Þjóðlíf - 01.02.1990, Blaðsíða 10

INNLENT
ingum við EFTA sem heild. Um það var í
sjálfu sér enginn ágreiningur. Hins vegar
höfum við allan tímann verið í tvíhliða
viðræðum líka; í fyrsta lagi höfum við
verið að undirbúa jarðveginn pólitískt við
einstök EB-ríki, — forsætisráðherra hefur
talað við sína kollega, sjávarútvegsráð-
herra sína, viðskiptaráðherra og ég sömu-
leiðis. Þetta höfum við gert kerfisbundið á
síðustu tveimur árum. í öðru lagi eru við-
ræður við framkvæmdastjórnina í Bruss-
el, sem fer með tollamál og framfylgir yfir-
lýstri fiskveiðistefnu bandalagsins. Hún
er kunn og einföld — þeir gefi ekki íviln-
anir varðandi tolla nema fyrir komi veiði-
heimildir. Þessu fáum við ekki breytt að
svo stöddu. Það gæti áunnist í samningum
EFTA-ríkjanna og þá vegna þess að ráð-
herrar EB-ríkjanna féllust á það. Við erum
engu að síður undir forystu Halldórs Ás-
grímssonar að ræða við sjávarútvegsdeild
framkvæmdastjórnar EB um ýmis sam-
eiginleg hagsmunamál. Það er ljóst að
sjávarútvegsmál eru grundvallarhags-
munamál og sérmál íslendinga í EFTA og
því gæti hvenær sem er komið til þess að
þau verði tekin út úr heildarsamningun-
um og rædd sérstaklega milli EB og ís-
lands.
— Ég hef tekið eftir munnsöfnuði
Kristjáns Ragnarssonar varðandi þessi
mál og um gámaútflutning. Við höfum
ekki áhuga á að afhenda LÍÚ alræðisvald
og einokun á útflutningi sjávarfangs. Þar
eiga fleiri hagsmuna að gæta, ekki síst
verkafólk við fiskvinnslu, fiskmarkaðir og
fleiri. Það er því út í hött að afhenda full-
trúum útgerðarhagsmuna öll völd í út-
flutningi. Að undanförnu hefur sjávarút-
vegsráðherra verið að viðra hugmyndir
um aflamiðlun, stofnun sem hefði að
markmiði að skrá og veita upplýsingar um
allan afla sem að landi berst og úthluta
síðan leyfum til útflutnings. Þetta er út af
fyrir sig skömmtunarkerfi af sama tagi og
verið hefur í gildi á undanförnum tveimur
árum. Munurinn væri sá að þetta væri í
höndum hagsmunaaðila. Mitt sjónarmið
hefur verið að þá ættu fulltrúar fisk-
vinnslu, fiskmarkaða og frjálsra útflytj-
enda að hafa sitt að segja varðandi þetta
líka. Mér finnst þetta ekki snjöll hugmynd
og alls ekki til frambúðar. Verkamanna-
sambandið tók þetta mál upp á sínu þingi
sl. haust og gerði þessum málum rækilega
skil. Fékk m.a. ágætan mann, Jóhann
Antonsson til að flytja erindi um málið og
ályktaði um það. Þeirra sjónarmið er að
koma eigi á skilvirkum upplýsingum um
allan afla sem á land berst, en varðandi
útflutning, þá ætti aflinn að fara í gegnum
„Ég heftekið eftir
munnsöfnuði Kristjáns
Ragnarssonar varðandi þessi
mál og um gámaútflutning.
Við höfum ekki áhuga á að
afhenda LIU alræðisvald og
einokun á útflutningi
sjávarfangs.“
íslenska markaði. Það þýddi þá að erlendu
aðilarnir yrðu að koma á markaðina hér til
að kaupa. Þetta er að mínu mati rétt stefna
og ætti að gerast í áföngum.
Þessar hugmyndir VMSÍ og hug-
myndir Gylfa Þ. Gíslasonar og fleiri um
veiðigjald virðast eiga hljómgrunn sem
nauðsynleg uppstokkun sjávarútvegs-
ins, en af hverju bólar ekkert á fram-
kvæmd þeirra? Hvaða tregðulögmál eru
hér að verki?
— Það er trúaratriði þeirra sem telja sig
eigendur auðlindar íslensku þjóðarinnar,
þ.e. útgerðarmanna, að þeir skuli eiga
hana einir. Að vísu tókst okkur krötum að
koma því ákvæði inn í lög, að auðlindir
sjávar væru sameign þjóðarinnar. Varð-
andi útlendinga og erlent fjármagn, eimir
enn eftir af hugsunarhætti fyrrverandi
nýlenduþjóðar, að það sé afsal landsrétt-
inda að opna dyrnar fyrir þátttöku erlends
fjármagns í fiskvinnslu á íslandi. Það er í
lagi í stóriðju og jafnvel í fiskeldi, hvers
vegna þá ekki í fiskvinnslu? Þannig er í
þessu er margvísleg hræsni og tvískinn-
ungur.
— Annað dæmi: Það skortir út af fyrir
sig ekkert á erlent fjármagn í íslenskum
sjávarútvegi. Talið er að um 70% alls láns-
fjár í sjávarútvegi sé erlent. Þetta er dýrt
fjármagn. Er eitthvað þjóðlegra að vera
háður erlendum lánardrottnum og um leið
öllum gengiskollsteypunum sem verð-
tryggja þetta lánsfé útlendinganna en að fá
áhættufjármagn í formi hlutafjár þar sem
áhættan er líka útlendinganna. Hver er
munurinn? Sjálfir höfum við neyðst til
þess, að byggja upp fiskvinnslu og dreif-
ingarfyrirtæki á erlendum mörkuðum
(sbr. Bandaríkin og á seinni árum Bret-
land). Ástæðurnar eru m.a. þær, að við
vildum komast fram hjá tollmúrum, en
líka að við vildum eignast hlutdeild í virð-
isauka fullvinnslu og söluhagnaðar. Hvers
vegna ekki? Það skortir mikið á að menn
hafi hugsað þetta til enda.
Þjóðin hefur í skoðanakönnunum
reynst fremur jákvæð því að tengjast
Evrópu. Hefur hún verið spurð hvort
hún vilji erlent áhættufjármagn í at-
vinnulífið?
— Já, viðhorfið er jákvætt og í vaxandi
mæli hjá ungu kynslóðinni. Ungt fólk er
bæði forvitnara og opnara gagnvart
Evrópu en eldra fólk, það er Evrópusinn-
aðra. Ungt fólk lítur fremur á sig sem
Evrópubúa. En varðandi afstöðu hags-
munaaðila og stjórnmálaflokka eru heil-
margar þversagnir. Um fátt hefur verið
meira rætt en peningamarkaðinn á ís-
landi. Meginkrafa hefur verið að minnka
fjármagnskostnað. Fáir hafa orðið til að
benda á það að fjármagnsmarkaðurinn ís-
lenski er verndaður fákeppnismarkaður,
einangraður og það er sérstaða íslands
núna. Hvers vegna hljóp ofvöxtur í ís-
lenska bankakerfið? Hvers vegna er vaxta-
munur inn-og útlána svo óskaplega mik-
ill? Hvers vegna gerðist það þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn gerðu tilraun með
frjálsa vexti innan þessa einokunarramma
að við sátum fljótlega uppi með hæstu
raunvexti í heimi? Það er vegna þess að
þetta er lokað kerfi, einokunarkerfi. Ef
við viljum keyra niður fjármagnskosmað
gerum við það ekki öðruvísi en með því að
opna markaðinn fyrir samkeppni. Það er
auðvitað hagsmunamál þjóðarinnar að
opna fyrir markað. Þá hagsmuni verður
síðan að vega og meta gagnvart óskýr-
greindri hættu á því að útlendir fjár-
magnseigendur standi í röðum fyrir utan
landhelgina og bíði eftir að kaupa þetta
land. Alltaf þegar við höfum staðið
frammi fyrir meiriháttar samningum við
erlenda aðila hefur verið reynt að vekja
upp drauga úr fortíðinni. Menn hafa séð
skrattann í hverju horni, hættu við hvert
fótmál og farið að tala tungum í anda þjóð-
frelsisbaráttu 19. aldar.
Við höfum komið inn á hraðstígar
breytingar í heiminum. Það er talað um
að Evrópa sé að verða til sem ný ríkja-
heild, bandaríki Evrópu hvernig sem það
á eftir að þróast. Þú hefur nefnt eðlis-
breytingu á ríkjum Austur-Evrópu og
Varsjárbandalaginu. En er ekki hins
sama að vænta innan Nató? Verður Nató
ekki að breyta um eðli eins og aðrar hlið-
stæðar stofnanir í kjölfar breyttra að-
stæðna?
— Það hefur verið fróðlegt fyrir mig
sem forðum daga var ungur Marxisti og
andstæðingur Nató að kynnast innviðum
þeirrar stofnunar sem utanríkisráðherra.
Það sem mér finnst þurfa að taka fram
varðandi framtíð hernaðarbandalaganna
er þetta: Það er ólíku saman að jafna. Það
sem nú hefur verið að gerast er að Nató
hefur náð markmiðum sínum. Varsjár-
bandalagið er að hrynja. Nató var frá upp-
10 ÞJÓÐLÍF