Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Síða 40

segja að markmið námskrárinnar eigi að
geta náðst í þessum efnum.
Sjúklingar:
Svnd væri að segja að við geturn áttað
okkur eitthvað á aðstæðum og aðbúnaði
fólks þegar kemur aö heilsufari þess.
Revndar er afskaplega lítið fjallað um
heilbrigðismál yfír höfuð í bókunum.
í Islandssögu Þórleifs B jamasonar er
sagt frá Stóm bólu en Gunnar Karlsson
minnist ekki á hana. Ekkert er lýst
aðbúnaöi fólks. hver einkennin vom eða
reynt að setja sig í spor sjúklinganna. Hins
vegar segir: „Svo er sagt, að biskupinn í
Skálliolti hafí sjálfur orðið að sækja hesta
sína í haga og ríða fylgdarlaus til sjúkra
manna til þess að veita þeim síðustu
þjónustu“ (Þórleifur Bjamason. 1968, bls.
16).
Um heilsufarsegir Þorsteinn M. Jónsson
m.a. í bókinni Islandssaga 1874-1944:
„Nokkrir tugir manna voru holdsveikir og
miklu fleiri sullaveikir. Bamaveiki de\ddi
fjölda barna“ (Þorsteinn M. Jónsson
[1958], bls. 15-16). Nokkm seinna segir:
„Árið 1882 dóu um 2000 menn úr
mislingasótt“ (Þorsteinn M. Jónsson,
[1958], bls. 19). Svo mörg vom þau orð,
ekkert um hvemig þessu fólki leið. Guimar
Karlsson fjallar næstum ekki neitt um
þennan málaflokk en dregur upp afar
glæsilega mynd af velferöarríkinu Islandi
þegar hann segir undir lok síðustu bókar
simiar:
Auðlegð sína hafa Islendingar
meðal annars notað til að koma
upp velferðarríki, þjóðfélagi þar
sem enginn á að þurfa að búa við
skort og sem allra flestir fá
tækifæri til að láta hæfileika sína
þroskast. Skólaganga erókevpis,
læknisþjónusta, lyf og sjúkraliús-
vist svotil óke>pis. Með almamia-
tryggingum er reynt að korna í
veg fyrir að fólk búi við skort
(Gunnar Karlsson, 1988, bls.
135).
En allir hinir?
Umfjöllun um jaðarhópa er af mjög
skomum skammti í íslandssögubókum
fyrir gmnnskóla. Minnst er á þræla og
ambáttir í Sjálfstœdi Islendinga 1 í einni
setningu: „Þrælar og ambáttir vom afar
ósjálfstæð, þau réðu næstum engu sjálf'
(Gunnar Karlsson, 1986, bls. 5). Ekki em
höfð fleiri orð um þessa forfeður okkar.
Sögufræga einstaklinga sem tilheyrðu
jaðarhópum er ekki að finna í bókunum,
né heldur er reynt að varpa ljósi á stöðu
þeirra.
í raun má segja að eina umljöllunin sé
í bókmenntakennslu efstubekkinga, helst
í lestri á Gisla sögu Súrssonar. Bókin
varpar ljósi á stöðu jaðarhópa í sögulegu
samhengi og vekur upp spumingar um
aöstæður þeirra. auk þess sem söguhetjur
bregða sér oft í ný kyngervi. Hér, eins og
víða annars staðar, er það þó undir
kennaranum komið að vekja upp urnræðu
og velta upp spurningum um stöðu
einstaklingsins innan viðkomandi jaðar-
hóps:
Helgi hét sonur Ingjalds og var
afglapi sem mestur mátti vera og
fífl: honum var sú umbúð veitt
að raufarsteinn var bundinn við
hálsinn og beit haim gras úti sem
fénaður og er kallaður Ingjalds-
fífl... (Skólavefuriim, 2000c).