Ægir - 01.05.2004, Page 44

44
S J Ó M A N N A DA G U R I N N
„Hér í Reykjavík er Hátíð hafs-
ins nú seinni árin haldin um sjó-
mannadagshelgina, sem hefur aft-
ur styrkt þennan hátíðisdag mjög
í sessi, svo engum þykir hann í
dag mega missa sín. Ég get líka
nefnt uppákomur eins og Fiski-
daginn mikla á Dalvík, Humar-
hátíð á Hornafirði og Færeyska
daga í Ólafsvík. Allt eru þetta há-
tíðir þar sem mjög er skírskotað
til hafsins og sjómennskunnar og
þeirrar menningar sem henni
fylgir í þjóðlífinu,“ segir Guð-
mundur.
Halldór setti lög
„Það er engum ofsögum sagt að á
þeim tíma þegar ég kom fyrst að
málum hafi sjómannadagurinn
verið kominn í nokkra kreppu,“
sagði Guðmundur í samtali við
Ægi. „Hátíðarhöldin voru um
1970 komin í Laugardalslaug, þar
sem keppt var meðal annars í
koddaslag, stakkasundi og fleiru
sem vera ber á þessum degi,“ seg-
ir Guðmundur. „Ég starfaði á
þessum tíma hjá Æskulýðsráði
Reykjavíkur og sá um starfsemi
siglingaklúbbs í Nauthólsvík.
Þannig sá ég hve vel staðhættir
þar myndu henta fyrir hátíðar-
höld dagsins og varð því úr að
þau voru flutt þangað árið 1971.
Rúmum áratug síðar, árið 1984,
færðum við okkur niður að
Reykjavíkurhöfn, þar sem hátíð-
arhöldin voru lengi framan af eft-
ir að sjómannadagurinn var fyrst
haldinn hátíðlegur árið 1938“
Þrátt fyrir að sjómannadagur-
inn hefði verið haldinn hátíðlegur
í nærfellt hálfa öld var það ekki
fyrr en árið 1987 sem lög voru
sett um hann, þá í tíð Halldórs
Ásgrímssonar, sjávarútvegsráð-
herra. Með þessu var lögfest að
sjómannadagurinn væri fyrsti
sunnudagur í júní, að því undan-
skildu að ef hvítasunnan væri
fyrsta helgin í júní myndi sjó-
mannadagurinn færast aftur um
viku. Meðal ákvæða laganna var
að á umræddum degi skyldu öll
fiskiskip vera í landi.
„Þessi lagasetning var nauðsyn-
leg, því fyrir kom að menn sættu
jafnvel lagi og héldu úr höfn rétt
fyrir sjómannadaginn og skeyttu
þá engu um að hátíðisdagur væri
að ganga í garð,“ segir Guð-
mundur.
Vantar betri röksemdir
Umræða um að færa sjómanna-
daginn til í almanakinu hefur
alltaf komið reglulega upp. Guð-
mundur segir að vissulega hafi
menn sett fram ákveðin rök í því
sambandi, til dæmis að sjó-
mannadeginum væri betur fyrir
komið í ágúst, það er þegar öll
fiskvinnsla og útgerð liggur í lág-
inni í aðdrganda nýs kvótaárs.
Þeir sem vilja flytja sjómanna-
daginn benda margir á að í júní
sé lungi togaraflotans staddur
suður á Reykjaneshrygg á karfa-
veiðum og þurfi því að stíma í
land vegna sjómannadagsins.
„Meðalhófið í þessu er vand-
ratað,“ segir Guðmundur Hall-
varðsson og brosir. Hann segir að
á blómatíma síldveiða hér við
land um miðja síðustu öld hafi
fólk gjarnan verið að búa sig til
farar norður á Siglufjörð eða til
annarra síldarstaða snemma í
júní, þar sem síðan var verið sum-
arlangt. „Þá vildu sumir færa sjó-
mannadaginn fram í maí, svo
menn gætu haldið daginn hátíð-
legan áður en síldveiðar hæfust.
Nú er síldarævintýrunum miklu
hinsvegar lokið fyrir margt löngu
og sjómannadagurinn er enn sem
fyrr haldinn fyrstu helgina í júní.
Við vitum ekki heldur hve lengi
það varir að menn séu á karfaveið-
um suður á Hrygg snemma í júní
- og tæplega er óforgengilegt að
áramótin í kvótanum séu 1. sept-
ember. Ég vil því halda mig við
óbreytta tímasetningu, nema ég
heyri þeim mun betri röksemdir
sem enn hafa þó ekki komið
fram.“
Rauður þráður
Fulltrúaráð sjómannadagsins í
Reykjavík og Hafnarfirði var
stofnað árið 1937 og starfaði það
undir formennsku Henry A.
Halfdánarsonar. Strax í upphafi
var mörkuð sú stefna að hlutverk
ráðsins skyldi vera að efna til sér-
staks hátíðisdags sjómanna og
1939 var samþykkt að verkefnið
væri einnig að byggja dvalar-
heimili fyrir aldraða sjómenn.
„Þessi samþykkt er enn í fullu
gildi, nú 65 árum síðar. Efni
hennar hefur verið rauði þráður-
inn í öllu okkar starfi í tímans
rás,“ segir Guðmundur.
Á Hrafnistu í Reykjavík búa
322 heimilismenn og 227 í Hafn-
arfirði. Við bæði þessi heimili eru
einnig raðhús; eigna- og leigu-
íbúðir fyrir aldraða. Þá verður
núna í júníbyrjun tekin í notkun
Guðmundur Hallvarsson hefur verið viðloðandi sjómannadaginn í 34 ár:
Sjómannadagurinn
er mikilvægur
„Mér finnst eftirtektarvert hve sjómennskan og hafið skipa nú í seinni
tíð orðið ríkan sess í þeim menningarhátíðum sem efnt er til víða um
landið,“ segir Guðmundur Hallvarðsson, formaður fulltrúaráðs sjó-
mannadagsins í Reykjavík og Hafnarfirði. Í vitund marga spyrðast sjó-
mannadagurinn og Guðmundur Hallvarðsson sterklega saman, en 34 ár
eru liðin síðan hann hóf fyrst afskipti af hátíðarhöldum þessa dags. Þá
var hann kominn í land eftir að hafa lengi verið til sjós.
Viðtal og mynd:
Sigurður
Bogi Sævarsson.