Læknablaðið - 15.06.2007, Page 40

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ÁHUGAMÁL
Brot af mannkynssögu alþýðunnar
- viðtal við
Valgarð
Egilsson
Hávar
Sigurjónsson
„Ég setti íslandsmet í 500 metra bringusundi haust-
ið 1958. Við gætum talað um það,” segir Valgarður
Egilsson doktor í frumulíffræði og rithöfundur og
skáld. Við erum sestir niður innan um bækur af öllu
tagi í lesstofunni á heimili þeirra hjóna Valgarðs
og Katrínar Fjeldsted við Hólatorg í Reykjavík.
Bækurnar þekja alla veggi og þar kennir margra
grasa; skáldsögur og vísindarit standa þétt saman í
hillum og augljóst að þær hafa verið lesnar spjalda
á milli.
Erindi mitt við Valgarð er að eiga við hann sam-
tal um æskustöðvar hans við utanverðan Eyjafjörð
að austanverðu en síðustu þrjá áratugi hefur hann
leitt fjölda göngufólks um strandir, dali og fjöll í
Fjörðum, við Látraströnd og Flateyjardal, og frætl
um mannlíf og sögu svæðisins. Hann hefur einnig
leitt göngufólk um svæðið vestan við Eyjafjörð ut-
anverðan, andspænis æskustöðvunum, Hvanndali
og Héðinsfjörð enda voru mikil og sterk tengsl
milli þessara svæða á fyrri tíð. Sundafrek verða að
bíða betri tíma.
Framundan er sumarið, tími útivistar og
gönguferða, og ekki ólíklegt að einhverja fýsi að
ganga um Fjörður eða Héðinsfjörð svona rétt
áður en hann verður opnaður fyrir bílaumferð
þegar Héðinsfjarðargöng verða tekin í notkun.
„Það er auðvitað hrein vitleysa að gera þessi
göng og mun ekki breyta þeirri staðreynd að
Siglufjörður er hverfandi byggð og þrátt fyrir
tengingu milli Ólafsfjarðar og Siglufjarðar um
Héðinsfjarðargöng mun ungt fólk ekki sjá tilgang
með búsetu á Siglufirði,” segir Valgarður og bætir
því við að á Siglufirði sé svo að byggðinni þrengt
Gönguhópur í Fjörðum þrœðir einstigi undir leiðsögn Valgarðs.
vegna snjóflóðahættu að þar verði ekki byggt utan
núverandi bæjarstæðis án verulegrar áhættu. „Þeir
eru í rauninni landlausir.”
Forn-germanskt uppeldi
Valgarður er fæddur á Grenivík árið 1940 og alinn
upp að eigin sögn á „forn-germanskan hátt”.
Hvað felst í því?
„Að vera utanhústegund og ekki vanur stofu-
hita í híbýlum. Vera sífellt vakandi fyrir náttúrunni
og eiga allt undir henni. Fylgjast vel með veðra-
brigðum og kunna að lesa úr skýjafari. Ef maður
sá þoku safnast í Hvanndalabjörgin þá vissi maður
að vindur var koma á norðaustan og eins gott að
safna fénu saman. Það er ansi fjarri uppeldisað-
ferðum í þéttbýli nútímans að vera strax 8-9 ára
gamall orðinn ábyrgur fyrir hjörð heimilisins. Þá
er maður að gá til veðurs oft á dag og skynjar allt
umhverfið útfrá því. Þar á ofan var ég sem barn
heillaður af náttúrunni og notaði hverja stund til
að ganga um fjöllin og skoða grös og fuglalíf. Við
vorum þrír bræðurnir og höfðum allir ánægju af að
ganga á fjöll og klífa tinda.”
A ferðum sínum um Fjörður og Látraströnd
hefur Valgarður haft börn sín með sér og segir að
Jórunn dóttir hans, heimilislæknir á Selfossi, hafi
sem barn og unglingur fylgt sér dyggilega. „Börnin
mín sögðu: „Pabbi er alltaf svo eðlilegur þegar
hann kemur út í Fjörðu.” Ætli það sé ekki besta
lýsingin á því hversu vel ég kann við mig þarna.”
Áhugi Valgarðs á svæðinu hefur ekki einasta
takmarkast við náttúrufar heldur hefur alþýðusag-
an og mannlífið sem þarna dafnaði einnig fangað
hug hans.
„Fólkið sem þarna bjó, fólkið í landinu, það
heillaði mig alveg frá upphafi. Ég man ekki eftir
mér öðruvísi en hugföngnum af fólkinu og sög-
unni sem það bjó yfir. Ég er enn jafn heillaður af
þessu. Þarna átti sér stað brot af mannkynssögu
alþýðunnar og hún er sannarlega nógu dramatísk
því þarna var sjómennska meginatvinnuvegur um
aldir. Á 19. öld eru hákarlaveiðar aðaleinkenni
þessarar menningar og það mótaði mannlífið þar
sem lífshættan var stöðug og mannskaðar við veið-
arnar voru tíðir. Þessi menning átti enn gríðarlega
sterk ítök í fólkinu þegar ég var alast upp þó veið-
arnar sjálfar væru aflagðar. Fólkið lifði jöfnum
höndum á sjósókn og landbúnaði og sjálfur ólst ég
upp við hvorutveggja þar sem faðir minn stundaði
sjó frá Grenivík en keypti svo jörðina Hléskóga
þar sem ég var með lögheimili fram yfir tvítugt
þó ég væri í rauninni farinn að heiman að miklu
500 Læknablaðið 2007/93