Harmoníkan - 01.03.1995, Blaðsíða 17

- - 'W- -.-Sib
Minning
TORALF
TOLLEFSEN
Harmoníkuleikarinn ástsæli Toralf
Tollefsen lést í Oslo 27. nóvember sl.
áttræður að aldri.
í síðasta blaði Harmoníkunnar var
afmælis hans minnst og hér því ýmsu
sleppt. Eins og í greininni sagði, var
Tollefsen af tónelskum kominn, á heim-
ilinu var spilað á mörg hljóðfæri og
mikið sungið. Flestir lögðu sitt af
mörkum og 5 ára var Tollefsen kominn
með tvöfalda harmoníku, sem hann
hafði blendna ánægju af. Hann gladdist
því mjög þegar honum var færð alvöru
hnappaharmoníka. Hún var með
norskum gripum, en var að ráði nábúa
skilað og sænsk grip fengin í staðinn.
Barn að aldri fór Tollefsen að koma
fram sem harmoníkuleikari, m.a. í
útvarpi. Ungur sigraði hann óvænt í
harmoníkusamkeppni fullorðinna. En
þegar hann var 12 ára og hafði verið
fenginn til að spila í fermingarveislu,
þá heyrði hann fyrir tilviljun, Ottar
Akre spila í útvarpi. Hann varð svo
hrifinn af spilamennskunni, sérstaklega
bassaspilinu, að hann leitaði Akre uppi,
og bað hann með bamslegum ákafa að
kenna sér. Akre sagði já, og hló við og
tók í höndina á drengnum. Námið varð
stutt, því fljótlega eru meistarinn og
lærisveinninn farnir að spila saman á
veitingahúsinu Gullfiskinum, og þegar
svo bar við söng Tollefsen. Þeir fóru
langar tónleikaferðir um Noreg, spiluðu
á plötur saman og svo í ferðir aftur.
Auk námsins hjá Akre tók Tollefsen
tíma nokkru seinna hjá Christian
Liebach. Um svipað leyti var yngri
bróðirinn Svend að stíga sín fyrstu spor
með harmoníkuna. Svend varð
framúrskarandi spilari, en lést snemma
vestanhafs.Svona leið æska þessa
manns, sem mun hafa orðið víðkunn-
astur harmoníkuleikara á þessari öld.
Það var þó ekki í heimalandinu heldur í
Englandi og samveldislöndunum sem
stjarna hans átti eftir að rísa hæst.
Liðlega tvítugur 1935 fór Tollefsen til
London, fyrir velvilja plötuútgefenda
sinna, hjá Columbia og His Masters
Voice, sem komu honum í samband við
BBC, sem réði hann til að koma fram í
útvarpi og nýtilkomnu sjónvarpi. Þá
bauðst honum að koma fram í „kabaret-
tum” sem Bretar kalla „Variety”. Á
örskömmum tíma var nafnið Tolly á
hvers manns vörum, og framtíðin blasti
við. Með Tollefsen vann dans- og
söngkona, Mona Mac Knight, er ekki
að orðlengja það, að ástir tókust með
þeim. Tollefsen var ráðinn til fjögurra
mánaða tónleikaferðar um Ástralíu árið
1938, og vildi fá Monu með sér, hún
varð því að velja milli sinnar eigin
frægðar og unnustans. Hún valdi hans;
þau giftust og héldu brúðkaups- og tón-
leikaferð. Atvinnuleyfi Tollefsen rann
út 1939, hann fór þá heim til Noregs og
tók ásamt föður sínum og eiginkonu,
virkan þátt í andspyrnuhreyfingunni.
Undir lok stríðsins var heilsan þrotin,
hann var lagður á sjúkrahús með maga-
sár. Það þurfti mikinn kjark til að taka
virkan þátt í andspyrnunni gegn
Þjóðverjum, og kjarkinn þurfti áreiðan-
lega líka, til að flytja á harmoníku mörg
þau verk sem Tollefsen hafði á efnis-
skrá sinni, svo sem forleikinn að
Brúðkaupi Figaros eftir Mozart eða
Allegro decisio úr Vatnasvítu Handels.
Tollefsen lét alla gagnrýni sem vind um
eyru þjóta og bætti enn við slíkum
verkum eftir að hann kom öðru sinni til
Englands 1946.
Árið 1947, má segja að Tollefsen
hafi brotið blað í sögu harmoníkunnar,
þegar hann lék í Royal Albert Hall,
harmoníkukonsert eftir Pietro Deiro,
með Alþjóðlegu sinfóníuhljómsveitinni
í Lundúnum, undir stjóm Anatoli Fist-
oulary. Vinsældir Toralf Tollefsen, voru
slíkar á Bretlandseyjum, að þegar aug-
lýstir voru tónleikar þar sem hann kom
fram, komu langferðabílar og járn-
brautir með stóra hópa aðdáenda hans.
Til tónleika í Wigmore Hall mættu t.d.
helmingi fleiri en inn komust.Síðustu
tónleika sína á Englandi, hélt Tollefsen
í Caister 1986. Á þá flykktust gamlir
aðdáendur frá mörgum löndum. Mario
Conway, sem er einn þekktasti harm-
oníkuleikari Englands skrifaði eftir-
farandi um tónleikana:
„Tollefsen tókst að heilla alla þá sem
nutu þeirra forréttinda að fá að njóta
flutnings hans, og enginn gat verið í
vafa um þar léki einn af mestu harm-
oníkusnillingum veraldar’kTollefsen
hóf þá list til vegs og virðingar, að um-
skrifa og endurmóta í tónum fallegt lag
eða verk, hvort sem það voru Æsku-
minning eftir Ágúst Pétursson, Laug-
ardagsvalsinn eða forleikir Mozarts og
Suppé. Fyrir utan yfirburða tækni og
belghristing sem enginn annar hafði
jafnvel á valdi sínu, þá var tónavefurinn
í smálögunum svo glæsilega spunninn,
að maður hlýtur að efast um að betur sé
hægt að gera. Þetta á einnig við um lög
frumsamin fyrir harmoníku s.s. lög
Frosini og Deiro, þau lék hann af
hreinni snilld, og gaf viðmiðun sem
seint verður bætt. Tollefsen samdi sjálf-
ur fjölmörg lög, sum sennilega gerð
með enska áheyrendur í huga, en þau
hafa ekki orðið eyrnakonfekt hér á
Fróni. Tollefsen flutti aftur til Noregs
17