að álasa ekki brotaþolanum – fussa
og segja hvað þessir krakkar séu vitlausir að
taka af sér nektarmyndir. Það eykur vandann
því þá leita börnin ekki til okkar ef níðingar
komast yfir slíkt efni og nota það gegn þeim.
Þá er um að ræða hefndarklám. Hefndarklám
snýst um að nektarmyndum er dreift gegn
vilja þess sem sést á þeim, sem getur haft
gríðarlegar afleiðingar á líf viðkomandi um
ókomna tíð.“
Verður jafnréttisbaráttan eilíflega á blaði?
„Maður stimplar sig held ég aldrei út úr
þessari baráttu. Þetta verður alltaf mitt hjart-
ans mál að því leytinu að þetta kemur svo
sterkt við réttlætiskennd mína. Og það er
ekki fyrirsjáanlegt að ég muni skilja réttlæt-
iskennd mína neins staðar eftir á lífsleiðinni.
En ég útiloka ekkert að önnur baráttumál
muni einhvern tímann knýja mig til verka.“
Morgunblaðið/Golli
Þórdís Elva, Júlía Mist og
Víðir eru öll tengd nýju
myndinni Stattu með þér!.
„Ég var afar stoltur af henni og
fannst hún standa sig vel. Ég hafði
ekki hugmynd um hversu algengt
kynferðisofbeldi var og ég held að
ég, eins og mörgum hættir til, hafi
litið á þetta sem kvennamál,“ segir
Víðir Guðmundsson um tímann
þegar hann kynntist Þórdísi Elvu.
Júlía Mist Víðisdóttir, dóttir Víðis og
stjúpdóttir Þórdísar Elvu, leikur í
stuttu en veigamiklu atriði í myndinni
Stattu með þér! en atriðið gerist í
Kastljóssetti RÚV. Atriðið er með
skírskotun í að krakkar eigi að standa
með sér, þau mega segja nei við því
sem þau hafa ekki áhuga á að gera og
ekki að láta etja sér út í eitthvað sem
þau hvorki viljané hafa heldur aldur til.
Þannig hafa foreldrar Júlíu, en söguper-
sónan heitir einnig Júlía, att henni út í
pólitík án tillits til skoðana hennar og
er hún komin í flóknar stjórnmála-
umræður í sjónvarpinu aðeins 10 ára.
„Í atriðinu leik ég 10 ára stelpu sem
á foreldra sem vilja að ég fari út í
stjórnmál og breyta mér í alþingismann
þrátt fyrir að ég hafi engan áhuga á
því. Allt í einu er ég komin í það að
vera að fara í kappræður við alþingis-
menn í sjónvarpinu meðan ég hef allt
önnur áhugamál. Í atriðinu geng ég út
úr þessum kappræðum því mér finnst
þetta algjört rugl, maður verður að
vera orðinn átján ára til að mega
verða alþingismaður og krakkar hafa
rétt á því að ráða áhugamálum sínum
sjálf.“
Júlía Mist lék í atriðinu á móti ekki
minni kanónum en fjármálaráðherra
Bjarna Benediktssyni, Katrínu Jakobs-
dóttur, formanni Vinstrihreyfingarinnar
- græns framboðs, og Þóru Arnórs-
dóttur fjölmiðlakonu. „Ég kannaðist
við andlitin en var ekki alveg viss
hvaða fólk þetta var þegar ég hitti þau.
Þetta var mjög skemmtileg reynsla og
gaman að fá innsýn inn í þennan heim
eins og hvernig Kastljósið og frétta-
tímarnir eru - allt inni í einu risastóru
húsi og allt öðruvísi en maður ímynd-
aði sér.“
Á móti
kanónum