Læknablaðið : fylgirit - 01.04.2012, Qupperneq 38

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 70
87 Sjúkdómseinkenni í fjölskyldu með lófaþelssjúkdóm
Kristján G. Guðmundsson', Þorbjöm Jónsson2, Reynir Arngrímsson3
’Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins í Glæsibæ, 2Blóðbankanum, 3lífefna- og
sameindalíffræðisviði læknadeildar og erfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítala
reynirar@landspitali.is
Inngangur: Orsakir lófaþelssjúkdóms eru óþekktar, en fjölskyldulægni
hefur verið lýst. Hann einkennist af ofvexti á bandvef í lófaþeli og
ummyndun frumna úr bandvefsfrumum í afbrigði af vöðva- og band-
vefsfrumum. Tíðni sjúkdómsins á íslandi er um 20% meðal karla eykst
með aldri. Sjúkdóminn er hægt að stiga eftir alvarleika og einnig eftir
dreifingu annara meðfylgjandi einkenna.
Markmið: Að lýsa sjúkdómeinkennum í stórri fjölskyldu með lófaþels-
sjúkdóm og kanna svip - og arfgerðarmynstur.
Efniviður og aðferðir: Eftir greiningu á fjölskyldu með háatíðni af lófa-
þelsjúkdómi voru fjölskyldumeðlimir skoðaðir með skipulegum hætti
og einkenni bandvefssjúkdóma skráð. Bæði einkenna frá lófa utan hans.
Lagt var mat á erfða- og svipgerðarmynstur. Sjúkdómurinn var stigaður
eftir alvarleika. Engin merki um sjúkdóm = 1 stig. Hnútur (> 5 mm) eða
strengur í lófa = 2 stig. Krepptir fingur (einn eða fleiri) = 3 stig. Meðferð
með skurðaðgerð = 4 stig. Einnig var alvarleiki skráður skv. Dupuytren
diathesis (DD) kerfi. Lýsandi tölfræði var notuð við samantekt tölulegra
upplýsinga.
Niðurstöður: Fjölskyldan reyndist vera stór og voru sjúkdómseinkenni
metin hjá 26 einstaklingum í þremur kynslóðum. Þar af voru 17 með
lófaþelssjúkdóm. Kynjahlutfall veikra var 4.6 (14 : 3). Meðalaldur við
upphaf einkenna var 38.8 ár (Sd±15.3). Þeir yngstu (n=2) voru 20 ára
þegar einkenni komu fram og sá elsti var 65 ára við upphaf einkenna.
Meðalaldur við skoðun var 59.0 ár (Sd±14.9). Fjórtan voru með einkenni
frá báðum lófum. Sex sjúklingar höfðu verið meðhöndlaðir með skurðað-
gerð og átta voru með kreppta fingur. Hnútar Garrods greindust hjá
tveimur einstaklingum og Ledderhose iljaþelshnútar fundust hjá fjórum
einstaklingum. Meðal alvarleikastigafjöldi í fjölskyldunni var 2.7 stig
(±1.1). Skv. DD kerfi var stigafjöldi 3.0±0.9.
Ályktun: Fjölskyldulægum lófaþelssjúkdóm er lýst og sjúkdómsein-
kenni er að finna bæði í lófaþeli, en einnig í bandvef utan lófans á
fingrum og iljum. Erfðamynstur hallast helst að A- lihiings ríkjandi
erfðum. Niðurstöðurnar skerpa á erfða- og svipgerðarmynstri í þessu
algenga heilbrigðisvandamáli.
88 Gorlin-heilkenni með karlhormóna framleiðandi æxli í
meðgöngu
Reynir Amgrímsson1, Hildur Harðardóttir2
Tífefna- og sameindalíffræði læknadeildar HÍ ogerfða- og sameindalæknisfræðideild
Landspítala,:fæðinga- og kvensjúkdómafræði læknadeildar HÍ og kvennadeild Landspítaia
rcynirar@lilndspiUrii.is
Inngangur: Gorlin-heilkenni er sjaldgæfur erfðasjúkdómur, einnig
þekktur sem nevoid basal cell carcinoma syndrome (NBCCS). Tíðni hans
er talin 1/57.000 til 1/256.000. Helstu einkenni sem lýst hefur verið eru
mergð basalfrumu krabbameins í húð, blöðrumyndun í kjálkabeinum,
húðþykknun í lófum og iljum, beinabreytingar, innankúpukalkannir
og stundum sköpulagsgallar á augum. Oft mælast þessir einstaklingar
höfuðstórir og stundum með skarð í vör eða góm. Um 5%-10% ein-
staklinga greinast með illkynja heilaæxli. Góðkynja æxli (fibroma) á
eggjastokkum eru vel þekkt.
Markmið: Að lýsa fyrsta sérstæðri birtingarmynd sjaldgæfs erfðaheil-
kennis.
Lýsing á tilfelli: Við 16 ára aldur greindist stúlka með blöðrumyndanir
í neðri kjálka og aftur síðar endurtekið í neðri og efri kjálka. í 25 viku
fyrstu meðgöngu við 24 ára aldur fór rödd dýpkandi og hárvöxtur í and-
liti og á búk varð áberandi. Við ómskoðun sást stórt æxli á eggjastokk. I
kjölfar brottnáms æxlisins lést bamið. Vefjagreining var Luteoma í með-
göngu. Tveimur árum síðar eignaðist hún heilbrigt barn. í aðdraganda
þriðju meðgöngu leiddu rannsóknir til greiningar á Gorlin-heilkenni.
Þá sáust greinileg merki um ördældir í lófum og myndgreining af höfði
leiddi í ljós kalkanir í falx cerebri og litla blöðru við heilaköngul. Ekkert
basal frumu húðæxli fannst við skoðun. Meinvaldandi stökkbreyting
fannst í PTCH geni (c.623_624dupAG). Frekari rannsóknir leiddu í ljós að
hér var um de-novo breytingu að ræða.
Ályktun: Lífshorfur einstaklinga með þetta heilkenni er almennt ekki
taldar skertar en sjúkdómurinn hefur veruleg áhrif á heilbrigði og lífs-
gæði. Genið PTCH er gegnir hlutverki í þroskun og einnig sem æxlis-
bæligen. Þó svo að góðkynja trefjaæxli í eggjastokkum séu vel þekkt í
Gorlin-heilkenni, finnum við engin dæmi um að karlhormónaframleið-
andi eggjastokkaæxlum hafi verið lýst. Við endurmat á vefjagreiningu
æxlisins ber meinafræðingum ekki saman um hvort kalla skuli æxlið
luteoma eða fibroma með luteniserandi breytingum. Hvort heldur sem
er þá sjúkrasaga þessara konu einstök og á sér ekki hliðstæðu. Okkar
mat er að karlkynshormónamyndandi eggjastokkaæxli sé mjög sjaldgæft
einkenni en geti verið hluti af Gorlin-heilkenni.
89 Leit að áhrifastökkbreytingum í genum á völdum
svæðum á litningum 2p, 6q og 14q í fjölskyldu með háa tíðni
brjóstakrabbameins
Óskar Örn Hálfdánarson1, Aðalgeir Arason1-2, Guðrún Jóhannesdóttir1, Ólafur
Friðjónsson3, Elísabet Guðmundsdóttir4, Bjarni A. Agnarsson5, Óskar Þór
Jóhannsson6, Inga Reynisdóttir1 Rósa Björk Barkardóttir1-2
'Sameindameinafræði- og frumulíffræðieiningu, rannsóknastofu HÍ í meinafræði Landspítala,
2BMC heilbrigðisvísindasviði HÍ, 3Matís ohf., 4Roche NimbleGen, 5rannsóknarstofa í HÍ
meinafræði, ‘ krabbameinslækningadeild Landspítaia
oskaroh@Landspitali. is
Inngangur: Brjóstakrabbamein er algengasta tegund krabbameins meðal
kvenna. Með tilliti til fjölskyldusögu koma 5-10% greindra einstaklinga
úr fjölskyldum með háa tíðni meinsins. Stærstur hluti þeirra fjölskylda
er án tengsla við þekktar stökkbreytingar í genum á borð við BRCAl og
BRCA2, og kallast BRCAx-fjölskyldur. í undanfara þeirrar rannsóknar
sem er kynnt hér var sýnt fram á tengsl svæða á litningum 2p, 6q og 14q
við brjóstakrabbamein í íslenskri BRCAx-fjölskyldu (70234).
Markmið: Markmið raimsóknarinnar er að finna stökkbreytingar á
litningasvæðum 2p, 6q og 14q í fjölskyldu 70234 sem eru líklegar til þess
að valda aukinni hættu á myndun brjóstakrabbameins.
Aðferðir: Valin svæði á litningum 2p, 6q og 14q í fjórum sýnum úr fjöl-
skyldu 70234 voru raðgreind með 454-háhraðaraðgreiningu. Frávik
frá viðmiðunarröð voru skoðuð og mat lagt á hvaða breytileikar væru
líklegir til þess að hafa áhrif á virkni þeirra gena sem báru þá. SIFT og
Polyphen2 voru notuð til að leggja mat á mögulega skaðsemi SNP breyti-
leika. Kandidatbreytingar sem voru sannreyndar í fjölskyldu meðlimum
voru skimaðar í völdum fjölskylduefnivið, óvöldum sjúklingahóp og
viðmiðunarhóp. Kí-kvaðrat próf var notað til að meta hvort marktækur
munur væri á samsætutíðni milli hópa.
Niðurstöður: Kímlínu breytileikar staðsettir á prótein kóðandi svæðum
og sameiginlegir öllum 4 sýnunum reyndust 148, þar af 145 SNP og 3
fasaheldnir (non-frameshift). Af 145 SNPbreytileikum reyndust 75 þeirra
fá breytta amínósýru (voru non-synonymous). SNP (rs9282858) í SRD5A2
38 LÆKNAblaðið 2012/98