Morgunblaðið - 10.02.2015, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRÚAR 2015
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Aðgangur að Íslenskri bókaskrá frá
árinu 1534 til 1844 var opnaður á tutt-
ugu ára ára afmæli Landsbókasafns
Íslands – Háskólabókasafns 1. des-
ember síðastliðinn á vefslóðinni boka-
skra.landsbokasafn.is. Þar inni má
finna öll rit íslenskra höfunda bæði
prentuð hér og erlendis, rit erlendra
höfunda prentuð á íslensku og rit er-
lendra höfunda á erlendum tungum
ef prentuð hafa verið hér á landi.
„Bókaskráin inniheldur nákvæma
bókfræðilega lýsingu á tæplega 2200
ritum, alveg frá upphafi prentunar á
Íslandi til 1844 en það ár verða skil
þegar prentsmiðjan flyst frá Viðey til
Reykjavíkur. Þetta er allt sem var
prentað á þessum tíma, frá einblöð-
ungum upp í bækur sem eru upp á
nokkur hundruð blaðsíður,“ segir
Jökull Sævarsson sérfræðingur hjá
Landsbókasafni Íslands. Hann og
Örn Hrafnkelsson, sviðsstjóri varð-
veislu, unnu að lokaútgáfu skrárinnar
en vinna við hana hófst um miðja síð-
ustu öld. „Þetta er búið að vinnast
með mjög löngum hléum. Það stóð
alltaf til að gefa bókaskrána út á
prenti í kringum 1970 en það varð
aldrei úr því. Hún var komin í prent-
smiðju og komin próförk þaðan af
henni en það tókst aldrei að binda
lokahnútinn á verkið,“ segir Jökull.
„Landsbókasafnið átti alltaf próf-
örkina frá prentsmiðjunni og hún var
bara notuð sem uppflettirit. Okkur
langaði alltaf að gera meira við þetta
og svo fyrir tæpum tíu árum skönn-
uðum við þessa próförk inn og flutt-
um inn í Word ritvinnslukerfið. Þá
löguðum við ýmislegt, t.d. röðuðum
eftir skírnarnöfnum í stað eftirnafna
og gerðum uppsetninguna nútíma-
legri.“
Bókfræðileg lýsing á hverju riti
Mikið var prentað á Íslandi á þessu
tímabili, aðallega af trúfræðiritum en
þegar upplýsingin kemur hingað á 18.
öld þá er farið að prenta meira af ver-
aldlegri ritum og prentunin eykst, að
sögn Jökuls.
Í skránni er meðal annars að finna
upplýsingar um elsta rit sem var
prentað á Íslandi, Breviarium Ho-
lense sem talið er hafa komið út um
1534. Ekkert eintak er varðveitt af
því en í háskólabókasafninu í Upp-
sölum eru varðveitt tvö blöð sem eru
talin vera úr bókinni. Um þetta má
lesa í bókaskránni þar sem er mjög
nákvæm umfjöllun um hvert rit.
„Þegar við tölum um bókfræðilega
lýsingu á hverju riti þá tökum við upp
titilinn nákvæmlega eins og hann er á
titilsíðunni, svo eru upplýsingar um
alla einstaklinga sem koma að ritinu
eins og höfunda, þýðanda, útgefanda,
prentara og fleira. Það eru líka at-
hugasemdagreinar með frekari upp-
lýsingum um t.d. eintök og hvar þau
eru varðveitt, um prentafbrigði og
um skreytingar sem eru í ritunum.
Þá er talið upp ef það hefur verið
skrifað eitthvað um ritin, eins og
greinar, bókakaflar eða bækur.“
Bókaskráin ætti að nýtast bæði
fræðimönnum og þeim sem vilja
fræðast um prentsöguna. „Við erum
líka með ýmsa tölfræði þarna inni.
Það er hægt að raða þessu upp eftir
útgáfulöndum, árum, tungumálum
ofl. Svo erum við líka með tengil við
hverja færslu yfir á aðra síðu sem
heitir Bækur.is þar sem við erum bú-
in að ljósmynda mjög stóran hluta af
þessum ritum. Þá geta menn farið
beint í ritið sjálft og flett því eftir að
hafa skoðað færsluna um það í Bóka-
skránni.“
Næsta skrá til 1944
Eins og áður segir nær grunnurinn
fram til 1844 og útilokar Jökull ekki
að hann verði stækkaður í framtíð-
inni. „Þegar vinnan við skrána hófst á
síðustu öld átti þetta alltaf að vera í
tveimur hlutum, frá upphafi til 1844
og svo annað tímabil þaðan til 1944.
En sú skrá, seinnihlutinn, er miklu
styttra á veg kominn. Við erum bara
með hana handskrifaða á spjöldum
enda eykst prentmagnið svo mikið
eftir því sem nær dregur nútímanum.
Við erum að velta fyrir okkur hvort
við ættum ekki að gera svona skrá
fyrir þessi rit líka. Það er líklega það
sem koma skal.“
Morgunblaðið/Þórður
Bókaskrá Jökull Sævarsson, sérfræðingur hjá Landsbókasafni Íslands, segir Íslendinga hafa verið duglega að
prenta allskonar rit frá árinu 1534 til 1844, frá einblöðungum upp í bækur sem eru upp á nokkur hundruð blaðsíður.
Skrá um fyrstu bækurnar
sem voru prentaðar á Íslandi
 Bókaskrá frá 1534 til 1844 aðgengileg á vef Landsbóka-
safnsins  Nákvæm bókfræðileg lýsing á nær 2200 ritum
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
Skattrannsóknarstjóri ríkisins fékk
gögn um íslensk félög sem eiga fjár-
muni á leynilegum bankareikning-
um í skattaskjólum í hendur í apríl í
fyrra. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins, frétti Bjarni Bene-
diktsson fjármálaráðherra fyrst af
þessum gögnum í fjölmiðlum en
formlegt erindi frá skattrannsókn-
arstjóra um málið var ekki lagt
fram við fjármálaráðuneytið fyrr en
sl. haust, um hálfu ári eftir að emb-
ættinu bárust gögnin.
Bryndís Kristjánsdóttir, skatt-
rannsóknarstjóri ríkisins, sagði í
samtali við Morgunblaðið fyrir helgi
að enn lægi ekki fyrir ákvörðun
embættisins um hvort gögnin verða
keypt, en málið hefur verið til skoð-
unar hjá embættinu um nokkra
hríð. Bryndís kvaðst þá vonast eftir
því að ákvörðun lægi fyrir bráðlega.
Ekki náðist í skattrannsóknar-
stjóra í gær.
Bryndís sendi fjármálaráðuneyt-
inu erindi sl. haust, þar sem fram
kom að hún hefði fengið sýnishorn
úr gagnasafni, sem embættið væri
með til athugunar hvort það ætti að
kaupa.
Greiðslur árangurstengdar
Niðurstaðan í fjármálaráðuneyt-
inu varð sú að skattrannsóknar-
stjóri fengi fjárheimild til þess að
kaupa gögnin, mæti embættið það
svo, að það væri þessi virði. Gengið
var út frá því að greiðslur fyrir
gögnin væru árangurstengdar.
Fjármálaráðuneytið birti frétt á
heimasíðu sinni hinn 3. desember sl.
þar sem sagði m.a.: „Ráðuneytið
hefur komist að þeirri niðurstöðu að
skattrannsóknarstjóri hafi sjálf-
stæða skyldu til að leggja mat á
virði eða mikilvægi gagnanna fyrir
þau verkefni sem embættið sinnir.
Gengið er út frá því að sama gildi
hér og um aðra ríkisaðila að ekki
verði gerðir samningar við aðra en
þá sem til þess eru bærir, enda hef-
ur ekki annað komið fram en að
gögnin séu föl frá slíkum aðila.
Meti skattrannsóknarstjóri það
svo að gögnin geti nýst embættinu
við úrlausn mála sem það sinnir og
að mögulegt sé að skilyrða greiðslu
til seljanda gagnanna þannig að þær
nemi að hámarki tilteknu hlutfalli af
innheimtu þeirra skattkrafna sem
af gögnunum leiðir er ráðuneytið
reiðubúið að tryggja þær fjárheim-
ildir sem nauðsynlegar eru til að
ráðast í öflun umræddra gagna,
með eðlilegum fyrirvörum um sam-
ráð áður en til skuldbindinga er
gengið.“
Bjarni Benediktsson, fjármála- og
efnahagsráðherra, hefur sagt að
ekki standi á sínu ráðuneyti að
kaupa gögn úr erlendum skatta-
skjólum sem leitt gætu í ljós skatta-
undanskot Íslendinga. Boltinn sé
hins vegar alfarið hjá skattrann-
sóknarstjóra.
Er í fullri vinnslu
Skattrannsóknarstjóri sagði fyrir
áramót að hún ætti von á því að
ákvörðun embættisins myndi liggja
fyrir í lok síðasta mánaðar, þ.e. fyrir
janúarlok 2015.
„Maður lendir stundum í þessari
gryfju, að nefna dagsetningar, sem
ekki reynist svo unnt að standa við,“
sagði Bryndís hins vegar í síðustu
viku.
„Ákvörðun okkar liggur ekki fyr-
ir. Þetta er í fullri vinnslu og hefur
tekið lengri tíma en við áttum von á,
ekki síst vegna þess að fleiri koma
að vinnslu málsins en við hjá emb-
ætti skattrannsóknarstjóra. Án þess
að lofa ákveðinni dagsetningu von-
ast ég til þess að það líði ekki á
löngu þar til ákvörðun verður tek-
in,“ sagði Bryndís.
Morgunblaðið hefur ekki fengið
upplýsingar um hvað nákvæmlega
er í þeim gögnum sem skattrann-
sóknarstjóri hefur haft til skoðunar
í tæpt ár.
Samkvæmt sérstöku erindisbréfi,
sem fjármálaráðherra gaf út um
embætti skattrannsóknastjóra árið
1996, er skattrannsóknastjóri
ábyrgur gagnvart ráðherra fyrir
rekstri embættisins. Meginhlutverk
hans sé að rannsaka og upplýsa
brot á skattalögum með það að
markmiði að draga úr skattsvikum.
Fékk gögnin
í apríl í fyrra
 Enn engin ákvörðun tekin hjá skatt-
rannsóknarstjóra um það hvort gögn
um félög í skattaskjólum verða keypt
Bryndís
Kristjánsdóttir
Bjarni
Benediktsson