Fréttatíminn - 28.08.2015, Blaðsíða 16

B
Borgríki hefur verið skilgreint sem (sjálfstætt)
ríki undir stjórn borgar. Meðal nútíma borg-
ríkja má nefna Mónakó og Singapúr. Þegar töl-
ur Hagstofunnar um mannfjölda á Íslandi eru
skoðaðar má velta því fyrir sér hvort hér sé að
myndast borgríki en lok annars ársfjórðungs
þessa árs bjuggu 330.610 manns á Íslandi, þar
af 212.120 manns á höfuðborgarsvæðinu. Tveir
þriðju þjóðarinnar búa því á afmörkuðu svæði
á suðvesturhorni landsins.
Þessi íbúaskipting skapar
vissulega ójafnvægi í byggð
landsins og landsbyggðar-
menn hafa lengi kvartað und-
an Reykjavíkurvaldinu. Þar
séu helstu valdastofnanir og
þjónusta og aðrir landshlutar
afskiptir. Miðað við fyrrgreinda
íbúaskiptingu og höfuðborgar-
hlutverk Reykjavíkur er óhjá-
kvæmilegt að þar sé þjónustan
viðamest og jafnframt helstu
valdastofnanir. Þrátt fyrir þessa
íbúaþróun og samþjöppun þjónustu og stofn-
ana er ekki hægt að skilgreina Ísland sem
borgríki. Fyrir það fyrsta eru Reykvíkingar
ekki nema rúmur helmingur íbúa höfuðborg-
arsvæðisins, en þeir voru í lok annars árs-
fjórðungs 121.882. Afgangurinn skiptist milli
hinna sveitarfélaganna á svæðinu og hlutfalls-
leg fjölgun er þar meiri en í höfuðborginni, þar
sem Kópavogur, með 33.205 íbúa, og Hafnar-
fjörður, með 27.875 íbúa, eru fjölmennust og
leggja áherslu á sjálfsforræði sitt, þótt vissu-
lega séu samstarfsverkefni sveitarfélaganna
á höfuðborgarsvæðinu mörg. Í annan stað er
fráleitt að líta á borgarstjórn Reykjavíkur sem
landsstjórn, þrátt fyrir styrk höfuðborgarinnar
í krafti íbúafjölda og stöðu. Landsstjórnin er
klárlega í höndum Alþingis og ríkisstjórnar á
hverjum tíma.
Samt er það svo að vaxandi óþols gætir víða
um land gagnvart samþjöppun margvíslegrar
starfsemi á suðvesturhorni landsins. Þar er
krafist aukins forræðis heimamanna í ýmsum
málaflokkum. Eini stóri byggðakjarninn utan
suðvesturhornsins er á Akureyri, en þar búa
18.191 manns, auk þess sem bærinn er þjón-
ustukjarni fyrir Norður- og Norðausturland,
gegnir þar borgarhlutverki í atvinnulífi, opin-
berri þjónustu og afþreyingu fyrir byggðarlög
svæðisins.
Um þessa stöðu byggðamála verður fjallað
nú um helgina á Akureyrarvöku, árlegri bæj-
arhátíð höfuðstaðar Norðurlands í tilefni af
endurheimt kaupstaðarréttinda Akureyrar
29. ágúst 1862. Þar mun Háskólinn á Akureyri
standa fyrir málþingi um byggðamál, en Þór-
oddur Bjarnason, prófessor á hug- og félagsvís-
indasviði háskólans, lýsir viðfangi málþingsins
sem „endalokum höfuðborgarstefnunnar“, eins
og fram kom fyrr í mánuðinum í frétt á vef Bæj-
arins besta á Ísafirði, en þar kemur fram að þótt
málþinginu sé að hluta beint að Akureyri séu
byggðamál og umræða um þau afar mikilvæg
fyrir Vestfirði – og snertir vitaskuld landið allt.
Þóroddur segir að höfuðborgarstefnan,
sem mörkuð hafi verið í lok 18. aldar og fólst í
uppbyggingu Reykjavíkurþorpsins sem stjór-
nsýslu- og þjónustumiðstöðvar fyrir landið allt
og megintengingar við umheiminn, hafi skilað
umtalsverðum árangri fyrir Reykjavík og land-
ið í heild og gegnt lykilhlutverki í umbreytingu
landsins úr einsleitu einangruðu samfélagi
sjálfsþurftarbúskapar í fjölbreytt og alþjóð-
legt nútímasamfélag. Með auknum fólksfjölda,
vexti annarra stærri þéttbýliskjarna, hækk-
andi menntunarstigi, gjörbreyttu efnahagslífi
og byltingu í samgöngum og samskiptatækni
hafi höfuðborgarstefnan gengið sér til húðar.
Hann bendir á að meðal forsvarsmanna
Reykjavíkur gæti vaxandi óþols gagnvart hinu
gamla höfuðborgarhlutverki, eins og birtist
til dæmis í áformum um að loka Reykjavíkur-
flugvelli í þágu uppbyggingar borgarinnar,
áherslu á tengsl við erlendar stórborgir um-
fram byggðarlög innanlands og yfirlýsingum
um að efling Reykjavíkur sé hin raunverulega
byggðastefna framtíðarinnar.
Þóroddur segir að þótt líta megi á þetta
óþol borgarinnar annars vegar og óþols lands-
byggðarinnar hins vegar gagnvart samþjöpp-
un á suðvesturhorninu hins vegar sem ein-
hvers konar stríð milli höfuðborgarinnar og
landsbyggðarinnar sé sönnu nær að þær end-
urspegli breyttan veruleika og nauðsyn þess
að gera upp við hina úreltu höfuðborgarstefnu,
sem hann kallar svo, og móta nýja margbrotn-
ari byggðastefnu til framtíðar. Þar skipti höfuð-
máli gagnkvæmir hagsmunir ólíkra byggðar-
laga og viðurkenning á réttindum og skyldum
þeirra byggðarlaga sem gegna hlutverki mið-
stöðvar stjórnsýslu og þjónustu gagnvart íbú-
um landshlutanna.
Mótun margbrotnari byggðastefnu til framtíðar
Óþol gagnvart höfuðborgarhlutverki
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
LóABORATORíUM LóA hjáLMTýsdóTTiR
Skeifunni 17, 108 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Fréttastjóri: Hösk-
uldur Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is. Auglýsingastjóri og stjórnarformaður: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Framkvæmdastjóri: Teitur Jónasson
teitur@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
niðurhal
einfalt
ótakmarkað
6.990
ljósleiðari ljósnet
vortex.is 525 2400
Útsýni yfir Fossvoginn
Opið hús sunnudaginn 30. ágúst kl 18:00-18:30
Einstaklega vel staðsett og mikið endurnýjað ein-
býlishús í Brekkutúni í Kópavogi með mjög miklu
útsýni neðst í Fossvogsdalnum þar sem veður
er hvað best í höfuðborginni og því sannarlega
hægt að njóta þess að sitja á pallinum og slaka
á í heita pottinum. Stór garður liggur hringinn í
kringum húsið með göngustíga í allar áttir. Útsýni
úr stofu yfir Perlu og út að sjó, yfir upplýsta Foss-
vogskirkjuna og út á Esjuna. Mjög rólegt gróið
svæði þar sem hvorki heyrist né sést til umferðar.
Húsið er á 3. hæðum, aðalhæð og ris mynda
aðalrými hússins. Neðsta hæðin er 88.5 fm.
aukaíbúð með sérinngangi. Ennfremur fylgir
eigninni sérstæður bílskúr, samtals eru 5 svefn-
herbergi, 3 stofur, 3 baðherbergi og 2 eldhús í
eigninni, heildarstærð hússins er 263,6 fm. og
bílskúr 24,4 og heildarstærð eignar því 288,0 fm
Allar frekari
upplýsingar er að
finna á fasteignir.is
Brekkutún 13, 200 Kópavogur
Verð: 86.500.000
16 viðhorf Helgin 28.-30. ágúst 2015