Ægir - 01.10.2005, Blaðsíða 12

12
S A G A N
Fyrir aldarfjórðungi, nánar tiltek-
ið í 8. tbl. Ægis árið 1980, birtist
grein eftir Erlend Haraldsson,
prófessor í sálfræði við Háskóla
Íslands, sem bar yfirskriftina
„Hefur þú orðið var við látinn
mann?“
Návist látinna manna
Í greininni segir Erlendur að trú á
annað líf eftir líkamsdauðann eigi
sér djúpar rætur í hugum fólks
um allan heim og í flestum lönd-
um trúi meirihluti fólks á annað
líf í einhverri mynd. Þetta hafi
skoðanakannanir leitt berlega í
ljós. Erlendur vitnaði til kannana
hér á landi sem leiddu í ljós að
um um 40% teldu sig vissa um
annað líf og um 30% töldu það
líklegt. Síðari tíma kannanir hafa
leitt í ljós ekki ósvipaða niður-
stöðu. „En sumir - þótt þeir séu
mun færri - byggja viðhorf sitt til
framlífs ekki á trú, eða á trú einni
saman, heldur telja það grund-
vallast á einhvers konar reynslu, á
einhverju sem fyrir þá hefur kom-
ið. Hér eru um fleiri en eina teg-
und reynslu að ræða, stundum er
hún á sviði trúmálanna en stund-
um ekki, að áliti þeirra sem fyrir
henni verða. Til dæmis kemur
fyrir - stundum við slys og veik-
indi, stundum í heilbrigðu
ástandi - að mönnum finnst þeir
skyndilega vera fyrir utan líkama
sinn og jafnvel sjá hann þar sem
hann liggur.
Þá munu sumir vafalaust hafa
heyrt gamlar sagnir og nýjar af
sjómönnum sem voru nær
drukknaðir en tókst að endur-
lífga. Sumir þeirra komu til baka
úr heimi dauðans með minningu
um slíka vellíðan að þeir sáu jafn-
vel bjargvætti sína aldrei í réttu
ljósi eftir það, svo mun betri þótti
þeim vistin „hinum megin“.
Algengust er þó sennilega sú
reynsla að telja sig á einhvern
hátt hafa orðið varan við látinn
mann. Í könnun sem gerð var á
vegum Háskóla Íslands fyrir
nokkrum árum kom í ljós að þeir
af hverjum tíu fulltíða Íslendinga
töldu sig einhvern tíma á ævinni
hafa á einhvern hátt orðið vara við
návist látinna manna.“
Margir töldu sig hafa orðið
vara við látna
Svo mörg voru þau orð Erlends í
greininni í Ægi fyrir aldarfjórð-
ungi. Því er þetta rifjað upp hér
að með því tölublaði sem þessi
grein var skrifuð í, var sendur
spurningalisti til þáverandi
áskrifenda Ægis, þar á meðal
fjölda sjómanna, þar sem fiskað
Að verða var við látinn mann
Kápa hinnar nýju bókar, sem Háskólaút-
gáfan hefur sent frá sér - „Látnir í
heimi lifenda“.
Norðfirðingurinn
Ég var að byrja á sjó hérna austur í Neskaupstað og þekkti
ekki alla um borð. Við hásetarnir sváfum allir frammi í. Við
vorum á línuveiðum fyrir sunnan land og ég var á baujuvakt.
Svo sé ég að það kemur maður upp úr lúkarskappanum. Ég sé
hann greinilega, bæði klæðnað og vöxt. Það var frekar bjart
og hann stóð alveg í ljósinu sem kom upp um lúkarskappann,
stendur þar smá stund og fer svo aftur eftir dekkinu. Ég hélt
að þetta væri maður sem væri nýbyrjaður og fer niður til þess
að tala við hann en þá er enginn þarna niðri... Ég hugsaði
eiginlega lítið um þetta meira þarna í augnablikinu, lauk
minni vakt. Svo fer ég að spyrja þá að þessu eða manninn
sem ég hélt að þetta hefði verið, en það hafði þá ekki verið
sá. Ég lýsti fyrir þeim þessum manni sem ég sá og þeir þekktu
hann af lýsingunni Norðfirðingarnir um borð. Þá er þetta mað-
ur sem ég hafði verið á bátnum áður og var dáinn fyrir
nokkrum árum. Ég vissi ekkert um hann....
Á Súlunni frá Akureyri
Þannig var að skip sem ég var á var að sökkva, það var Súlan
frá Akureyri og við vorum út af Garðskaga. Það var kominn
mikill sjór í stýrishúsið og ég var eiginlega orðinn meðvitund-
arlaus þar, hef sennilega fengið högg af gólfplötum. Ég vissi
að allir voru komnir upp á stýrishúsþakið, upp um glugga, ég
var orðinn einn eftir. Þá var eins og kippt væri í öxlina á mér
og ég var kominn upp á stýrishúsþak áður en ég vissi eigin-
lega af. Svo fékk ég þær upplýsingar hjá miðli, þó ekki á mið-
ilsfundi, að afi minn segðist oft hafa verið með mér. Og varð-
andi þetta atvik, þá sagði hún að hann segði: „Já, ég kippti
þér upp drengur minn.“
Í speglinum
Bróðir minn drukknaði þegar hann var 22 ára gamall. Ég var
þá 17 ára. Eftir það fór ég að sjá hann og fleira. Tveimur eða
þremur dögum eftir að hann drukknaði var ég að greiða mér
frammi á gangi og sá hann í speglinum - hann var sjóblautur
og ákaflega dapur. Ég sneri mér við og sá hann hverfa þarna á
ganginum. Hann hafði ætlað sér að eignast bát, var búinn að
ljúka vélstjóranámskeiði. Hann var ljóshærður, frekar hár og
stórgerður, geðríkur en hafði lært að stjórna skapi sínu, hafði
mikla réttlætistilfinningu og ver ljúfur í lund...
Tekið um mitti
Ég var á skipi og lá á hnjánum uppi í koju og var að horfa út
um kýrauga þegar mér fannst allt í einu að tekið væri þétt um
mig miðja eins og maður hefði komið aftan að mér. Ég hélt
strax að þetta væri maðurinn minn og sneri mér við en sá
engan og enginn hefði getað verið svo fljótur út úr klefanum.
Ég fór að tala um þetta og einhverjir skipverjar sögðu mér að
þetta væri Ítali, hann hefði farist við smíði skipsins og „væri
um borð“.
Skólabróðir
Ég var til sjós og var í koju og sá gamlan skólabróður minn
koma í gegnum hurðina. Ég vissi áður en ég fór á sjóinn að
hann var með krabbamein og beið eftir því að deyja. Ég varð
undrandi og segi við hann: „Hvað segir þú?“ Og hann segir:
„Ja, nú er þetta allt saman búið, þetta er yfirstaðið og mér
líður bara ágætlega, en það fylgir þessu mikið amstur. Já, ég
þarf að fara í fleiri staði, ég ætlaði bara að kveðja þig, vertu
nú blessaður og sæll.“ Og hann leystist upp þarna fyrir framan
mig
hurði
mig o
væri
væri
kynni
seinn
uðum
kæmi
Þetta
á vei
línun
geri
Og ég
um s
fárvið
brygg
meir
aður,
vegin
Sjó
Ég m
nótti
við h
ætlað
vakti
aegir10nov2005.qxd 30.11.2005 16:49 Page 12