Iðnaðarmál - 01.04.1964, Síða 34

Þróun
r
rafveitumála á Islandi
Eftir JAKOB GÍSLASON rajorkumálastjóra
Þróunartímabil
Til fyrstu rafmagnsveitu hér á
landi var stofnað árið 1904 með
vatnsaflsstöð Jóhannesar Reykdal í
Hafnarfirði. Þróun rafveitumála í
þau sextíu ár, sem liðin eru frá þeim
tíma, má með nokkrum rétti skipta
í tvö jafnlöng tímabil. Fyrra tíma-
bilið 1904 til 1933 mætti nú nefna
frumbýlingssár í raforkubúskapþjóð-
arinnar. A þeim tíma eru byggðar
aðeins smáar stöðvar og sveitarfélög-
in eru hvert út af fyrir sig með sína
smástöð og litla rafveitu, sem aðeins
nær til íbúa þess eina sveitarfélags.
Alls voru þessar kaupstaða- og
kauptúnarafveitur orðnar 38 að tölu,
þegar þrjátíu ár voru liðin frá bygg-
ingu rafstöðvarinnar í Hafnarfirði.
Rafveiturnar komu upp í þeirri röð,
er hér segir:
1904 Hafnarfjörður
1911 Eskifjörður
1912 Siglufjörður
1913 Seyðisfjörður
1913 Vík í Mýrdal
1915 Vestm.eyjar
1917 Bíldudalur
1918 Patreksfjörður
1919 Þingeyri
1919 Hólmavík
1919 Húsavík
1920 Eyrarbakki
1921 Reykjavík
1921 Bolungarvík
1921 ísafjörður
1921 Höfn í Hornaf.
1922 Stokkseyri
1922 Stykkishólmur
1922 Akureyri
1923 Keflavík
1923 Sauðárkrókur
1923 Ólafsfjörður
1924 Blönduós
1926 Akranes
1927 Borgarnes
1927 Hnífsdalur
1928 Flateyri
1928 Neskaupstaður
1929 Selfoss
1929 Fáskrúðsfj.
1929 Suðureyri
1929 Súðavík
1929 Kópasker
1930 Dalvík
1930 Búðareyri
1931 Hofsós
1933 Hrísey
1934 Hvammstangi
Hin stærsta þessara rafveitna var
að sjálfsögðu Rafmagnsveita Reykja-
víkur. Orkuver hennar, Elliðaárstöð-
in, varð árið 1933 rúm 3.000 kW er
siðasta aukning vatnsaflsstöðvarinn-
ar fór fram. Samtals var afl allra 38
rafstöðvanna 5.000 kW, en árleg
orkuvinnsla rúmlega 10 millj. kWh
(sjá 1. mynd).
Árið 1933 voru lögin um virkjun
Sogsins samþykkt. í þeim er fram
tekið, að Sogsvirkjuninni beri að láta
í té raforku til almenningsnota í nær-
liggjandi héruðum, auk Reykjavíkur,
og að síðar, þegar auka þarf virkjun-
ina fram yfir það, að fallvatnið sé
virkjað til hálfs, skuli ríkisstj órnin
framkvæma aukningar og gerast með-
eigandi. Áætlanir höfðu þá þegar
verið gerðar um veitur út frá vænt-
anlegri Sogsvirkjun um Gullbringu-
og Kjósarsýslu, Árnes- og Rangár-
vallasýslur og til Vestmannaeyja.
Sogsvirkjunin var þannig frá upp-
hafi fyrirhuguð sem samvirkjun fyr-
ir Suðvesturlandið. Síðan risu upp
samvirkjanir af þessu tagi víðs vegar
um landið:
1937 Sogsvirkjunin, ætluð fyrir Suðvestur-
land;
1937 Fossá í Engidal, ætluð fyrir ísafjörð
og Hnífsdal;
1939 Laxárvirkjunin, ætluð þegar í upp-
hafi fyrir Akureyri, Eyjafjarðar- og
S.-Þingeyjarsýslur;
1945 Skeiðsfossvirkjunin, ætluð fyrir Siglu-
fjörð og nálæg sveitarfélög;
1947 Andakilsárvirkjun fyrir Akranes,
Mýra- og Borgarfjarðarsýslur;
1949 Gönguskarðsá, ætluð fyrir kauptún
og sveitir Skagafjarðarsýslu;
1953 Laxárvatnsvirkjun, síðari virkjun þar,
ætluð fyrir kauptún og sveitir Húna-
vatnssýslna;
1953 Þverárvirkjun, f. Hóimavík, Drangs-
nes og nokkra aðra hreppa Stranda-
sýslu;
1954 Rjúkandavirkjun, fyrir Ólafsvík, Hell-
issand, Rif, Grafarnes og sveitir Snæ-
fellsnessýslu. Einnig ætluð fyrir
Stykkishólm;
1958 Grímsárvirkjun, fyrir allt miðbik
Austurlands og
1958 Mjólkárvirkjun, fyrir alla Vestfirði.
Síðar hafa orkuveitusvæði Sogs-
virkjunar og Andakílsárvirkjunar
verið tengd saman um Akraneslínuna
svonefndu, og Gönguskarðsárvirkjun
og Laxárvatnsvirkjun tengdar saman
við háspennulínu yfir Kolugafjall. Nú
eru átta aðskilin samveitusvæði á
landinu:
1. Suðvesturland frá Vík og Vestmanna-
eyjum til Borgarness.
2. Utanvert Snæfellsnes.
3. Vestfirðir.
4. Steingrímsfjarðar-Reykhólasvæðið.
5. Vestanvert Norðurland frá Hrútafirði til
Hofsóss.
6. Skeiðsfosssvæðið með Siglufirði. Ólal's-
firði og sveitum.
7. Laxárvirkjunarsvæðið frá Dalvík til
Húsavíkur og Mývatnssveitar.
8. Austfirðir frá Seyðisfirði um Egilsstaði
til Fáskrúðsfjarðar.
Utan þessara samveitna eru enn 12
kauptún hvert með sína dísilrafstöð.
Mynd nr. 2 sýnir yfirlit yfir þessar
samveitur og hinar stöku kauptúna-
rafstöðvar. Samanlagt afl í orkuver-
um allra rafveitnanna er nú, 1964,
orðið um 150.000 kW eða um það
bil 30 sinnum meira en það var þrjá-
tíu árum fyrr, en orkuvinnslan er um
650 milljón kílówattstundir á ári eða
60 sinnum meiri en þá. Raforku-
vinnslan í landinu er nú um 3.500
kWh á mann á ári.
Þetta 30 ára tímabil, frá 1934 til
1964, virðist mega kenna við sam-
68
IÐNAÐARMÁL