Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.10.2014, Blaðsíða 58

58 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5.10. 2014
BÓK VIKUNNAR Náðarstund eftir Hönnu Kent trónir á
toppi metsölulistans. Nokkuð mögnuð bók um síðustu konuna
sem tekin var af lífi á Íslandi.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Breski sakamálahöfundurinn Gladys
Mitchell var á sínum tíma talin ein af
þremur ríkjandi glæpasagnadrottningum
Bretlands. Hinar voru Dorothy Sayers
og Agatha Christie. Segja má að Chris-
tie hafi stungið þessar stöllur sínar ræki-
lega af hvað vinsældir varðar, en bækur
hennar eru enn lesnar um allan heim og
stöðugt kvikmyndaðar. Mitchell fæddist
árið 1901 og lést árið 1983. Hún var líkt
og Christie afar afkastamikill höfundur
og er þekktust fyrir 66 glæpasögur þar
sem spæjarinn er frú Bradley, sálfræð-
ingur sem dáir Sigmund Freud. Mitchell
skrifaði einnig sögulegar skáldsögur og
glæpasögur undir dulnefni og tíu barna-
bækur undir eigin nafni. Var semsagt sí-
skrifandi.
Mitchell, sem sjálf var freudisti og
hafði mikinn áhuga
á göldrum, naut
velgengni í lifanda
lífi en eftir dauða
hennar féllu verk
hennar í gleymsku,
en síðustu ár hefur
gætt vaxandi
áhuga á þeim og
þau hafa verið
endurútgefin.
Ein bóka hennar
er Death and the
Maiden, en ein persóna þeirrar bókar,
hinn lítt geðfelldi Edris Tidson, krefst
þess að eiginkona hans og tvær aðrar
konur fari með honum í leiðangur til
Winchester til að finna vatnadís sem talin
er leynast þar í vatni. Tveir drengir finn-
ast síðan myrtir við vatnið. Frú Bradley
rannsakar málið.
Persónur bókarinnar eru margar æði
dularfullar og hafa ýmsu að leyna. Frú
Bradley hefur í nógu að snúast en gefur
sér tíma til að vitna í Freud, sem hún seg-
ir öruggt að gisti sali himnaríkis, eins og
sannir snillingar eiga skilið. Sjálf lausn
morðgátunnar kemur ekki á óvart en
Mitchell fer samt ekki hefðbundna leið
þegar kemur að því að hnýta saman lausa
enda.
Glæpasögur Mitchell endurspegla
áhuga hennar á freudískum kenningum,
sem gefur henni nokkra sérstöðu meðal
glæpasagnahöfunda, galdrar koma víða
við sögu og sömuleiðis hið yfirnáttúru-
lega, eins og vatnadísin í Death and the
Maiden. Áhugamenn um glæpasögur
ættu að kynna sér verk hennar, þau eru
sannarlega vel þess virði enda er þar
ýmislegt óvenjulegt að finna.
Orðanna hljóðan
GLÆPIR
OG
FREUD
Gladys Mitchell.
Sakamálasaga um
leit að vatnadís.
Segulskekkja er fyrsta skáldsagaSoffíu Bjarnadóttur og hlaut húnNýræktarstyrk Miðstöðvar íslenskra
bókmennta. Spurð um efni bókarinnar seg-
ir Soffía: „Aðalsöguhetjurnar eru mæðgur.
Þær eru báðar mæður og dætur en eiga í
erfiðleikum með að vera í þessum hlut-
verkum og eru í töluverðri glímu við til-
veruna. Hildur von Bingen sem segir sög-
una missir móður sína Siggý og þegar hún
er á leið í jarðarförina fer hún til baka í
tíma og rúmi en þær mæðgur höfðu ekki
verið í tengslum hvor við aðra lengi. Ég
er að fjalla um það hvernig við erum dag-
lega að endurskapa veruleika okkar með
minningum, draumum og skynjun okkar á
heiminum. Þetta er bók um tilvistarlega
glímu, tengsl okkar við heiminn og sjálfs-
mynd okkar, hvað það er að vera mann-
eskja og bera ábyrgð á sjálfum sér og
öðrum og hvort við höfum val um það. En
þegar fólk spyr mig um efni bókarinnar og
vill fá stutt svar þá segi ég að bókin sé
um lífsviljann og gjöfina sem lífið er, en
sú gjöf getur verið flókin. Sagan fjallar
einnig um ævintýrin og sögurnar sem lifa í
okkur.“
Soffía er menntuð í bókmenntafræðum,
ritlist og leikhúsfræðum og hefur starfað
við skriftir og kennslu og í skáldsögunni
vísar hún mikið í bókmenntir. „Ég þrífst á
skáldskap og trúi því að við værum ekki
neitt án hans,“ segir hún. „Skáldskapurinn
er ekki bara hliðarveröld sem við leitum til
heldur hluti af lífinu. Þannig er mín sýn
og þegar ég skrifa gerist það sjálfkrafa að
skáldskapurinn verður ein af persónunum.“
Hvenær vaknaði hugmyndin að þessari
bók og varstu lengi að skrifa hana?
„Ég hef verið að skrifa alla tíð frá því
ég var stelpuskotta. Ég vann að þessari
bók með ýmsum öðrum verkefnum í þrjú
ár. Kveikjan að henni kom samt töluvert
fyrr, allavega hvað varðar Siggý og sagan
spinnst smám saman í kringum hana. Það
var ótrúlega skemmtilegt að skrifa bókina
en stundum líka sársaukafullt, og hún fór
með mér víða um heiminn. Ég veit fátt
betra en að sitja og skrifa. En ég vissi
ekki hvort ég gæti skrifað skáldsögu og
veit það ekki alveg enn.“
Þessi fyrsta skáldsaga þín er áberandi
vel stíluð. Heldurðu að það megi að ein-
hverju leyti þakka það miklum lestri?
„Já, lestur skiptir auðvitað gríðarlega
miklu máli. Ég hef aðeins verið að kenna
skapandi skrif og það sem ég segi fyrst og
síðast við nemendur er: Lesið og lesið allt.
Ég var sérstaklega dugleg sem barn að
lesa og drakk allt í mig. Ég þakka dag-
lega fyrir að hafa fundið tengsl við skáld-
skapinn mjög ung. Til að eiga ríkt innra
líf er örugglega gott að lesa. En hvað veit
maður svo sem í sinn haus, stíll er per-
sónulegur og þróast kannski bara með
andardrættinum. “
Þú ert lærður bókmenntafræðingur.
Hafðirðu áhyggjur af því þegar þú varst
að skrifa að fræðimaðurinn myndi þvælast
fyrir rithöfundinum?
„Í rauninni hafði ég ekki áhyggjur af
því. Það er frekar þegar ég er í fræði-
mannahlutverkinu að skáldskapurinn hafi
verið að flækjast fyrir mér. Ég held að ég
sé meiri höfundur en fræðimaður. Annars
finnst mér gott að leyfa fræðum og skáld-
skap að flæða saman. Það er áhugavert
þegar mörkin verða óljós.“
Eru fleiri verk í bígerð?
„Ég er að vinna að nokkrum verkefnum
á misjöfnum stigum. Ég hef alla tíð haft
mikla ást á leikhúsi og hef verið að skrifa
leikrit og mér þætti mjög gaman að vinna
á þeim vettvangi, auk þess að skrifa prósa
og ljóð.“
SOFFÍA VINNUR NÚ AÐ NOKKRUM VERKEFNUM Á MISJÖFNUM STIGUM
Bók um lífsviljann
„Ég þakka daglega fyrir að hafa fundið tengsl við skáldskapinn mjög ung. Til að eiga ríkt innra
líf er örugglega gott að lesa,“ segir Soffía Bjarnadóttir.
Morgunblaðið/Ómar
SOFFÍA BJARNADÓTTIR SENDIR FRÁ
SÉR FYRSTU SKÁLDSÖGU SÍNA.
HÚN ER MENNTUÐ Í BÓKMENNTA-
FRÆÐUM, RITLIST OG LEIKHÚS-
FRÆÐUM OG SEGIR AÐ ÞEGAR
HÚN SKRIFI VERÐI SKÁLDSKAPUR-
INN SJÁLFKRAFA EIN AF PERSÓN-
UNUM.
Krunkað á krossi kirkjuturnsins þegar Kristján Karlsson er borinn
til grafar í Garðakirkjugarði. Skáldfuglinn kveður skáldið. „Le jeune
homme étranger“ enn á ný horfinn á framandi slóðir.
Í erfidrykkjunni er skeggrætt hver hafi verið besta
ljóðabók Kristjáns. Einn segir það jafnan síðustu bók
skálda, annar þá fyrstu. Ég segi ekkert, en hugsa mitt.
Hugurinn hvarflar að öðrum skáldum. Skyldi það
vera Kvæðabók eða Fyrir kvölddyrum? Nei, nei,
hvernig læt ég, Hannes Pétursson er hvergi
hljóðnaður. Auðvitað Svartar fjaðrir Davíðs frá
Fagraskógi. „Krummi gamli er svartur/ og krummi
er fuglinn minn.“ En til hvers að gera upp á milli bóka
eða ljóða? „Það er grunsamlegt/ hvað næturnar eru
svartar...“ skrifar Sigurbjörg Þrastardóttir í Blysförum – þeirri
háskalegu bók, „sólinni rignir“ í ljóðum skáldsins Magnúsar Sig-
urðssonar og Börkur Gunnarsson semur ljóð sem bókstaflega
hverfa eftir að þau hafa verið gripin úr loftinu og finnast aldrei meir. Á
náttborðinu safn glerhúsa Edmund Clerihew Bentley og Haiku
for the Single Girl með þönkum stúlku sem er á lausu: „I feel its app-
roach/ Inevitable as death:/ Internet dating.“
Það er notalegt að rekast á vin sinn Leif Eiríksson við hliðið –
betri hliðvarðar gæti enginn óskað sér að kirkjugarði. Kristján sendi
frá sér fyrstu ljóðabókina á sextugsaldri, en Leifur var um tírætt þeg-
ar hans fyrsta bók kom út – báðir síungir og kunnu að hugsa í löngum
boga. Syndin eitt magnaðasta ljóð Leifs. Það kom aldrei út á prenti.
Hugurinn reikar til Kristjáns. New York er byltingarkennd ljóðabók.
... le jeune homme étranger
er annar nú og drekkur te
og tók rétt áðan eftir því
að í hans bolla er sprunga svört.
Í UPPÁHALDI
PÉTUR BLÖNDAL
FRAMKVÆMDASTJÓRI
Hugur Péturs Blöndal kemur víða við þegar ljóðskáld og ljóð ber á góma.
Morgunblaðið/Kristinn
Kristján Karlsson