Læknablaðið - 15.01.2002, Blaðsíða 35

FRÆÐIGREINAR / ÖLDRUNARENDURHÆFING
Tafla V. Niöurstöður af endurhæfingarprógrömmum fyrir mjaðmarbrot meðal aldraðra.
Höfundar Sjúklingar (fjöldi) Markhópur Árangur
Kennie DC, et al - 1988 (32) 108 Mjaðmarbrot, öldrunarbæklunarlækningadeild samanborið við bæklunarlækningadeild ADL + Legutími - Stofnanavist -
Gilchrist WJ, et al - 1988 (33) 222 Mjaðmarbrot hjá gömlum konum, öldrunarbæklunar- lækningadeild samanboriö við bæklunarlækningadeild Dánartíðni 0 Legutími 0 Stofnanavist 0 Bætt sjúkdómsgreining + Kostnaður 0
Hollingworth W, et al - 1993 (34) 1080 Mjaðmarbrot, endurhæfing heima samanborið við á legudeild Kostnaður - Endurinnlagnir + Legutími -
Cameron ID, et al - 1994 (35) 252 Mjaðmarbrot, endurhæfing heima samanborið við á legudeild Legutími - Kostnaður - Stofnanavist -
Farnworth M, et al - 1994 (36) 138 Mjaðmarbrot (öldrunarmat og endurhæfing heima) Legutími - Kostnaður -
Galvard H, et al - 1995 (37) 371 Mjaðmarbrot, öldrunarbæklunarlækningadeild samanborið við bæklunarlækningadeild - endurhæfing Lifun 0 Stofnanavist 0 Göngufærni 0 Endurinnlagnir -
+ = marktaskt meira; - = marktækt minna; 0 = ekki marktask breyting; ADL = Athafnir daglegs lífs.
• Ónóg samvinna og upplýsingar milli sjúklings, ætt-
ingja og samstarfsaðila.
• Léleg samheldni milli sjúkrahúss, heilsugæslu og
félagsþjónustu.
Stuttir skalar sem nota má til að fylgjast með
sjúklingum í öldrunarendurhæfingu
Mælt er með nokkrum klínískt gagnlegum skölum
sem auðvelt er að nota til árangursstjórnunar, við
mat við innlögn, mat á breytingum í tíma, tjáskipta
innan teymis og við aðra aðstandendur sjúklingsins
(3). Til vísindarannsókna þarf hins vegar nákvæmari
skala sem eru næmari fyrir breytingum á mæligildum.
Bent er á yfirlit yfir þessa og aðra gagnlega skala í
kaflanum um matsskala í riti heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytisins „Öldrunarmat á Norðurlönd-
um“, sjá töflu III, (1,2).
Öldrunarendurhæfing byggð á rannsóknum
Einungis ber að nota aðferðir og líkön fyrir meðferð
úr endurhæfingu sem hafa verið metin á vísindalegan
hátt (staðreyndamiðuð lyflæknisfræði). Þessi kafli og
töflur í honum sýna árangur af slembirannsóknum
sem hafa verið birtar og frá safngreiningum á slíkum
rannsóknum.
I safnrannsóknum á slembilíkönum fyrir endur-
hæfingu eftir heilablóðfall hafa niðurstöður sýnt að
heilablóðfallseiningar á öldrunarendurhæfingardeild-
um ná bestum árangri þegar tekið er tillit til minni
dánartíðni og þarfir fyrir stofnanavist og aukins árang-
urs í færni. Samantektarrannsóknirnar sýna einnig þá
tilhneigingu að heilablóðfallseiningar gefi bestan ár-
angur hjá elstu sjúklingunum og hjá þeim sem hafa
mestu fötlunina, sjá töflu IV, (21,22). Það hefur einnig
verið sýnt fram á þetta á öðrum sviðum endurhæfingar
þar sem árangur næst hjá sjúklingum sem eru í lakasta
ástandinu, jafnvel með mjög hóflegu þjálfunarálagi
(29). Ófullnægjandi aðstæður hafa oft í för með sér að
hinir elstu og hinir mest fötluðu fá ekki að taka þátt í
endurhæfingar-meðferðinni. Þegar þekkingu skortir á
batahorfur í slíkum sjúklingahópum stuðlar það að
neikvæðum viðbrögðum gagnvart þessum sjúklingum.
Þessar samantektarrannsóknir og fleiri rannsóknir
hafa sýnt að aldurinn í sjálfu sér hefur takmörkuð áhrif
á möguleikann til að ná bata og að hjá þeim sem voru
mest fatlaðir reyndust möguleikar á að ná bata (30,
31). Hinir elstu og fötluðustu munu að sjálfsögðu síður
ná sjálfstæði, það er að geta útskrifast til að sjá um sig
sjálfir. Þess vegna getur verið erfitt að sýna fram á að
endurhæfingarmeðferð með þessum sjúklingum sé
hagkvæm. En fyrir hinn fatlaða, gamla einstakling þá
er það mikil framför að geta til dæmis matast sjálfur.
Slembirannsóknir sem meta öldrunarendurhæfingu
fyrir mjaðmarbrotssjúklinga hafa bæði sýnt góðan
árangur á öldrunarbæklingalækningadeildum (tafla
V) og í endurhæfingarmeðferð á heimilum (34, 35).
Það hefur einnig komið fram að öldrunarendurhæfing
dregur úr endurinnlögnum (37), styttir legutíma og
dregur úr kostnaði (36) borið saman við venjulega
mjaðmarbrotsmeðferð á bæklunarlækningadeildum.
Öldrunarmmeðferð sem svæfingarlæknar tóku þátt í
dró úr legutíma og fylgikvillum eins og byltum, nýjum
brotum, tíðni óráðs og legusára í mjaðmarbrotssjúk-
lingum (28).
Tafla VI sýnir að í safngreiningum á slembiúrtaki
á öldrunarmats-meðferð kom fram að bestur árangur
fékkst á öldrunarmatsdeildum sem höfðu yfir endur-
hæfingu að ráða (41,46). Safngreining sýndi marktæk
Læknablaðið 2002/88 35