Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.03.2006, Blaðsíða 33

Hvar eru hinir?
Rýnt í kennslubækur í íslandssögu á grunnskólastigi fyrr og nú Dagný Arnarsdóttir
og Guðlaug
Vilbogadóttir
Hvaða mynd fá grunnskólanemendur af forfeðrum okkar við lestur kennslubóka
í íslandssögu? Hefur þessi mynd breyst eitthvað síðustu sextíu árin? Þetta eru
spurningar sem leitast verður við að svara í þessari grein en hún er unnin upp úr
fyrirlestri sem haldinn var i námskeiðinu Kynjafomleifafræði, sem kennt var
vorið 2005 í Háskóla íslands, og var hluti af námsmati námskeiðsins.
Til að svara þessum spumingum vom
efnistök í kennslubókum í Islandssögu í
grunnskólanum skoöuð út frá kynja-
fræðilegu sjónarhomi. Fjallað verður
annars vegar um bækur sem gefnar voru
út á 6. og 7. áratug síðustu aldar og hins
vegar þær bækur og kennsluefiú sem notað
er til kennslu í grunnskólanum í dag.
Byrjað verður á því að skoða fræöilega
umfjöllun um viðfangsefnið. Þá verða
tíundaðar helstu kennslubækur í Islands-
sögu sem gefiiar hafa verið út og loks rýnt
í efhistökin í bókunum með hliðsjón af
gildandi námskrá annars vegar og
ákveðnum atriðum sem höfð vom í huga
við lesturinn hins vegar. Þessi atriði em:
o Hverjir skrifa bækumar og hvenær?
o Uppfylla þær markmið námskrárinnar?
Rétt er að nefna að með námskránni frá
1977 var sögukennsla samþættuð inn í
nýja kennslugrein sem fékk heitið
samfélagsfræði og nær að nokkm \fír það
svið sem námsgreinamar átthagafræði,
Islandssaga, mannkynssaga, landafræði
og félagsfræði höfðu fjallað um (Mennta-
málaráðuneMið, 1977, bls. 7). Sú aðal-
námskrá sem nú er í gildi var gefín út
1999 (sjá Menntamálaráðune>tið, 1999).
o Hverjir em gerendur og þolendur í
sögunni?
o Hvaða fólki kynnast nemendur og
hvemig? Þó vissulega hafi sjónum verið
beint að konum og umfjöllun um þær, er
því ekki síður gaumur gefinn hvemig
fjallad hefúr verið um aðra hópa, svo sem
böm, sjúklinga, þræla og ambáttir og aðra
sem minna mega sín.
Kynjamyndir
Sú hugmyndafræði sem birtist okkur í
sögubókum. sýningum minjasafna og
jafnvel í sjálfri fomleifafræðinni styður
viðtekin k\ nhlutverk og verkaskiptingu í
samræmi við tíðarandann hverju sinni.
Við endurgerðir á fortíðinni er dæmigert
að sjá konuna við bálið (orðið „eldhús'"
skýtur upp kollinum), við hannyrðir
ýmisskonar eða að framleiða ungviði og
koma á legg. Meö öðmm orðum innan
veggja heimilisins. Á meðan er maður
hennar að draga björg í bú, við
karlmannleg útistörf, að veiðum eða í
víking í fjarlægum löndum (Olsen. 1997,
bls. 241).
Þessi hugrmTidafræöi varð einmitt tilefiií
til hinnar feminísku gagmými innan
fornleifafræðinnar seint á áttunda
31