Fréttablaðið


Fréttablaðið - 04.03.2015, Qupperneq 18

Fréttablaðið - 04.03.2015, Qupperneq 18
4. mars 2015 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 18 Liggurðu á skoðunum þínum? Það er algjör óþarfi . Sendu greinina þína á greinar@visir.is og við komum henni á framfæri hið snarasta. Í aðdraganda kjarasamninga und- anfarna mánuði hefur töluvert verið rætt um að nauðsyn sé á miklum almennum hækkunum og verka- lýðsleiðtogar sagst tilbúnir í verk- fallsaðgerðir ef kröfur þeirra verða ekki samþykktar undanbragðalaust. Margir þeirra hafa haldið því fram að kjarasamningar ríkisins við kennara og lækna hafi hleypt loft- inu úr blöðru samstöðu um áherslu á kaupmáttarhækkun sem réði för við síðustu kjarasamninga. Í þessari umræðu er rétt að skoða nokkuð víðara samhengi hlutanna og spyrja sig að því hvað getur talist raunveruleg kjarabót fyrir launafólk? Nú er til dæmis ljóst að árangur síðustu kjarasamninga er ótvírætt sá að kaupmáttur hefur aukist, jafnvel meira en marg- ir þorðu að vona. Sú skynsamlega nálgun að ríkið og aðilar vinnu- markaðarins vinni saman að því að auka ráðstöfunartekjur og bæta kaupmátt hefur því skilað því sem vonast var til og jafnvel gott betur. Margir hnussa þó yfir slíkum boðskap. En þá er á það að líta að kaupmáttur mælir einfaldlega hvað hægt er að kaupa fyrir innihaldið í launaumslaginu. Ef kaupmáttur eykst um 5,3%, eins og hann hefur gert undanfarið ár, þýðir það að hægt er að bæta 5,3% meiri vörum í innkaupakerruna en áður fyrir sömu krónurnar. Slík búbót fyrir launamenn hefur sannarlega ekki verið á hverju strái undanfarin ár. Þessi nálgun ríkis og aðila vinnu- markaðarins hefur skilað því að kaupmáttur launa á Íslandi hefur aldrei mælst hærri en nú. Kaupmáttur launa aldrei hærri Við getum ábyggilega flest verið sammála um að NPA (notendastýrð persónuleg aðstoð) sé afar vel til þess fallin að mæta þörfum fatlaðra einstaklinga. Sú þjónusta miðar að því að hinn fatl- aði ræður til sín starfsfólk sem sinnir hans þörfum þegar hann þarf á þeim að halda og á þann hátt sem er ákjósanlegastur fyrir viðkomandi. Hann fær svo mánaðarlegan styrk frá sveitarfélaginu til að greiða starfsfólki sínu laun og hluta af öðrum kostnaði. Best væri auðvitað ef allir aldr- aðir, fatlaðir eða langveikir gætu nýtt sér notendastýrða þjónustu en hún hæfir ekki öllum þar sem hún byggir á því að fólk skipu- leggi sjálft það sem gera þarf, eins og að setja upp vinnuplan og greiða laun. Þá er þjónusta sem þessi talin vera kostnaðarsöm og aðeins fáir njóta hennar. Þó sýnir bresk könnun að kostnaður er oft svipaður við persónulega aðstoð og hefðbundna umönnun. Í Noregi er notendastýrð þjónusta meira að segja talin hagkvæmari en önnur hugsanleg þjónusta fyrir sama hóp notenda hennar. En kerfið er því miður byggt upp á þann hátt að það vinnur ætíð gegn þeim sem þurfa mest á því að halda. Þegar fólk skortir þrek, áræði eða getu til að ganga á eftir réttindum sínum verður það að sætta sig við þá litlu flís sem er eftir af bráð- inni þegar ljónin eru búin að gæða sér á henni. Fósturpabbi minn er eitt af þessum banhungruðu kerfisljón- um. Fyrir tólf árum hálsbrotnaði hann í slysi og hefur verið bund- inn við hjólastól síðan. Hann er ákveðinn, harður af sér og fær sínu framgengt. Nær daglegt þras í fjölda ára og stöðug barátta við kerfið, þrátt fyrir ein- lægan vilja starfsfólksins innan þess til að hjálpa, hefur loks skilað honum mánaðarlegum styrkjum frá NPA. Hann lætur eins og argasta frekja til þess eins að bjarga sér. Til þess eins að halda sér virkum, starfa áfram sem verk- fræðingur og gefa af sér til samfélagsins. Frelsi til sjálfstæðs lífs Fjölskylduna mína hafði í rúman áratug dreymt um að fara saman til Nýja-Sjálands. Fyrir tilstilli NPA gátum við loks- ins látið verða af því að fara núna um jólin. Við vorum í fimm vikur á ferðalagi og eyddum dýrmæt- um tíma saman sem við höfum ekki gert í fjölda ára þar sem ég bý ekki lengur á heimilinu. En ég fór þó ekki eingöngu með í þessa ferð sem dóttir, heldur einnig sem aðstoðarmanneskja á vegum NPA og sem hjúkrunarnemi. Ég gegndi afar ólíkum hlutverkum í ferðinni sem voru langt frá því að vera klippt og skorin. Í þau skipti sem ég vaknaði á nóttunni eða skildi við ilmandi, nýlagaða kaffið til að aðstoða hann, eða gera hluti fyrir hann sem ég mundi ekki einu sinni eftir að gera fyrir sjálfa mig, var ég aðstoðarmanneskjan hans. Þegar ég lét opna neyðarkassann í flugvélinni, bjó um sárin hans, ráðlagði honum varðandi lyfja- skammta, dreifði huga hans frá verkjum eða reddaði hjúkrunar- vörum fyrir hann var ég hjúkrun- arfræðingurinn hans. Þess á milli gat ég verið dóttir hans. Eins og gefur að skilja var vinnutíminn minn og álagið úti mjög ólíkt því sem gerist þegar fólk mætir í vinnu og fer síðan heim. En vegna þess að ég leit svo á að ég væri þarna á vegum NPA gat ég aðskilið þessi hlutverk upp að ákveðnu marki. Ég upp- lifði massívan hlutverka rugling á þessu fimm vikna ferðalagi en ég þakka fyrir á hverjum degi að þurfa ekki að upplifa hann í dag- legu lífi. NPA veitir fólki sem býr við einhverja fötlun frelsi til að lifa sjálfstæðu lífi. Lífi, sem við sem þurfum ekki á slíkri þjónustu að halda, tökum sem gefnu á hverj- um degi. Tökum fósturpabba minn sem dæmi: í stað þess að draga fjölskyldumeðlimi inn í öll horn veikinda sinna og vera sjúk- lingur gagnvart öllum þiggur hann utanaðkomandi aðstoð fyrir slíkt og getur í staðinn haldið áfram að vera maki, faðir og fyr- irvinna á heimilinu. Honum vegn- ar svo vel í lífi og starfi að ég á til að gleyma því hversu mikið lam- aður hann er. NPA ætti að standa öllum til boða sem þurfa á slíkri þjónustu að halda en er þó aðeins veitt af skornum skammti. Stöðug óvissa, ár frá ári, um hvort þjónustan skuli veitt áfram eða ekki hefur skaðleg áhrif á neytendur henn- ar. Þjónustan er mikilvæg og þörf og hún leysir margan vanda sem önnur sambærileg umönnunar- þjónusta á ekki séns í. Þakklát dóttir kerfi sljóns Mér finnst algerlega komin tími á að endur- skoða frá grunni trygg- ingarmál er varða bíla- tryggingar og þar á ég við það óréttlæti sem eig- endur bifreiða þurfa að búa við varðandi ábyrgð- artryggingu bíla sinna, ég tala nú ekki um ef þeir eiga fleiri en einn bíl, t.d. fornbílasafnari, húsbíla- eigendur eða bara bíla- dellufólk. Er einhver möguleiki á því að einn og sami maðurinn geti ekið tveimur eða fleiri bílum í einu, ég held ekki. Tillaga mín í þessum málum er einföld og snýst um að Alþingi beiti sér fyrir því að menn þurfi ekki að kaupa sér sérstaka ábyrgðar tryggingu á bíla sína, heldur sé lögum breytt í þá veru að, um leið og þú öðlast ökurétt- indi beri þér að tryggja þig fyrir óhöppum sem þú hugsanlega gætir valdið í órétti gagnvart gild- andi umferðarlögum, með því fyr- irkomulagi skipti engu máli hvort þú værir á þínum eigin bíl eða annarra, þú ert tryggður gagn- vart bótakröfu tjónþola. Eins og gefur að skilja þá er það þannig, að það er skírteinishafinn (öku- maður) sem veldur tjóni en ekki bíllinn. Ökuskírteinistrygging „eins og ég kýs að kalla þessa trygg- ingavernd“ gæti verið gjaldfærð með stofngjaldi sem t.d. inni- héldi 100 punkta eftir töku bíl- prófs og þyrfti ekki að vera svo dýr vegna alls þess fjölda sem hana tæki, en síðan virkaði kerfið þannig að skírteinis hafi öðlaðist fleiri punkta eftir hvert tjónlaust ár til lækkun- ar á skírteinistrygginga- gjaldi (hvatning til ábyrg- ari aksturs). Að sama skapi fækk- aði punktunum við hvert tjón og yrði það orsök til hækkunar á árlegu skír- teinistryggingagjaldi viðkomandi ökumanns og ef um það yrði að ræða að viðkomandi kláraði sína punktaeign, þá myndu leggjast á hann mínuspunktar til hækkun- ar á ökuskírteinistryggingu við- komandi. Enginn ótryggður Með þessu fyrirkomulagi yrði í raun enginn ótryggður bíll í umferðinni og ef réttinda- eða tryggingalausir ökumenn myndu valda tjóni í umferðinni þá gilti endurkröfuréttur á viðkomandi aðila nákvæmlega eins og það er í dag, enda ákaflega ósanngjarnt að eigandi bíls sé ábyrgur fyrir tjóni sem hann ekki veldur sjálfur. Sjálfsagt þyrftu trygginga- félögin að vera áfram með sér- stakan bótasjóð til að brúa það bil sem kynni að skapast við upp- gjör slíkra tjóna þar til dæmt yrði í slíkum málum. Síðan gætu menn keypt sér sérstaka Kaskó-tryggingavernd gagnvart réttlausu tjóni og gæti þar verið um nokkra flokka að ræða eftir óskum hvers og eins, dæmi: Stök trygging á ákveðinn bíl (bílnúmer) með viðbót s.s. bruna- og innbrotstryggingu, eða Altrygging sem gilti þá alltaf á öllum þeim bílum sem viðkom- andi ekur hverju sinni. En öðru máli gegndi hvern- ig tryggja ætti atvinnubifreið- ar, en þar tel ég að rekstraraðili (eigandi) slíkra bifreiða eigi að tryggja þær og sig sérstaklega fyrir bótakröfum ef bifreiðar þeirra lentu í óhöppum sem væru bótaskyld (Sérlög fyrir bílaleigur vegna útlendinga). Þetta eru aðeins hugmyndir að breyttu tryggingafyrirkomulagi og vegna ósanngjarnra trygg- ingar skilmála eins og þeir eru í dag. Kannski er hér nothæfur grunnur til að lagfæra þessa hluti til sanngjarnari og betri vegar? Eflaust þykir mörgum sem hafa bílpróf en eiga engan bíl þetta vera íþyngjandi, en það eru mörg réttindi sem kosta pen- inga þó svo viðkomandi réttinda- hafi nýti sér það aldrei eða sjald- an, þá væri það ávísun á lækkun iðgjalda þeirra vegna punktasöfn- unar (m.v. tjónlaus). Eru bifreiðatryggingar í núverandi mynd tímaskekkja? Hér drýpur smjör af hverju strái – í bönkunum, hér býr fullt af fólki sem lifir á smálánum, hér ríf- ast stjórnarflokkarnir um það hver eigi að ráða yfir fiskveiðiauðlindinni, sem okkur almenningi er talin trú um að sé í okkar eigu. Annað eins bull er varla til í íslensku samfélagi og er þó af nógu að taka. Hér bíða verktakar í röðum, eftir að geta grafið landið í sundur, lagt háspennulín- ur út um allt og hér er beðið eftir því að hægt sé að selja rafmagnið á undirverði til erlendra stórfyrir- tækja, sem flytja svo allt sem þau framleiða úr landi. Hér nota stór- fyrirtæki sér glufur í skattalöggjöf til þess að koma sér undan sköttum og það sama á við í grunnþjónustu, þar sem einkaaðilar hagnast um og eignast hundruð milljóna króna með því sem kallast „skattalegt hagræði“. Þetta minnir á nýlendu- væðingu Afríku á 19. og 20.öld þegar nýlenduveldin skiptu upp á milli sín álfunni og mergsugu hana inn að beini. Mörg af helstu vanda- málum Afríku eru einmitt til komin vegna þessa. Og í umræðunni um heilbrigðiskerfið eru menn komnir svo langt að ræða sölu á ríkiseign- um, þar með talið orkuauðlindum, Landsvirkjun og hlut í Landsbank- anum til þess að byggja sjúkra- hús. En réttlátara skattkerfi, þar sem þeir sem vaða í peningum láta meira af hendi rakna, það má ekki minnast á. Í frétt á RÚV frá því í febrúar segir: „Fátækt barna hefur aukist mest á Íslandi á árunum 2008 til 2012 af ríkjum OECD. Ísland er í neðsta sæti af fjörutíu og einu ríki og er næst á eftir Grikklandi. Mest fátækt er hjá börnum innflytjenda á Íslandi eða um 38 prósent … Fram kemur að fátækt barna á Íslandi jókst um rúm 20 prósentustig frá árinu 2008 til 2012 eða frá 11,2 prósentum í 31,6. Þetta þýðir að 17 þúsund fleiri börn hér á landi hafa fallið undir lágtekjumörkin frá 2008.“ Þetta er fengið úr nýrri skýrslu UNICEF, þar sem borin eru saman gögn frá yfir 40 ríkjum OECD og Evrópu- sambandsins. Hvað er til ráða? Jú, það þarf að skipta þessari margumtöluðu köku með réttlátari hætti. Nei, bíddu við, segja frjálshyggjumenn, það þarf að stækka kökuna! Þá fá allir nóg. Nei, segi ég, það er nefnilega þannig að sumir eru með svo stórar kökur að þeim dugar varla lífið til, til þess að troða þeim ofan í sig. Þá geta þeir bara leyft öðrum að njóta með sér. Kökur og smjör 130 120 110 100 90 80 70 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 ÞRÓUN KAUPMÁTTAR FRÁ 1989 Heimild: Hagstofa Íslands 120,2 120,5 SAMFÉLAG Inga María Árnadóttir formaður Curators, nemendafélags hjúkrunarnema við HÍ SAMFÉLAG Gunnar Hólmsteinn Ársælsson stjórnmálafræð- ingur og kennari ➜ Hvað er til ráða? Jú, það þarf að skipta þessari margumtöl- uðu köku með rétt- látari hætti. TRYGGINGAR Úlfar Hillers ósáttur tryggingataki ➜ Eins og gefur að skilja þá er það þannig, að það er skírteinishafi nn (ökumaður) sem veldur tjóni en ekki bíllinn. KJARAMÁL Willum Þór Þórsson alþingismaður Þórunn Egilsdóttir alþingismaður ➜ Best væri auðvitað ef allir aldraðir, fatlaðir eða langveikir gætu nýtt sér notendastýrða þjónustu en hún hæfi r ekki öllum þar sem hún byggir á því að fólk skipuleggi sjálft það sem gera þarf, eins og að setja upp vinnuplan og greiða laun. Líklega er þó enn mikilvægari staðreynd fyrir allt almennt launa- fólk og heimili í landinu, að verð- bólga mælist nú undir 1% og hér ríkir nú mesti verðlagsstöðugleiki sem sést hefur í 10 ár. Þess má geta að verðbólga hefur ekki verið minni síðan í lok árs 1994. Skynsamlegir kjarasamningar og ábyrg fjármála- stjórnun í ríkisrekstrinum hafa átt sinn þátt í því að ná þessum árangri stöðugleika og aukins kaupmáttar. Það er augljóst að það er ekki launafólki í hag að ríflegar launa- hækkanir 90% vinnumarkaðarins leiði til verðlagsþrýstings. Íslend- ingar hafa því miður alltof mikla reynslu af víxláhrifum launa og verðlags og þekkja hin skaðlegu áhrif sem raungerast í hækkun vaxtabyrði og höfuðstóls verð- tryggðra lána heimilanna. Því þarf að nálgast kjarasamninga með það í huga að verja stöðugleikann og auka kaupmáttinn. Sagan sýnir að það er líklegast til heilla fyrir þjóðfélag- ið. Í því samtali sem framundan er væri því skynsamlegast að horfa til krónutöluhækkana lægstu launa og mildari hækkana upp launastigann. Vísitala kaupmáttar Á r 0 3 -0 3 -2 0 1 5 2 2 :3 2 F B 0 5 6 s _ P 0 3 9 K .p 1 .p d f F B 0 5 6 s _ P 0 3 0 K .p 1 .p d f F B 0 5 6 s _ P 0 1 8 K .p 1 .p d f F B 0 5 6 s _ P 0 2 7 K .p 1 .p d f A u to m a ti o n P la te r e m a k e : 1 3 F F -F 2 4 8 1 3 F F -F 1 0 C 1 3 F F -E F D 0 1 3 F F -E E 9 4 2 8 0 X 4 0 0 4 B F B 0 5 6 s C M Y K

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.