Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2012, Blaðsíða 11

VÍSINDI Á VORDÖGUM
FYLGIRIT 70
4 Ávinningur fyrir feður af fjölskyldumeðferðarsamtali fyrir útskrift
af meðgöngu- og sængurkvennadeild
Rannveig Rúnarsdóttir’, Ólöf Ásta Ólafsdóttir1-3 og Erla Kolbrún Svavarsdóttir13
Kvenna- og bamasviði1, þróunarverkefni framkvæmdastjóra hjúkrunar Landspítala2,
hjúkrunarfræðideild HÍ3
rannvrun@landspitali.is
Inngangur: Þátttaka feðra í barneignarferlinu hefur aukist undanfama
áratugi. Samhliða þeirri þróun hefur viðvera þeirra í sængurlegu aukist.
Þrátt fyrir aukna viðveru feðra á sængurkvennadeildum hefur reynsla og
upplifun þeirra á fyrstu dögum barnsins lítið verið rannsökuð.
Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að meta hvort ávinningur feðra
sem fengu fjölskyldumeðferðarsamtal, byggt á hugmyndafræði Calgary
fjölskylduhjúkrunarmódelsins, kvöldið fyrir heimferð sé meiri en þeirra
sem fengu hefðbundið útskriftarviðtal af meðgöngu- og sængurkvenna-
deild Landspítala.
Aðferðir: Rannsóknin er megindleg matsrannsókn og var notað hálf-
staðlað tilraunasnið með forprófi og eftirprófi. Alls tóku 14 feður þátt í
rannsókninni, sjö í tilraunahóp (n=7) og sjö í samanburðarhóp (n=7). Allir
feðurnir svöruðu fyrir meðferð bakgmnnsupplýsingum og spumingar-
lista um upplifun af fræðslu og tilfinninga- og hegðunarlegum stuðningi
til fjölskyldu sinnar (ICE- Family Perceived Educational, Emotional and
Behavioural Support). Þremur dögum eftir heimferð svömðu feðurnir
aftur sama spumingalista.
Niðurstöður: Niðurstaðan var sú að feður í tilraunahópnum upplifðu
ekki meiri stuðning af hálfu ljósmóður/hjúkrunarfræðings eftir fjöl-
skyldumeðferðarsamtalið en feður í samanburðarhópnum.
Ályktun: Rannsóknin gefur vísbendingu um mikilvægi þess að rannsaka
frekar reynslu feðra í sængurlegu með stærra úrtaki. Þær niðurstöður
væri hægt að nýta til að aðlaga betur fjölskyldumeðferðarsamtalið að
þessum skjólstæðingahóp, byggt á reynslu af hefðbundnu útskriftar-
viðtali.
5 Heilsa og liðan nýrnaþega á íslandi
Hildigunnur Friðjónsdóttir1, Margrét Bima Andrésdóttir2, Hildur Einarsdóttir2, Ama
Hauksdóttir3
'Skurölækningasviöi, 3lyflækningasviöi Landspítala, 'Miðstöð lýðheilsuvísinda, Háskóla íslands
hildigun@land5pitali.is
Tilgangur: Að kanna líðan, heilsu og lífsgæði nýmaígræðsluþega.
Stuðningur og upplýsingagjöf til nýmaþega voru könnuð sérstaklega og
hvort munur væri á líðan þeirra sem fengu nýra frá lifandi eða látnum
gjafa.
Þátttakendur/aðferð: Spurningalisti var sendur til allra nýrnaþega sem
fengið hafa ígrætt nýra frá lifandi eða látnum gjafa á fslandi, voru eldri
en 18 ára á tíma rannsóknar og gátu tjáð sig á íslenskri tungu (N=96).
Annars vegar innihélt spumingalistinn spumingar um bakgmim,
sjúkdómsferlið og upplifun nýraþega og hins vegar lífsgæðaspurninga-
listann SF-36v2™.
Niðurstöður: Alls svöruðu 73 einstaklingar spurningalistanum (76%).
Þátttakendur voru á aldrinum 23 til 78 ára og 70% höfðu þegið nýra frá
lifandi gjafa. Nýrnaþegar sem fengu nýra frá látnum gjafa höfðu verið
lengur í skilun fyrir ígræðslu (p<0,001). Andleg heilsa nýrnaþega (sam-
kvæmt SF-36v2) var sambærileg meðaltali samanburðarþýðis (47,28).
Líkamleg líðan mældist undir meðaltali samanburðarþýðis (43,56). Ekki
var marktækur munur á líðan, heilsu eða lífsgæðum nýraþega eftir því
hvort þeir höfðu fengið nýra frá látnum eða lifandi gjafa. Nýrnaþegar
sem fengu nýra frá lifandi gjafa höfðu fengið meiri stuðning frá heil-
brigðisstarfsfólki. Átján prósent nýmaþega sem fengu nýra frá lifandi
gjafa og 46% nýmaþega sem fengu nýra frá látnum gjafa töldu sig hafa
vantað fræðsluefni fyrir ígræðslu frá hjúkrunarfræðing.
Ályktanir: Andleg heilsa nýrnaþega var sambærileg við samanburðar-
þýði, en líkamleg heilsa var verri. Álykta má að verri líkamleg líðan
skýrist m.a. af því að skilunarmeðferð, sem flestir nýrnaþegar þurfa fyrir
aðgerð, er erfið og getur skert athafnafrelsi og ónæmisbælandi lyfjameð-
ferð eftir aðgerð getur haft áhrif á heilsu og líðan. Nýrnaþegar höfðu
fengið stuðning og fræðslu frá heilbrigðisstarfsfólki, en töldu sig hafa
þurft meira af slíku. Sérstaklega þarf að huga að þeim sem fá ígrætt nýra
frá látnum gjafa í því tilliti.
6 Kynheilbrigðisþjónusta: þróun mælitækis
Sóley S. Bender12, Helga Sif Friðjónsdóttir1, Guðný Bergþóra Tryggvadóttir1, Yvonne
K. Fulbright1
Hjúkrunarfræðideild HÍ1, Landspítala2
ssb@hi.is
Inngangur: Þau mælitæki sem hafa verið notuð til að kanna viðhorf
ungs fólks til kynheilbrigðisþjónustu hafa að takmörkuðu leyti verið
byggð á hugmyndafræðilegum þáttum. Tilgangur þessarar rannsóknar
var að þróa og forprófa mælitæki sem byggðist á hugmyndafræðilegum
forsendum.
Aðferð: Gerð var fræðileg úttekt á rannsóknum á viðhorfum ungs fólks
til kynheilbrigðisþjónustu yfir tímabilið 1998-2008. Niðurstöður rann-
sóknanna voru flokkaðar í fimm flokka sem voru aðgengi að þjónust-
unni, stjórnun þjónustunnar, gæði þjónustunnar, mikilvægir aðilar og
persónulegir þættir. Mælitæki var þróað sem byggðist á þessari flokkun.
Gerð var landskönnun meðal 2500 ungmenna á aldrinum 18-20 ára þar
sem mælitækið, sem innihélt 29 atriði, var forprófað og gerð á því þátta-
greining.
Niðurstöður: Þáttagreiningin sýndi fram á fjóra af þeim fimm þáttum
sem fræðilega úttektin byggðist á. Þættirnir voru gæði þjónustunnar,
mikilvægir aðilar, stjórnun þjónustunnar og persónulegir þættir. Tveir
þættir höfðu iimri áreiðanleika, Chronbachs alfa, um eða yfir 0,70.
Þátturinn gæði þjónustunnar innihélt 12 atriði og hafði innri áreiðanleika
sem var 0,88. Hinir þættirnir byggðust á 2-4 atriðum.
Ályktanir: Sá þáttur sem mældi gæði þjónustunnar kom sterkast út.
Frekari rannsóknir á öðrum atriðum er nauðsynleg. Áfram þarf að þróa
mælitækið á þessu sviði til að geta betur greint hvað sé ungu fólki mikil-
vægt er varðar kynheilbrigðisþjónustu.
7 Þróun hugmyndafræðilegs líkans um ráðgjöf um getnaðarvarnir
Sóley S. Bender
Hjúkrunarfræðideild HÍ og Landspítala
ssb@hi.is
Inngangur: Rannsóknir á árangri ráðgjafar um getnaðarvarnir hafa
lítt byggst á hugmyndafræðilegum grunni. Rannsakendur hafa bent á
nauðsyn þess að þróa hugmyndafræðilegt ráðgjafarlíkan sem hægt sé
að mæla á vísindalegan hátt. Tilgangur þessa verkefnis var að þróa slíkt
líkan.
Aðferð: Stuðst var við hugmyndafræðilega og klíníska nálgun við þróun
líkans um ráðgjöf um getnaðarvarnir. Ráðgjafarlíkön um getnaðarvarnir
ásamt kenningar um heilbrigðishegðun voru skoðaðar með tilliti til þess
að greina grundvallar hugmyndafræðilega þætti sem væru mikilvægir
fyrir þróun líkans um getnaðarvarnir. Jafnframt var stuðst við viðamikla
LÆKNAblaðið 2012/98 11