Ægir - 01.10.2005, Blaðsíða 30

30
B J Ö R G U N A R A F R E K
„Með þessari bók er
loksins sagt ítarlega
frá atburði sem í ára-
tugi lá í þagnargildi.
Strand tundurspillis-
ins Skeenu við Viðey
var hernaðarleyndar-
mál og þess vandlega
gætt að ekkert vitn-
aðist um hann í um-
tali eða fjölmiðlum.
Bandamenn vildu
ekki að Þjóðverjar
fréttu af þessu í stríð-
inu,“ segir Óttar
Sveinsson, blaðamað-
ur og rithöfundur.
Út er komin bókin Útkall -
hernaðarleyndarmál í Viðey. Þetta
er tólfta Útkallsbók Óttars. Allar
hafa þær selst vel og fá ávallt góða
umsögn sakir spennu og upp-
byggingar, sem óhætt er að segja
að haldi lesendum föngnum frá
fyrstu til síðustu blaðsíðu.
Skeenumenn komu
óvænt hingað
„Mér var fyrst sagt af þessum at-
burði fyrir um tíu árum. Þá
fannst mér fjarlægt að nota hann
sem efnivið í bók. En eftir að ég
fór að kynna mér þetta betur
komst ég á aðra skoðun. Þarna var
unnið mikið björgunarafrek við
erfiðar aðstæður og mikilvægt að
halda frásögnum af því til haga,“
segir Óttar Sveinsson.
„Síðasta haust komu fimm af
eftirlifandi skipverjum Skeenu
óvænt hingað til lands sem og að-
standendur nokkurra sem fórust.
Í samtölum við þá komst ég í
brunn stórkostlegra frásagna.
Vissi þá að ekki yrði aftur snúið
og hér væri komið efni í næstu
bók. Frásagnir Kanadamannanna
voru mér mikilvægar og sömu-
leiðis ýmsar skráðar heimildir
sem þeir lumuðu á. Sömuleiðis
veitti föðurbróðir minn, Örlygur
Hálfdánarson, mér mikilvæga að-
stoð, en hann og faðir minn eru
einmitt fæddir og uppaldir í Við-
ey.“
Haustið 1944 voru Kanada-
menn með fimm tundurspilla á
Atlantshafinu. Þeir gegndu mik-
ilvægu hlutverki í innrás Banda-
manna í Normandí í Frakklandi,
en að öðru leyti var meginhlut-
verk þeirra að hafa upp á og
granda kafbátum Þjóðverja. Í því
efni voru skipverjar á Skeenu öðr-
um lagnari og það var ekki að
ófyrirsynju sem tundurspillir
þeirra var sagður stolt kanadíska
sjóhersins.
Siglingafræðingurinn baðst
undan ...
25. október 1944.
Kanadísku skipin voru á sigl-
ingu sunnan við landið þegar
djúp lægð gekk yfir og það gerði
foráttuveður. Frá herstjórn Breta í
Reykjavík voru send skilaboð til
skipanna um að koma í var við
Reykjavík og fóru skipherrarnir
eftir því. Einn æðsti maðurinn á
Skeenu var Peter Chance, sigl-
ingafræðingur. Hann hafði allan
tímann efasemdir um skynsemi
þessarar ráðstöfunar. Vissi að ekki
væri góður haldbotn fyrir utan
Reykjavík - hafði tvisvar áður
komið til Íslands þar sem Skeena
dró hér akkeri. Peter fór því fram
á að vera leystur undan ábyrgð
sinni og skyldum eftir að skipið
hafði varpað akkerum milli Við-
eyjar og Engeyjar.
Laust eftir miðnætti, aðfaranótt
25. október, var Skeena í vari við
Engey en svo fór að akkerisfestar
skipsins slitnuðu og skipið hrakt-
ist undan storminum inn að vest-
asta odda Viðeyjar. Þar strandaði
skipið og þegar skipverjar skynj-
uðu hvers kyns var sendu þeir út
neyðarkall.
„Harmleikurinn hófst þegar
skipið strandaði. Þó fóru nokkrir
skipverjanna að reyna björgun
upp á eigin spýtur með því að
komast í land á björgunarflekum.
Fimmtán drukknuðu eða ofkæld-
ust, nokkrir komust á land í Við-
ey en alls 21 sjóliða rak í sjónum,
bikasvörtum af olíu, alla leið upp
í Kollafjarðarbotn. Við rismál
næsta morgun þegar heimilisfólk
á Mógilsá var að fara til bústarfa
knúði einn skipverjanna af
Skeenu þar dyra, aðframkominn,
og gerði fólk sér þá grein fyrir að
mikil alvara var á ferðum. Þegar
farið var niður í fjörur fundust
skipverjarnir hver af öðrum, sum-
Nýjasta Útkallsbók Óttars Sveinssonar fjallar um strand Skennu við Viðey.
Sagan sem mátti ekki segja af hernaðarástæðum:
Eyðan í Íslandssögunni
Alls fórust fimmtán
manns af Skeenu og
voru þeir jarðsettir með
viðhöfn í Fossvogs-
kirkjugarði. Myndin er
frá athöfninni.
Viðtal:
Sigurður
Bogi Sævarsson.
aegir10nov2005.qxd 30.11.2005 16:49 Page 30