Læknablaðið - 15.01.2002, Síða 29

FRÆÐIGREINAR / ÖLDRUNARENDURHÆFING
Öldrunarendurhæfing innan
öldrunarlækninga á Norðurlöndum
Ársæll Jónsson1,
Pálmi V. Jónsson1,
Yngve Gustafson2,
Marianne Schrolf,
Finn R. Hansen4,
Mika Saarela5,
Harold A. Nygaard6,
Knud Laake7,
Jakko Valvanne5,
Ove Dehlin8
Ágrip
Markmið: Að gera úttekt á öldrunarendurhæfingu á
íslandi og öðrum Norðurlöndum, marka hinn hug-
myndafræðilega grunn, tengja hann norrænum veru-
leika og taka saman vísindalegar niðurstöður um
árangur öldrunarendurhæfingar.
Aðferð: Hugarflugsfundir vinnuhóps kennara í
öldrunarlækningum um öldrunarendurhæfingu.
Sértæk leit í helstu læknatímarita á Medline í
greinum sem fjalla um aðferðir og meðferðarleiðir
endurhæfingar fyrir aldraða á vísindalegan hátt. Um
er að ræða samantekt á rannsóknum sem notast við
slembiúrtök og taka til elstu aldurshópa. Greinunum
var skipt niður í fjóra flokka eftir sjúkdómum, færni
og staðsetningu; 1) heilablóðfall, 2) mjaðmarbrot, 3)
bráðveikir og hrumir, 4) prógrömm á hjúkrunar-
heimilum, dagspítölum og í heimaþjónustu.
Niðurstöður: Lífeðlisfræðilegir og félagslegir
þættir marka veikindaferli og fötlun aldraðra. Verk-
lag öldrunarþjónustunnar skiptir miklu um árangur
öldrunarendurhæfingar. Leit í 27 tímaritsgreinum
náði til 8586 sjúklinga en þær báru saman slembiúr-
tök og höfðu haldbærar viðmiðanir. Endurhæfing
aldraðra heilablóðfallssjúklinga á öldrunarlækninga-
deild, sex rannsóknir (1138 sjúklingar), dró úr dánar-
líkum og minnkaði þörf fyrir stofnanavist en breyting
á mælanlegri færni og legudagafjöldi varð ekki afger-
andi hjá öllum. Enn betri árangur náðist við endur-
hæfingu eftir mjaðmarbrot, sex rannsóknir (2171
sjúklingur). Átta rannsóknir (4016 sjúklingar) báru
saman árangur öldrunarlækningadeilda borið saman
við almennar lyflæknisdeildir í meðhöndlun bráð-
veikra og hrumra sjúklinga. Niðurstöður voru flestar
afgerandi betri á öldrunarlækningadeildum hvað
varðar dánartíðni að ári, vistun á hjúkrunarheimili,
líkamlega færni, ánægju, endurinnlagnir og kostnað.
Innbyrðis samanburður á endurhæfingaraðferðum
fyrir aldraða á hjúkrunarheimilum, dagspítölum og í
heimaþjónustu, sjö rannsóknir (1261 sjúklingur),
'Öldrunarsvið Landspítala
Landakoti, 2Öldrunar-
lækningadeild, Universitets-
sjukhuset i Umeá, ’Öldrunar-
lækningadeild, Bispebjerg
Hospital, Kaupmannahöfn,
4Öldrunarlækningadeild,
Amtssygehuset í Glostrup,
Kaupmannahöfn, 5Öldrunar-
eining lyflækningadeild,
University Central Hospital,
Helsinki, "Öldrunarlækninga-
deild, háskólanum í Bergen,
’Öldrunarlækningadeild,
Ullevál sykehus, Osló, "Lyf-
lækningadeild, öldrunareining,
háskólasjúkrahúsinu í Lundi.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Ársæll Jónsson Öldrunarsviði
Landspítala Landakoti,
Túngötu, 101 Reykjavík. Sími:
525 1800; netfang:
arsaellj@landspitali.is
Þessi grein er að meginhluta
samhljóða grein sem sam-
þykkt hefur verið til birtingar
í Danish Medical Bulletin og
er hér birt með góðfúslegu
leyfi ritstjórnar þess blaðs.
Lykilorð: öldrunarendurhœf-
ing, fötlun, öldrunarteymi,
öldrunarþjónusta.
ENGLISH SUMMARY
Jónsson Á, Jónsson PV, Gustafson Y, Schroll M,
Hansen FR, Saarela M, Nygaard HA, Laake, K, Valvanne
J, Dehlin O
Geriatric Rehabilitation as an Integral Part of
Geriatric Medicine in the Nordic Countries
Læknablaðiö: 2002; 88: 29-38
Objective: Firstly to outline the theoretical and practical
framework for geriatric rehabilitation in lceland and other
Nordic countries and secondly to survey the scientific
medical publications for evidence based geriatric
rehabilitation.
Methods: Brain storming on geriatric rehabilitation in a
working group of Nordic teachers in geriatric medicine.
Papers on scientific programs for geriatric rehabilitation
from Internet sources were collected and analyzed. All
articles describing randomized studies in geriatric
rehabilitation were selected for overview. The papers were
divided into four groups according to diseases, infirmity
and resource settings; 1) stroke, 2) hip-fractures, 3) acute
admissions and 4) programs conducted in nursing homes,
day hospitals and home services.
Results: A spectrum of biological and social events
creates the conditions underlying most causes for illness
and disability in old people. The process of established
geriatric services promotes the efficiency of geriatric
rehabilitation. The literature survey included 27 scientific
studies (8586 patients) on randomized studies with valid
endpoints. Geriatric rehabilitation programs for stroke
patients in geriatric settings, six studies (1138 patients),
reduced mortality and the need for nursing home
placement but the outcome for ADL. Function and length
of stay was more variable between the studies. The
outcome of geriatric rehabilitation was even more decisive
in the randomized hip-fracture studies, six studies (2171
patients). Eight studies were found comparing the
outcome between acute admission of frail elderly to either
geriatric (GEMU, GRU) or general medical wards. The
outcome as regards to mortality rate at one year,
placement to a nursing home, physical function,
contentment with services, readmission rate and cost was
all significantly better in the geriatric settings. Internal
comparisons of geriatric programs in nursing homes, day
hospitals and in home service, seven studies (1261
patient), revealed some differences in outcomes in
function, contentment and costs.
Conclusions: Specialized geriatric rehabilitation is
complicated but effective when properly performed.
Interdisciplinary teamwork, targeting of patients,
comprehensive assessment and intensive and patient-
targeted rehabilitation seem to characterize the most
effective programs. Rehabilitation of frail elderly people
poses a major challenge for the future and has to be
developed further for the sake of quality of life of elderly
people as well as for economic reasons.
Key words: geriatric rehabilitation, disability, geriatric
services, geriatric teams, evidence based geriatric
rehabilitation.
Correspondence: Ársæll Jónsson. E-mail:
arsaellj@landspitali.is
Læknablaðið 2002/88 29