Fréttablaðið - 19.12.2013, Síða 40

19. desember 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 40
Örn Bárður Jónsson, sókn-
arprestur og „áhugamaður
um ástkæra, ylhýra málið“,
ritar grein í Fréttablaðið 29.
nóvember um það sem hann
kallar nefnifallsfár. Beinir
hann spjótum sínum sér-
staklega að póstþjónustunni,
sem á sínum tíma ákvað að
nöfn póststöðva skyldi rita
í nefnifalli. Séra Örn er
ekki sá fyrsti sem kvartar
yfir þessu. Ágæt grein um
þetta efni birtist í Morgunblaðinu
28. ágúst 1985 undir fyrirsögninni
„Er Stafholt í Borgarnesi?“
Höfundurinn, dr. Björn S. Stef-
ánsson, benti á þann möguleika að
sleppa nafni póststöðvar þegar svo
bæri undir, en rita einungis póst-
númerið, ef til vill með stafnum P
á undan (t.d. P-101). Síðan eru liðnir
tæpir þrír áratugir, og flestir virð-
ast hafa sætt sig við nefnifallið í
póstáritunum.
Nafni póststöðvar ofaukið
Sjálfur hef ég alla tíð verið ósáttur
við þessa reglu. Ég nefni sem dæmi,
að þegar ég þurfti að rita bréf til
frænda míns sem býr að Núpstúni
í Hrunamannahreppi, átti utaná-
skriftin að enda á 801 Selfoss.
Burtséð frá nefnifallinu eru fullir
40 kílómetrar frá Núpstúni að Sel-
fossi. Þetta skánaði að vísu þegar
pósthús var opnað að Flúðum, sem
er töluvert nær Núpstúni. Í stað 801
Selfoss kom þá 845 Flúðir, og gildir
það enn þó að pósthúsið að
Flúðum hafi reyndar verið
lagt niður.
Þótt ég skilji röksemdir póstyfir-
valda fyrir nefnifallinu hef ég verið
sammála Birni Stefánssyni um það
að nafni póststöðvar í utanáskrift sé
ofaukið. Ég hef því haft þann hátt-
inn á að rita einungis póstnúmerið,
en með IS framan við, líkt og útlend-
ingum er ætlað að gera. Utaná-
skriftin til frænda míns verður þá
sem hér segir:
Hr. Brynjólfur Guðmundsson
Núpstúni
Hrunamannahreppi
Árnessýslu
IS-845
Íslandspóstur hlýtur að teljast
fullfær um að ráða í eigin póst-
númer, og því ætti að vera óþarfi
að tilgreina nafn póststöðvar (sem
jafnvel er á vergangi, hafi pósthúsið
verið lagt niður). Aðferð mín gæti
gagnast öðrum sem þykir ankanna-
legt að rita póststöðvarnöfn í nefni-
falli.
Úthlutun heimilda til veiða á
makríl hefur verið til umræðu.
Útgerðamenn leggja til og telja
eðlilegt að veiði heimildum
makríls verði úthlutað varan-
lega líkt og gert er með aðrar
veiðiheimildir. Aðrir benda á
að selja ætti veiðirétt á upp-
boði sem myndað gæti öflug-
an tekjustofn fyrir ríkissjóð.
Framkvæmdastjóri LÍÚ,
Kolbeinn Árnason og frétta-
maðurinn Þorbjörn Þórðar-
son ræddu þetta í Klinkinu á
visir.is fyrir stuttu. Þorbjörn sótti
fast að framkvæmda stjóranum með
hugmyndir um uppboð makrílkvóta.
Hann benti á að makrílævintýrið
væri til komið vegna breytinga
á göngumynstri makríls en ekki
áralangrar veiðireynslu útgerða.
Útflutningsverðmæti makríl-
afurða væri um 25 milljarðar á
ári og afkoma í greininni góð.
Kolbeinn Árnason tiltók rök fyrir
varanlegri úthlutun. Tilkostnað-
ur við veiðarnar væri mikill, ekki
væri réttlátt að skattleggja sjávar-
útveg umfram aðrar greinar og að
afkoma makrílveiða væri ofmetin.
Fyrirtækin þurfi að skipuleggja
starfsemi sína á grundvelli veiði-
heimilda. Útgerðarmenn telja eðli-
legt að makríllin verði felldur inn
útfærslu á samningaleiðinni eins
og aðrar veiðiheimildir. Heimildum
verði þá úthlutað til langs tíma og
afgjald ákveðið í samræmi við
hagnað.
Hvalrekinn
Makrílgengd á Íslandsmiðum er
hvalreki. Afkoma veiða og vinnslu
er sú besta sem þekkist í greininni,
ævintýralega góð. Þó tilkostnaður
við veiðar sé mikill hefur makríll-
inn aukið verulega nýtingu á skip-
um og búnaði sem notuð eru við
veiðar og vinnslu á síld og loðnu.
Veiðitími skarast lítið við aðrar
veiðar. Veiðar á makríl hafa því
aukið nýtingu fjárfestinga í veiðum
og vinnslu uppsjávarfiska.
Íslensk sjávarútvegsfyrirtæki
hafa ekki fjárfest í aflaheimildum
á makríl. Slíkar fjárfestingar hafa
verið sterkustu rökin fyrir lang-
tímasamningum um afnot. Þau
eiga ekki við hér. Makríllinn er
sérstakur, og verðskuldar sérstaka
aðferð við úthlutun. Það er rangt
að fella veiðiheimildir í
makríl að kerfi sem sett
var á til hagræðingar
og sniðið að öðrum for-
sendum en hér um ræðir.
Þetta á ekki síst við nú í
ljósi þröngrar stöðu ríkissjóðs.
Varað er við því að stjórnvöld
útdeili heimildum til lengri tíma.
Uppboð veiðiheimilda eru sann-
gjörn og skynsamleg leið þar sem
sjávarútvegsfyrirtækin ákvarða
verðið í samkeppni hvert við annað.
Ólíklegt er að sátt náist um
að bjóða út allar veiðiheimildir í
makríl. Hér er því lagt til að fara
bil beggja. Hluta veiðiheimilda í
makríl verði úthlutað til útgerða
gegn föstu gjaldi. Hinn hluti þeirra
verði seldur á uppboðum.
Varfærið en árangursríkt
Kostir við þetta fyrirkomulag eru
margir. Samningsbundin úthlutun
gæti skapað útgerðar- og vinnslu-
fyrirtækjum grunn til að skipu-
leggja starfsemi sína. Ríkið hefði
tekjur af uppboðum sem gætu verið
fleiri en eitt. Að líkindum yrði verð
á uppboðum mun hærra en gjald
fyrir úthlutaðar heimildir vegna
jaðaráhrifa. T.d. mætti úthluta
helmingi veiðiheimilda og selja
hinn helminginn á nokkrum skipu-
lögðum uppboðum. Hér er því ekki
lagt til að gjörbreyta úthlutun í einu
vetfangi heldur að fara varfærna en
áhrifaríka leið til þess að nota upp-
boðsmarkað til úthlutunar heimilda.
Staða ríkissjóðs er slík að ekki
leyfist að horfa fram hjá mögu-
leikum til aukinnar tekjuöflunar.
Það tímabært að innleiða samkeppni
og virkan markað við úthlutun veiði-
heimilda. Makríllinn er kjörinn til
þessa. Tekjur og verð af uppboðs-
sölu heimilda mundu ákvarðast af
getu þeirra sem best standa sig. Þeir
fengju mest í sinn hlut. Reynslan af
uppboðum væri þjóðinni og útgerð-
unum dýrmæt reynsla.
Úthlutum og bjóðum upp veiði-
heimildir. Náum við sátt um það?
Norðmenn hafa tekið afger-
andi forystu meðal þjóða
heims í rafvæðingu bílaflota
síns. Í nóvember voru raf-
bílar um 14% af öllum seld-
um bílum í Noregi og Nissan
Leaf var mest selda einstaka
bílategundin í þessum sama
mánuði. Nú eru yfir 17 þús-
und rafbílar á vegum Nor-
egs og hefur sala þeirra milli
ára meira en tvöfaldast. Allt
bendir því til þess að opin-
bert markmið Norðmanna
um 200 þúsund rafbíla í landinu
árið 2020 náist og meira en það.
Skýr stefna í Noregi
Þessi árangur hefur fyrst og
fremst náðst vegna þess að norsk
stjórnvöld, bæði ríkisstjórn, þjóð-
þing og sveitarstjórnir hafa mótað
og stutt þá stefnu að rafvæða bif-
reiðaflotann. Um áratugur er síðan
slík stefna var fyrst sett fram. Þar
á bæ voru menn því vel undir það
búnir að taka á móti „alvöru“-raf-
bílum sem hafa verið að koma
á markaðinn á síðustu 2-3 árum
svo sem Nissan Leaf, Tesla o.fl.
Með opinberum stuðningi hafa
verið settar upp í landinu yfir 200
hraðhleðslustöðvar og fjörutíu
bætast við á næstunni. Sveitar-
félög hafa haft frumkvæði að upp-
byggingu meira en 4.000 minni
hleðslustöðva, sem flestar eru í
eigu þeirra. Þau hafa einnig veitt
rafbílum margs konar forrétt-
indi í akstri svo og fríðindi í bíla-
stæðum.
Horft í allar áttir á Íslandi
Þrátt fyrir að hvergi í heiminum
séu jafn hagstæðar aðstæður fyrir
rafbíla og á Íslandi eru aðeins
nokkrir tugir rafbíla á vegum
Íslands. Megin ástæða
þess að ekki hefur
orðið hliðstæð þróun
hér lendis og í Noregi
er,að mati undir ritaðs,
skortur á opinberri
stefnu. Hér á landi hefur
verið sett fram almenn
opinber stefna um orku-
skipti í samgöngum
sem formlega var gefin
út í nóvember 2012. Þar
segir í einum stefnuliða
skjalsins: „Gerð verði
hagkvæmnisathugun á uppbygg-
ingu innviða fyrir ALLA kosti
orkuskipta, þ.e.a.s. mismunandi
orkugjafa og orkubera.“ Hér er
beinlínis sagt að stjórnvöld ætli
ekki að hafa neina skoðun á því
hvers konar orkuskipti eigi að fara
fram í samgöngum.
Fróðlegt er að bera þetta stefnu-
leysi í orkumálum bifreiða saman
við þá stefnu sem stjórnvöld hér
á landi mótuðu í orkuskiptum til
húshitunar á 8. áratug síðustu
aldar. Öruggt má telja að hitaveitu-
væðingin hér á landi hefði ekki átt
sér stað með jafnafgerandi árangri
ef engin opinber stefna hefði þá
verið mótuð né henni fylgt eftir
með margs konar frumkvæði og
stuðningi. Þjóðin nýtur þess í dag
því talið er að uppbygging hita-
veitna um allt land spari árlega um
70 milljarða króna og það að mestu
í erlendum gjaldeyri.
Ódýrir innviðir
Á Íslandi er til staðar ónýtt
umframraforka sem duga myndi
til að knýja allan bílaflota lands-
manna væri honum skipt í rafbíla.
Rafmagn er aðgengilegt um mest
allt land og því eru allir grunn-
innviðir til staðar, þótt sums
staðar þurfi að efla flutnings getu
raflína. Reikna má með að hver
hraðhleðslustöð kosti að jafnaði
um fimm milljónir króna og fyrir
nokkur hundruð milljónir og á
nokkrum mánuðum mætti koma
upp öflugu neti slíkra stöðva á
öllu landinu. Ekki þarf að hafa
mörg orð um yfirburði raforkunn-
ar. Hún hefur a.m.k. þrefalt hærri
nýtni stuðul en allt brennsluefni
og kostar aðeins 5-10% af því sem
jarðefnaeldsneytið kostar.
Framtíðin er komin
Tímabært er að endurskoða þá
„allra kosta“-stefnu sem opinber-
lega er til staðar um orkuskipti í
samgöngum. Að láta markaðinn
ráða för í þessu máli er að mínu
mati álíka heppilegt og ef olíu-
félögin og raforkufyrirtækin
hefðu mótað húshitunarstefnuna
fyrir 30-40 árum. Þá hafa einstök
fyrirtæki í umferðargeiranum lít-
inn ávinning af því að rafbílar nái
hratt fótfestu hér á landi. „Rafbíla-
væðing er ekki lengur framtíðin,
hún er nútíminn“ svo vitnað sé í
orð formanns orku- og umhverfis-
nefndar norska stórþingsins fyrir
nokkrum dögum.
➜ Íslandspóstur
hlýtur að teljast
fullfær um að ráða í
eigin póstnúmer, og
því ætti að vera óþarfi
að tilgreina nafn póst-
stöðvar.
➜ Staða ríkissjóðs
er slík að ekki leyfi st
að horfa fram hjá
möguleikum til
aukinnar tekjuöfl -
unar.
➜ Þrátt fyrir að hvergi í
heiminum séu jafn hag-
stæðar aðstæður fyrir raf-
bíla og á Íslandi eru aðeins
nokkrir tugir rafbíla á
vegum Íslands. Meginástæða
þess að ekki hefur orðið
hliðstæð þróun hérlendis og
í Noregi er, að mati undir-
ritaðs, skortur á opinberri
stefnu.
Makríll - úthlutun og
uppboð veiðiheimilda
Rafbílar – stefna óskast
ORKUMÁL
Magnús Jónsson
veðurfræðingur og
áhugamaður um
rafb ílavæðingu
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Darri
Gunnarsson
framkvæmdastjóri
Nefnifallsfárið
ÍSLENSKT MÁL
Þorsteinn
Sæmundsson
stjörnufræðingur
Pekanhnetur og jurtir:
2 dl pekanhnetur
2–3 sellerístilkar, skornir í bita
1/2 blaðlaukur, skorinn smátt
1/2 rauð paprika, skorin í teninga
1 rauðlaukur, skorinn smátt
1 grænt epli, skorið í teninga
1/2 fenníka, skorin smátt
1 rauður chilipipar, fræhreinsaður, smátt
skorinn
4 hvítlauksgeirar, smátt saxaðir
4 msk fersk estragonblöð, skorin smátt
2 greinar rósmarín + 2 greinar timjan, heilar
250 g smjör, brætt
3 msk hvítvínsedik (eða annað úrvals vínedik)
1 msk hlynsíróp
kryddsalt og svartur og hvítur pipar úr kvörn
6–8 sneiðar heilhveitibrauð, skorið í teninga
Kastaníuhnetur, ávextir og beikon:
2 dl kastaníuhnetur
1/2 dl furuhnetur
4 plómur, 4 apríkósur, 2 nektarínur, flysjaðar,
steinninn fjarlægður og skornar í báta
1 dl vínber, steinlaus og skorin í tvennt
1 grænt epli, skorið í teninga
2 sellerístönglar, skornir smátt
8 sneiðar beikon, fínt skorið og steikt.
2 greinar rósmarín + 2 greinar timjan, heilar
250 g smjör, brætt
3 msk hvítvínsedik (eða annað úrvals vínedik)
1–3 msk hlynsíróp (fer eftir súrleika ávaxtanna)
kryddsalt og svartur og hvítur pipar úr kvörn
6–8 sneiðar heilhveitibrauð, skorið í teninga
Skolið fuglinn vel undir köldu vatni að innan og utan. Þerrið vel
með eldhúspappír. Saltið (gjarnan með kryddjurtasalti) að innan.
Að fylla kalkúna er ekki eingöngu sem meðlæti með hátíðarrétt-
inum heldur er það líka bragð- og kryddkeimurinn sem skiptir
máli.
Best er að matreiða kalkúnann við lágan hita og lengi í ofni.
Þumalfingursreglan er 120° og 40 mínútur á kíló. Pensla hann
stöðugt með bráðnu smjöri sem hefur verið kryddað með salti
og pipar. Einnig er vinsælt að væta viskustykki upp úr bræddu
smjörinu og leggja ofan á. Þá smyr fuglinn sig sjálfur.
Að loknum eldunartímanum er fuglinn tekinn út og ofninn
hækkaður upp í 220°. Þegar það hitastig er komið smellið þá
kalkúnanum í ofninn og brúnið við háa hitann í nokkrar mínútur.
Athugið að fara þá ekkert frá ofninum og fylgist mjög vel með
svo að kalkúninn brúnist ekki of mikið og brenni.
Pekanhnetur og jurtir. Blandið hnetunum og öllum jurtunum
saman, nema rósmarín og timjangreinunum í víða skál. Hellið
bræddu smjörinu yfir, kryddið og piprið rausnarlega með bæði
hvítum og svörtum pipar. Látið brauðteningana út í og blandið
vel saman með sleif. Rósmarín- og timjangreinarnar stingast
svo heilar með fyllingunni þegar hún fer í kalkúnann og verða
fjarlægðar að lokinni eldun. Kryddjurtagreinarnar gefa ilm og
angan í fyllinguna.
Kastaníuhnetur, ávextir og beikon. Blandið innihaldinu saman
eins og lýst er hér að ofan. Rósmarín og timjangreinar einnig not-
aðar á sama hátt.
KALKÚNI
OG TVÆR FYLLINGAR
5–6 kílóa kalkúni fyrir 10–12