Fréttatíminn - 12.12.2014, Qupperneq 22

Láu hjartað ráða
Himneska súkkulaðið mitt er úr
lífrænt ræktuðu hráefni og Fair-
tradevottað. Hágæða súkkulaði
sem kætir bragðlaukana.
Þ jónusta versnar og biðtími lengist á BUGL, barna- og unglingageðdeild, vegna verk-
falls lækna. Á biðlista göngudeildar
eru að jafnaði 100-150 börn, nú eru
þau 120. Meðal biðtími eftir þjónustu
er um 6-8 mánuðir. Á þeim tíma ger-
ist margt í lífi barna og unglinga sem
sárlega þurfa aðstoð og hvergi geta
höfði sínu hallað. Á BUGL hefur einn-
ig verið mikið álag á bráðaþjónustu
í langan tíma. Sem dæmi má nefna
að í fyrra var tekið á móti 334 nýjum
bráðamálum og nú í desemberbyrjun
eru þau orðin um 300 á þessu ári. Ný
bráðamál sem koma inn á deildina eru
því um 20-40 í hverjum mánuði. Með-
al meðferðartími í göngudeild er svo
um þrjú ár. Heildarkomufjöldi undan-
farin ár um hefur verið um 6000-7000
komur á ári.
Á deildinni eru starfandi 8 læknar,
flestir í hlutastarfi. Starfskraftar
þeirra eru mjög eftirsóttir og flest-
ir hafa starfað erlendis að hluta
undanfarin ár, í Noregi, Svíþjóð og
Englandi. Að sögn Ólafs Ó. Guð-
mundssonar, yfirlæknis á BUGL, er
í þessum löndum mun betur búið að
þessari þjónustu og stjórnmálamenn
þessara landa hafa brugðist við kröf-
um barnafjölskyldna um gott aðgengi
og háan faglegan standard þjónust-
unnar. Í þeim öllum er mikill skort-
ur á barna- og unglingageðlæknum
og eru þau kjör sem læknum bjóð-
ast ekki sambærileg við það sem ís-
lenskum læknum býðst, segir hann.
Bitnar á foreldrunum
„Í göngudeildarþjónustu barna- og
unglingageðlækninga bera læknar
hina faglegu ábyrgð á læknisfræði-
legum greiningum sem meðferð og
stundum stuðningur tekur mið af.
Þá þurfa þeir að sinna í samvinnu við
hjúkrunarfæðinga í sívaxandi mæli
eftirfylgd lyfjameðferðar svo dæmi
sé tekið af verkefnum lækna. Verk-
fallið er mjög truflandi fyrir slíka
starfsemi og bitnar verst á önnum
köfnum foreldrum sem eru að leita
eftir bestri mögulegri hjálp fyrir sín
börn,“ segir Ólafur.
Innlögnum á legudeild þarf aðeins að
beita í alvarlegustu tilfellum en á und-
anförnum árum hefur þeim fjölgað
mjög mikið, ekki síst vegna vöntunar
á öðrum og stundum meira viðeig-
andi úrræðum. Það er staðreynd að
fleiri börn eru lögð inn hér á landi en í
nágrannalöndunum, ekki vegna þess
að þau glími við alvarlegri vanda held-
ur vegna þess að meðferðarúrræði
utan deildar vantar. Að sögn Ólafs er
þetta þróun sem þarf að snúa við. Á
legudeild BUGL eru 17 dag- og sól-
arhringspláss og þau eru venjulega
mjög mikið nýtt.
Gáttaður á ráðamönnum
„Læknar þurfa virkilega að hugsa sig
um áður en ákvörðun er tekin um að
koma aftur heim. Ég er alveg gáttað-
ur á ráðamönnum að ætla að láta heil-
brigðiskerfið drabbast niður með svo
augljósum hætti í mörg ár. Hvernig
geta þeir látið þetta viðgangast? Það
hefur margsýnt sig í könnunum að Ís-
lendingum þykir mikilvægast af öllu
að hafa gott heilbrigðiskerfi,“ segir
Ólafur.
Ólafur er nýkominn heim úr
þriggja mánaða launalausu leyfi frá
Landspítalanum vegna starfa sem
hann var beðinn um að taka að sér
á göngudeild barna- og unglingageð-
heilbrigðisþjónustu í Exeter, Devon,
Englandi. Fyrsta daginn sem hann
kom aftur til vinnu er verkfall lækna
á Barna- og unglingageðdeild Land-
spítala (BUGL) og alls sviðsins. „Mér
finnst þetta skelfilegt og ömurlegur
vitnisburður um stjórnun heilbrigðis-
þjónustu þessa lands.“
Þjónusta boðin út með ströng-
um skilyrðum
„Í Englandi er heilbrigðisþjónusta
jafn aðgengileg fyrir alla innan heil-
brigðiskerfisins NHS, (e. National
Health Service) en þjónustan er boð-
in út til rekstraraðila sem keppa um
hana með ströngum skilyrðum. Þjón-
ustan sem ég vann við var t.d. rekin
af Virgin Care en það er fyrirtæki
sem fyrst haslaði sér völl við plötuút-
gáfu og svo sem flugfélag og nú sem
vaxandi rekstraraðili heilbrigðisþjón-
ustu. Ég sé marga kosti við að reka
þjónustuna með þessum hætti. Hún
er niðurgreidd fyrir notendur, mun
meira en hér á landi, t.d. eru flest lyf
frí fyrir sjúklinginn og jafn aðgangur
allra. Rekstur þjónustunnar er á veg-
um fyrirtækis sem kann þann hluta
best þ.e. sjálfan reksturinn. Útboð
eru haldin og venjulega sækja nokkur
fyrirtæki um og það fyrirtæki sem
býður lægst og er treyst fyrir rekstr-
inum, fær hann til ákveðins tíma.
Mjög mikið aðhald er með rekstrin-
um með reglulegum gæðaúttektum
út frá viðurkenndum viðmiðunum,“
segir Ólafur.
Biðlistar viðvarandi í 15 ár
Í löndunum í kringum okkur hefur
aðsókn í geðheilbrigðisþjónustu fyrir
börn og unglinga aukist jafnt og þétt
eins og hjá okkur á Íslandi. Að sögn
Ólafs hefur fjöldi tilvísana tvöfaldast
á þremur árum í Devon þar sem hann
var að vinna en það er meiri aukning
en hjá okkur.
„Menn þurftu að bregðast við með
því að aðlaga þjónustuna að þessum
veruleika og auka hana á sama tíma
og lagaákvæði hefur tekið gildi sem
kveður á um að enginn megi bíða á
biðlista lengur en 18 vikur, óháð að-
streymi, þannig að mikið reynir á
stjórnun þjónustunnar. Hér á landi
hefur lengi sýnt sig að ríkið í gegn-
um Landspítala hefur illa ráðið við
að reka nánast einu geðheilbrigðis-
þjónustuna fyrir börn og unglinga á
Íslandi. Biðlistar hafa verið viðvar-
andi síðastliðin 15 ár a.m.k. og ekki
brugðist við með markvissum hætti
þegar kröfur um meiri þjónustu á
landsvísu koma fram,“ segir Ólafur.
Það er löngu tímabært að endur-
skoða rekstur og hlutverk BUGL í
ljósi síaukinna krafna um aukna
þjónustu á ýmsum sviðum svo sem
ráðgjafarþjónustu við heilsugæslu
og aðrar stofnanir. Hér gætu menn
ýmislegt læra af hvernig nágranna-
löndin hafa brugðist við sams konar
kröfum um aukna þjónustu á þessu
sviði.
Eva Magnúsdóttir
ritstjorn@frettatiminn.is
Verkfallið bitnar á börnum á BUGL
Ólafur Ó. Guðmundsson, yfirlæknir á BUGL, segir að mun
betur sé búið að þjónustu við börn með geðsjúkdóma í Noregi,
Svíþjóð og Englandi en hér. Hér á landi hefur lengi sýnt sig að
ríkið hefur illa ráðið við að reka nánast einu geðheilbrigðis-
þjónustuna fyrir börn og unglinga á Íslandi.
„Ég er alveg gáttaður á ráðamönnum að ætla að láta heilbrigðis-
kerfið drabbast niður með svo augljósum hætti í mörg ár,“ segir
Ólafur Ó. Guðmundsson, yfirlæknir á BUGL. Ljósmynd/Hari
BráðaþjÓNUSta
Bráðaþjónusta er veitt á
göngudeild BUGL. Þar
starfar bráðateymi sem tekur
á móti símtölum og metur
hvort mál krefjist tafarlausrar
íhlutunar. Sé svo fer fram
bráðamat á göngudeild
þar sem málinu er komið í
viðeigandi farveg og tekin
afstaða til hvort þörf sé fyrir
innlögn á bráðamóttökudeild,
legudeild BUGL.
LEGUdEiLd
Deildin er ætluð börnum
að 18 ára aldri sem þurfa
á tímabundinni innlögn að
halda vegna geðræns vanda.
Deildin er bráðadeild og er
því opin allan sólarhringinn,
alla daga ársins og rúmar
17 börn hverju sinni. Flest
börn að 13 ára aldri dvelja
eingöngu yfir daginn á
deildinni og eru heima yfir
helgar og hátíðar.
GöNGUdEiLd
Göngudeild barna- og
unglingageðdeildar veitir
börnum og unglingum að 18
ára aldri þjónustu vegna geð-
og þroskaraskana. Starfsemin
einkennist af þverfaglegu
samstarfi og er skipt í nokkur
teymi; bráðateymi, göngu-
deildarteymi, átröskunar-
teymi og taugateymi.
22 úttekt Helgin 12.-14. desember 2014