Fréttablaðið - 22.10.2013, Page 36

MENNING 22. október 2013 ÞRIÐJUDAGUR
LEIKLIST ★★★★★
Hús Benhörðu Alba
Höfundur: Federico Garcia Lorca. Leik-
stjórn: Kristín Jóhannesdóttir. Þýðing:
Jón Hallur Stefánsson. Leikmynd:
Brynja Björnsdóttir. Búningar: Þórunn
María Jónsdóttir. Lýsing: Þórður Orri
Pétursson. Hljóð: Ólafur Örn Thor-
oddsen. Tónlist: Hildur Ingveldardóttir
Guðnadóttir. Kórstjórn: Margrét J.
Pálmadóttir.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
SÝNIR Í GAMLA BÍÓI
Leikrit Federicos Garcia Lorca,
Hús Bernhörðu Alba, er smá-
mynd af einræðisríki. Það var síð-
asta leikrit spænska stórskáldsins
áður en fasistarnir drápu hann í
ágúst 1936, við upphaf borgara-
styrjaldarinnar. Í húsi þessu
drottnar hin ríka ekkja Bern-
harða yfir fimm dætrum sínum
ógiftum. Þær eru kvaldar af karl-
mannsleysi og á bak við rimlana
ólga ástríðurnar: bældir ástaórar,
afbrýði, örvænting, öfund, heift,
hatur. Að lokum mætir dauðinn til
leiks, eins og í Blóðbrúðkaupi og
Yermu, hinum harmleikjum Lorca
sem halda nafni hans á lofti ásamt
ljóðlist hans.
Í sviðsetningu Kristínar
Jóhannesdóttur á leiknum, sem
var frumsýndur í Gamla bíói fyrir
helgi, fer flest forgörðum sem
gerir list Lorca að því sem hún er.
Í löngu blaðaviðtali kveðst Krist-
ín hafa verið að velta fyrir sér
spurningum um kúgun og vald og
því hafa ákveðið að bjóða ýmsum
„gestum“ sem tengjast bar-
áttu kvenna fyrir mannréttind-
um sínum inn í sýninguna. Með
öðrum orðum: hún leyfir sér að
nota texta Lorca til að skapa sér
sjálfri prédikunarstól að messa
yfir lýðnum. Simone de Beauvo-
ir kemur í stutta heimsókn meðal
annarra og svo er öðru hvoru
verið að lesa upp tilvitnanir í fræg
karlrembusvín á borð við Napó-
león, heilagan Tómas Aquin as og
fleiri. Þessum „heimsóknum“ er
einfaldlega dreift um sýninguna,
alveg tilviljunarkennt, að því er
best verður séð. Og afskaplega
ólistrænt, verður að segjast.
Garcia Lorca var upphaflega
tónlistarmaður og textar hans
einkennast af miklu músíkalíteti,
líka þessi leikur. Ólíkt Blóðbrúð-
kaupi og Yermu er hann raunsæ-
islegur að formi, en býr um leið
yfir þeim hreinleik formfestunn-
ar sem fegurst birtist í harmleikj-
um Grikkja og Frakka. En það
er fátt músíkalskt eða hreinlegt
við það sem nú fer fram á fjölum
Gamla bíós. Sýningin hjakkar
áfram í skrykkjóttu og silalegu
tempói og leiktúlkunin fer alltof
oft út í móðursýkislegt garg og
öskur. Spennan milli hinnar hvít-
kölkuðu spennitreyju spænska
sveitaþorpsins og sársaukans
sem aldrei má opinbera, grunn-
tónninn í verki Lorca, er farinn
veg allrar veraldar. Hér þenja
leikkonurnar sig hver í kapp við
aðra, veltast fram og aftur um
sviðið, með barsmíðum og sjálfs-
meiðingum, á kafi í sadískum og
masókískum hugarórum. Hús
Bernhörðu Alba hefur stundum
verið kallaður harmleikur þagn-
arinnar; hér er hann orðinn að
harmleik hávaðans.
Bernharða sjálf er mögnuð
mannlýsing af hendi skáldsins.
Hún er ógnvaldurinn sem er innst
inni hræddastur allra. Hún setur
almenningsálitið, ættarheiður-
inn, ofar öllu öðru; lifir í slíkum
ótta við dóma annarra að hún
lokar inni geðveika móður sína,
því að nágranna og þorpsbúa má
ekki gruna neitt. Kristín lætur
Þröst Leó Gunnarsson leika kon-
una; að því er mér skilst vegna
þess að hún fann enga íslenska
leikkonu sem gæti gert frúnni
boðleg skil. En Þröstur er ekki
réttur leikari í hlutverk af þessu
tagi, alveg burtséð frá kynferði.
Honum er algerlega um megn
að sýna þá andlegu grimmd sem
Bernharða beitir aðra, grimmd-
ina sem er ekki vísbending um
styrk, heldur þá togstreitu sem er
að gera hana geðveika – og gerir
hana geðveika í leikslok. Það er
engin leið að skilja hvernig nokk-
ur geti óttast það furðufyrirbæri
sem þarna birtist kjólklætt. Hvað
þá að hægt sé að finna til samúð-
ar með því – eða yfirleitt nokk-
urri annarri persónu sem hér
kemur fram.
Mér finnst engin ástæða til að
ræða frammistöðu leikenda við
aðstæður sem þessar. Eins og oft
verður raunin í vondu leikstjórn-
arleikhúsi eru leikendur einungis
strengbrúður í höndum einvald-
ans, og því ósanngjarnt að gera
þá ábyrga fyrir öllum mistök-
um og smekkleysum. Og þetta er
sannarlega vont leikstjórnarleik-
hús, mjög vont meira að segja.
Annars var gaman að fá að
koma á ný í leikhús í Gamla bíó.
Vel til fundið hjá leikhússtjóra
Leikfélagsins að leggjast í slíka
útrás. Ætli Borgarleikhúsið sé að
springa í höndunum á honum?
Eitt hið besta í sýningum Krist-
ínar Jóhannesdóttur hefur oft
verið skemmtilegt og nýstárlegt
tónlistarval og svo er einnig hér.
Þýðing Jóns Halls Stefánssonar
hljómaði látlaust og skáldlega;
þó ég sé ekki læs á frumtextann
gæti ég best trúað því að hún sé
trú bæði anda hans og inntaki.
Þetta tvennt, þýðingin og tónlist-
in, valda því að ég get gefið sýn-
ingunni eina stjörnu með þokka-
legri samvisku.
Jón Viðar Jónsson
NIÐURSTAÐA: Það er afskaplega
lítið eftir af meistaraverki Garcia
Lorca þegar það kemur út úr pól-
itískri hakkavél Kristínar Jóhannes-
dóttur. Sorglegt, er eina orðið sem
hægt er að hafa yfir þetta.
Harmleik breytt í prédikun
DÆTUR BERNHÖRÐU “Hér þenja leikkonurnar sig hver í kapp við aðra, veltast fram og aftur um sviðið, með barsmíðum og
sjálfsmeiðingum, á kafi í sadískum og masókískum hugarórum.”
Miðasala fer fram á Miði.is og í síma 540-9800
Skráðu þig á póslistann okkar á www.jolagestir.is
2 DAGAR Í MIÐASÖLU!
PÓSTLISTAFORSALA FER FRAM Á MORGUN
GÓA OG FJARÐARKAUP
KYNNA MEÐ STOLTI
14. DESEMBER Í HÖLLINNI
Jólastjarnan 2013Söngkeppni fyrir 16 ára og yngri sem slegið hefur í gegn.
Skráningarfrestur rennur út á miðnætti á morgun miðvikudag.
Vísir.is/jolastjarnan
i f i i l i f í .
i f t t i tti i i .
.
Sigurbjörg Þrastardóttir flytur eigin ljóð og ann-
arra skálda um Reykjavík og aðrar borgir í
bókakaffi í Gerðubergi annað kvöld. Að auki
segir hún frá skapandi starfi sínu með Metro-
poetica-hópnum, sem er samstarfsvettvang-
ur sex evrópskra skáldkvenna sem skrifa
um borgir, og greinir frá því hvernig lesa má
götukort eins og bókmenntaþýðingar.
Bókakaf i í Gerðubergi:
Æðasláttur borgarinnar