Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2012, Blaðsíða 15

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 70
17 Sálfræðileg meðferð fyrir fullorðna með athyglisbrest og ofvirkni
Brynjar Emilsson1-2, Gísli H. Guðjónsson2, Jón Friðrik Sigurðsson1, Gísli Baldursson3,
Emil Einarsson1, Halldóra Ólafsdóttir1, Susan Young2
'Geðsviöi Landspítala, 2Institute of Psychiatry at King's College London, 3Barna- og
unglingageðdeild Landspítala
brynjare@landspilali.is
Inngangur: Athyglisbrestur með ofvirkni (ADHD) er röskun á tauga-
þroska sem hefur hamlandi áhrif á einstaklinginn vegna erfiðleika með
athygli og einbeitingu, ofvirkni og hvatvísi. ADHD er röskun sem kemur
fram á bamsaldri en viðhelst hjá mörgum fram á fullorðinsaldur. Á
síðustu árum hefur notkun örvandi lyfja aukist töluvert en sálfræðileg
meðferð fyrir fullorðna með ADHD hefur ekki verið í boði hér á landi.
Einungis fáar klínískar samanburðarrannsóknir hafa verið birtar um sál-
fræðilega meðferð fyrir fullorðna með ADHD en niðurstöður þeirra hafa
verið jákvæðar.
Markmið: Meginmarkmið þessarar rannsóknar var að athuga árangur
sálfræðilegrar meðferðar í hóp fyrir fullorðna með hamlandi einkenni
ADHD (R&R2ADHD). Megin mælingar tóku til ADHD einkenna og
alvarleika þeirra fyrir einstaklinginn. Einnig voru mældar breytingar
á einkennum kvíða og þunglyndis sem og breytingar á tilfinningalegu
jafnvægi, andfélagslegri hegðun og félagshæfni.
Aðferð: Þessi rannsókn fór fram á göngudeild endurhæfingar geðsviðs
á Kleppi. 54 fullorðnir einstaklingar með hamlandi ADHD einkenni
og í sérhæfðri lyfjameðferð var tilviljanaskipt í tvo hópa, tilrauna- og
samanburðarhóp. Tilraunahópur (n=27) fékk sálfræðilega meðferð í
hóp ásamt því að vera á áframhaldandi lyfjameðferð með ADHD lyfjum
en samanburðarhópur (n=27) var eingöngu á ADHD lyfjameðferð og
óbreyttri meðferð. Báðir hópar mættu í mælingar fyrir meðferð, við lok
meðferðar og eftir þrjá mánuði frá því meðferð lauk. Mælingar voru
með sjálfsmatskvörðum en einnig fór fram mat lækna sem höfðu ekki
vitneskju um í hvaða hóp þátttakendur voru (óháð mæling).
Niðurstöður: Niðurstöður sýndu jákvæðan árangur tilraunahóps
varðandi ADHD einkenni og andfélagslega hegðun við lok meðferðar
en við eftirfylgdarmælingu mældist tilraunahópur marktækt Iægri en
samanburðarhópur á öllum útkomumælingum.
Ályktanir: Niðurstöður benda til að sálfræðimeðferð (hugræn atferlis-
meðferð) hafi jákvæð áhrif fyrir fullorðna með ADHD bæði varðandi
ADHD einkenni og alvarleika hömlunar. Einnig sýnir meðferðin góðan
árangur varðandi fylgiraskanir. Niðurstöður gefa betri mynd af notkun
sálfræðilegra aðferða fyrir fullorðna með ADHD og munu nýtast í að
bæta þjónustu hér á landi sem og annarsstaðar fyrir þennan hóp.
18 Áhættuþættir á meðgöngu hjá konum sem hafa orðið fyrir
kynferðisofbeldi
Agnes Gísladóttir1, Berglind Guðmundsdóttir''2A Ragnheiður Bjarnadóttir1, Unnur
Anna Valdimarsdóttir1-5
’Miðstöð í lýðheilsuvísindum, HÍ, ?sálfræðideild HÍ, 1áfallamiðstöð,4kvennadeild Lamdspítala,
?Department of Epidemiology, Harvard School of Public Health, Boston
agnesg@hi.is
Inngangur: Ár hvert verður fjöldi einstaklinga fyrir kynferðisofbeldi,
alvarlegum glæp sem getur haft langvarandi neikvæð áhrif á vellíðan
þeirra og heilsu. Rannsóknir benda til að ofbeldið geti haft alvarlegar
afleiðingar á kynheilbrigði kvenna. Þörf er á frekari rannsóknum, að-
ferðafræði hefur oft verið ábótavant og niðurstöður of rýrar til að hægt
hafi verið að draga af þeim afdráttarlausar ályktanir.
Markmið: Að skoða hvort konur sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi
séu líklegri til að vera með áhættuþætti eða eiga í erfiðleikum á með-
göngu síðar á lífsleiðinni, sambanborið við konur sem ekki hafa orðið
fyrir slíku ofbeldi.
Aðferð: Rannsóknin byggði á samtengingu gagnagrunna. í útsettum
hópi (exposed) voru konur sem leituðu til Neyðarmóttöku vegna
nauðgana á Landspítala frá 1993 til 31.desember 2008 og síðar fæddu
barn á íslandi til apríl 2011. Óútsettur hópur (non-exposed) var valinn af
handahófi úr Fæðingaskrá, tvær fæðingar fyrir hverja fæðingu útsettrar
móður. N= 2697 fæðingar.
Niðurstöður: Útsettar mæður voru marktækt yngri en óútsettar, oftar
atvinnulausar, reyktu frekar og bjuggu sjaldnar með barnsföður. Ekki
fannst tölfræðilega marktækur munur á milli hópa á sykursýki eða
háþrýstingi. Frekari niðurstöður munu liggja fyrir innan tíðar.
Ályktun: Fáar rannsóknir hafa skoðað afleiðingar kynferðisofbeldis á
meðgöngu og fæðingu brotaþola seinna meir. Takmarkanir fyrri rann-
sókna eru m.a. litlir rannsóknarhópar og útsetning einskorðuð við
ofbeldi í æsku. Niðurstöður rannsóknarinnar geta orðið ráðgefandi
varðandi þjónustu og fyrirbyggjandi aðgerðir á þessum mikilvæga tíma í
lífi kvenna. Aðstæður hérlendis skapa einstakt tækifæri, þar sem hægt er
að framkvæma rannsóknina með notkun gagnagrunna, án þess að hafa
samband við þátttakendur og valda þeim óþægindum.
19 Áhrif natalizumab-meðferðar á sjálfsstjórnun, þreytu og
þunglyndi sjúklinga með MS
Sólveig Jónsdóttir, Haukur Hjaltason, Sóley Þráinsdóttir
Taugalækningadeild Landspítala, Læknadeild Háskóla íslands
soljonsd@landspitali.is
Inngangur: Mænusigg (Multiple Sclerosis, MS) er alvarlegur tauga-
sjúkdómur, sem einkum leggst á ungt fólk og getur haft áhrif á vits-
munastarf, hegðun, líðan og sjálfsstjórnun sjúklinga. Undanfarin ár hafa
komið á markað öflug fyrirbyggjandi lyf, sem draga úr bólguvirkni og
skemmdum í miðtaugakerfi MS-sjúklinga, en lítið er vitað um áhrif
þeirra á hegðun og líðan.
Markmið: Markmið þessarar rannsóknar var að athuga hvort eins árs
meðferð með natalizumab (Tysabri) hefði áhrif á sjálfsstjómun, þreytu
og þunglyndi MS-sjúklinga með kastaform (relapsing-remitting) sjúk-
dómsins.
Aðferðir: Þátttakendur í rannsókninni vom 40 MS-sjúklingar (meðal-
aldur 41,7 ár; 23 konur, 17 karlar), sem fengu natalizumab meðferð á
Landspítala 2008 til 2011. Rétt áður en meðferð hófst voru spurningalistar
lagðir fyrir sjúklingana og aðstandendur þeirra, sem meta sjálfstjórnun
(Behavior Rating Inventory of Executive Function-Adult Version,
BRIEF-A). Auk þess vom lagðir spurningalistar fyrir sjúklingana, sem
meta þreytu (Modified Fatigue Impact Scale, MFIS) og þunglyndi (Beck
Depression Inventory-D, BDI-II). Þreytukvarðinn var einnig lagður fyrir
20 heilbrigða, með árs millibili, til viðmiðunar. Breytingar vom metnar
með Wilcoxon prófinu, marktækni miðaðist við p= 0,05.
Niðurstöður: Marktækar framfarir urðu á sjálfsstjórnun bæði sam-
kvæmt mati sjúklinga (Global Executive Composite, GEC, p=0,01) og
aðstandenda þeirra (GEC, p=0,01). Marktækar framfarir urðu á þáttum,
sem meta vitsmunastjórnun (Metacognition Index, MI), en ekki á þeim,
sem meta hegðunarstjórnun (Behavioral Regulation Index, BRI) bæði
að mati sjúklinga (MI, p=0,00; BRI, p=0,32) og aðstandenda þeirra (MI,
p=0,01; BRI, p=0,07). Marktæk minnkun varð á bæði þreytu (p=0,00) og
þunglyndi (p=0,00). Engin breyting varð á þreytu viðmiðunarhópsins á
einu ári (p=l,00).
LÆKNAblaðið 2012/98 15