Þjóðlíf - 01.10.1987, Qupperneq 11

ERLENT
• Með skipan Bork tryggir Reagan lífsspeki sinni áhrif langt umfram eigið valdaskeið.
TIME
*
Atökm um Bork
T&kst Reagan aö lengja sitt pólitíska líf?
STANDA YFIR söguleg stjórnmálaátök
Cr' Bandaríkjunum og þau mikilvægustu á
'öara kjörtímabili Ronalds Reagans forseta.
ekist er á um Robert H. Bork dómara, sem
j^eagan tilnefndi í sumar í eitt af níu sætum
æstaréttar. Fyrir öldungadeild Bandaríkja-
P'ngs liggur að taka afstöðu til þessarar
Kvórðunar forsetans, og getur einfaldur
^irihluti þingmanna meinað Robert Bork
taka sæti í Hæstarétti Bandaríkjanna. Þótt
emókratar hafi öruggan meirihluta í öld-
ngadeildinni - 55 gegn 45 sætum repúblik-
a - er alls ekki útséð um hvernig atkvæði
a )a þegar tilnefning Borks kemur fyrir
de'ldarfund.
s ^ótnarinn umdeildi hefur þegar verið
ölH™Ur sPj°runum ur af dómsmálanefnd
. . Un§adeildarinnar og í þessum mánuði
Ur deildarfundur tilnefninguna til af-
að>eiÖS'U' ^e8ar Þetta er ritað er alls ekki hægt
eft S^U. ÞV1 hVC)rt Bork hlýtur staðfestingu
d .r ei’ svo mjótt er á munum í öldunga-
eildinni.
POrSEt
akosningarnar . Þessi deila
um dómarann hefur afdrifaríkar afleiðingar
fyrir frambjóðendur til forseta úr röðum
öldungadeildarþingmanna. Demókratar
sem sækjast eftir útnefningu til forsetafram-
boðs nota nafn Borks óspart í ræðum sínum -
með því að vera á móti dómaranum gefa þeir
til kynna fylgi sitt við félagslegar lausnir.
Raunar getur þessi aðferð reynst hættuleg,
t.d. í sambandi við afstöðu manna til fóstur-
eyðinga, þar sem menn skiptast í harðskeytta
hópa sem gerast ekki hiklausir bandamenn
miðjustefnunnar sem demókratar höfða til í
þessari umferð.
Þá láta andstæðingar dómarans sjaldan hjá
líða að minna á fræga og óvinsæla ákvörðun
Borks í sambandi við Watergatemálið árið
1973. Archibald Cox, sérskipaður dómari í
Watergatemálinu, hafði heimtað aðgang að
leynilegum segulbandsupptökum Hvíta
hússins, en Nixon forseti þvertók fyrir að
afhenda þær og vildi láta reka Cox úr
embætti. Elliot Richardson dómsmálaráð-
herra og William Ruckelshaus aðstoðarráð-
herra sögðu af sér fremur en að hlýða Nixon
og reka Cox. Nixon hafði þá nýlega skipað
Bork í embætti málsækjanda ríkisins fyrir
Hæstarétti og var hann næstráðandi í dóms-
málaráðuneytinu á eftir þeim Richardson og
Ruckelshaus. Bork þóknaðist Nixon og rak
Cox á þeirri forsendu, að forsetinn hefði fullt
vald til að reka undirmenn sína.
Joseph Biden er formaður dómsmála-
nefndar öldungadeildarinnar og sagðist and-
vígur Cox áður en nefndin hafði rætt við
dómarann.
Örlög frambjóðenda demókrata ráðast að
einhveiju leyti af lyktum Bork-deilunnar, þar
eð hún getur orðið til að tengja frambjóð-
endurna óþægilega skýrri afstöðu tiltekinna
hagsmunahópa í einstökum félagsmálum.
Walter Mondale varð það að falli árið 1984
að hann tengdist um of sérviskulegri afstöðu
í tilteknum málum og mistókst að ná hylli
fjöldans á miðju bandarískra stjórnmála.
Joseph Biden hefur varað við því að of
hörkuleg atlaga að Bork muni sannfæra al-
menning um það, að sérhagsmunahópar
stýri Demókrataflokknum.
Frambjóðendur til forseta í röðum repú-
blikana vilja ekki láta sitt eftir liggja og berst
Robert Dole, oddviti þeirra í öldungadeild-
inni, fyrir staðfestingu Borks dómara. Repú-
blikanar eiga hins vegar á hættu að almenn-
ingur snúi við þeim baki þar eð stefna
Reagans í trúmálum og gagnvart fóstureyð-
ingum er óvinsæl. Bork-málið gæti snúið
miðjumönnum frá fylgi við repúblikana
vegna öfgakenndrar félagsmálastefnu. Svo
9