Morgunblaðið - 14.02.2015, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2015
HÁR
Dreifingaraðili
Hús verslunarinnar, Kringlunni 7 – har@har.is – s. 568 8305 – Vertu vinur okkar á
Þetta eru Sweetheart teygjurnar
• Enginn höfuðverkur
• Rífa ekki hárið
• Engin för
• Ekkert slit
• Fast hald
• Fyrir allar hárgerðir
• Varist eftirlíkingar!
Invisibobble er einstök uppfinning!
Skoðið hárgreiðslurnar gerðar með invisibobble á facebook Hár ehf
Sölustaðir: Lyf og heilsa, Melabúðin og helstu hárgreiðslustofur
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Allmikill munur er á launahækk-
unum sem urðu á vinnumarkaðnum
frá 2013 til 2014. Hreint tímakaup
framhaldsskólakennara hækkaði
mest, eða um 14,6%, en minnst var
hækkunin á hreinu tímakaupi hjá
ríkisstarfsmönnum innan BSRB,
4,9%. Þetta kemur fram í niðurstöð-
um skýrslu heildarsamtaka vinnu-
markaðarins: Í aðdraganda kjara-
samninga, efnahagsumhverfi og
launaþróun, sem var birt í gær.
Skýrslan var unnin af tveimur
vinnuhópum samstarfsnefndar um
launaupplýsingar og efnahagsfor-
sendur kjarasamninga, sem vann
m.a. upp úr ýtarlegum gögnum
Hagstofunnar um launaþróun.
Ef litið er yfir tímabilið allt frá
árinu 2006 til september á síðasta
ári sýnir samanburðurinn m.a. að
laun ríkisstarfsmanna í stéttar-
félögum innan ASÍ hafa hækkað
mest á þessu tímabili, en laun
starfsmanna í aðildarfélögum
BSRB hjá sveitarfélögum minnst.
Fjallað er ítarlega um kjara-
samningagerð á öðrum Norðurlönd-
um, norræna kjarasamningalíkanið,
í úttektinni og bent er á að á Norð-
urlöndunum hefur skapast löng
hefð fyrir verklagi við gerð kjara-
samninga og samskiptum milli sam-
taka launafólks og atvinnurekenda
og stjórnvalda sem læra megi af.
,,Áherslan hefur legið á að viðhalda
samkeppnisstöðu landanna og stöð-
ugu gengi gjaldmiðla. Þannig hefur
útflutningsiðnaðurinn jafnan verið
leiðandi um launaþróunina,“ segir í
niðurstöðum. Í stað þess að þeir
sem fyrstir semji beri skarðan hlut
frá borði hafi fordæminu verið fylgt
og aðrir samningar til lykta leiddir
samkvæmt því. Þetta fyrirkomulag
hafi í stórum dráttum staðist tím-
ans tönn, jafnvel þótt gengi gjald-
miðla fljóti og verðbólgumarkmið
leysi fastgengisstefnu af hólmi sem
leiðarljós peningastefnu. ,,Gerð
kjarasamninga á Íslandi víkur í
grundvallaratriðum frá þessari nor-
rænu fyrirmynd,“ segir í saman-
tektinni.
Launabreytingar í útflutnings-
greinum gefa ,,merkið“
,,Íslenska leiðin hefur verið sú að
samkeppnishæfni er viðhaldið með
gengislækkunum og er þannig í
hrópandi andstöðu við norrænu
leiðina sem byggir á stöðugu gengi.
Staða sjávarútvegs sagði löngum
fyrir um nauðsynlegar gengislækk-
anir með svipuðum hætti og staða
útflutningsgreina annars staðar á
Norðurlöndum hefur markað svig-
rúm til launabreytinga. Ýktar geng-
issveiflur hafa öðru fremur mótað
efnahagsþróun það sem af er öld-
inni og m.a. ráðið miklu um þróun
launahlutfallsins (hlutar launa í
verðmætasköpuninni). Mótun nýrra
vinnubragða við gerð kjarasamn-
inga hér á landi mun taka tíma og
ráðast af íslenskum aðstæðum.
Augljós fyrstu skref hafa verið stig-
in hvað varðar sameiginlegt mat á
launatölfræði og ástandi og horfum
í efnahagsmálum,“ segir í skýrsl-
unni.
Bent er á að viðmiðið fyrir launa-
breytingar í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð sé samkeppnishæfni land-
anna. „Í ljósi viðmiðsins liggi beint
við að kjarasamningar séu gerðir
fyrst í útflutningsgreinum og þær
launabreytingar sem þar er samið
um verða leiðandi (gefa „merkið“)
um niðurstöður annarra samninga,“
segir ennfremur.
Launaþróun 2006-2014
Breyting launa frá fyrra ári á almennum vinnumarkaði og hjá ríki og sveitarfélögum
Alm.
Ríki
Sv.fél
B
re
yt
in
g
f.f
.á
ri
,%
2006
11,2
8,9
12,0
2007
8,4
7,8
5,3
2008
8,3
12,7
12,7
2009
3,2
1,0
5,9
2010
5,1
2,1
1,7
2011
9,2
9,2
8,2
2012
4,8
4,2
3,7
2013
6,0
6,1
5,0
2014*
5,3
6,2
7,7
14
12
10
8
6
4
2
0
Heimild: Í aðdraganda kjarasamninga. Skýrsla heildarsamtaka vinnumarkaðarins, febrúar 2015* 3. ársfjórðungur
Ólíkar launahækkanir
á vinnumarkaðnum
 Gerð kjarasamninga á Íslandi ,,í hrópandi andstöðu við
norrænu leiðina“ skv. úttekt heildarsamtaka vinnumarkaðar
Kaupmáttur launa og gengi krónunnar
Kaupmáttur v.ás Gengi kr., h-ás
2005 2007 2009 2011 20132006 2008 2010 2012 2014
110
105
100
95
90
85
250
200
150
100
50
0
Heimild: Í aðdraganda kjarasamninga. Skýrsla heildarsamtaka vinnumarkaðarins, febrúar 2015
Í launaúttektinni í skýrslu heildar-
samtakanna á vinnumarkaði var
einnig kannað hvernig launin dreif-
ast og skoðað sérstakelga hvernig
laun 10% launalægstu launþeganna
og 10% launahæstu hefur þróast frá
2008 til 2014.
„Launalægstu 10% á almennum
vinnumarkaði voru með 40% af
reglulegum launum þeirra launa-
hæstu árið 2008 en 44% árið 2010 og
sama hlutfall árið 2014. Hlutur
launalægstu starfsmanna sveitarfé-
laga í aðildarfélögum BSRB hefur
aukist hlutfallslega mest. Árið 2008
voru regluleg laun þeirra 45% af
launum launahæstu 10%, en 56% ár-
ið 2014,“ segir í niðurstöðum.
Í ítarlegri úttekt á launaþróun
seinustu ára kemur fram að laun á
almennum markaði hafa hækkað að-
eins meira en hjá hinu opinbera
samkvæmt þróun launavísitölunnar
frá 2006 til 2014. Frá 2013 til 2014
hækkuðu laun á opinberum markaði
hins vegar ívið meira en á hinum al-
menna að því er fram kemur í
skýrslunni.
Þegar lagt er mat á launaþró-
unina, bæði vegna kjarasamnings-
bundinna hækkana og launamynd-
unar sem á sér stað vegna launa-
skriðs, starfsmats o.fl., má sjá að af
einstökum heildarsamtökum og
samningssviðum hafa laun félags-
manna í ASÍ-félögum sem starfa hjá
ríkinu hækkað mest á öllu tímabilinu
frá 2006 og fram í september 2014
eða um 73,9%.
Laun félagsmanna innan BHM
hækkuðu um 62% hjá ríki og sveit-
arfélögum frá 2006 til september á
síðasta ári. Á sama tímabili hækk-
uðu laun félagsmanna innan BSRB
um 57,4% hjá sveitarfélögum og
heldur meira hjá ríkinu, um 61%.
Fram kemur í skýrslunni að laun
BSRB-félaga hafa ekki haldið í við
launavísitölu á þessu tímabili. Laun
félagsmanna í KÍ hafa hins vegar
hækkað umfram launavísitölu á
tímabilinu. „Fyrst og fremst skýrist
það af mun meiri hækkunum en aðr-
ir fengu milli áranna 2013 og 2014.
En laun kennara hækkuðu minna en
nemur launavísitölu á árabilinu 2010
til 2013 og kennarar, einkum í fram-
haldsskólum, drógust nokkuð aftur
úr öðrum,“ segir þar. omfr@mbl.is
Hlutur launa-
lægstu hópanna
hefur aukist
 BSRB hélt ekki í við launavísitölu
Morgunblaðið/Ómar
Markmið Með úttektinni á að leggja
grunn að nýjum kjarasamningum.
Alþjóðlegur samanburður í skýrslunni leiðir í ljós
að hlutfall launa af verðmætasköpuninni er mjög
hátt hér á landi og raunar hvergi hærra.
,,Á hinn bóginn eru laun á hverja unna klukku-
stund tiltölulega lág í samanburði við flest þau
Vestur-Evrópuríki sem við berum okkur oftast sam-
an við. Þetta kann að sýnast mótsögn, en skýringin
liggur í lítilli framleiðni hér á landi og samsvörun
er á milli stöðu landsins í samanburði við önnur
lönd á mælikvarða launa og framleiðni,“ segir í
skýrslunni.
Þar er jafnframt bent að framleiðni hér á landi
er 75-80% af meðaltali viðskiptalanda Íslands.
Lág laun á hverja klukkustund
FRAMLEIÐNI AÐEINS 75-80% AF MEÐALTALI VIÐSKIPTALANDA
Að störfum.
Mat á kaupmáttarþróuninni í
skýrslu heildarsamtakanna á
vinnumarkaði leiðir í ljós að kaup-
máttur á mælikvarða launavísitölu
hefur aukist samfellt síðastliðin
fimm ár. Alls nemur kaupmátt-
araukningin um 11% frá nóvember
2010 til september 2014, eða um
2,5% að jafnaði á ári. ,,Frá nóv-
ember 2013 til september 2014
jókst kaupmáttur um 4,2% og var
kaupmáttarstigið þá orðið hið sama
og í nóvember 2007, segir í skýrsl-
unni.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
hefur aukist mun hægar en kaup-
máttur miðað við launavísitölu.
Fram kemur í úttektinni að launa-
tekjur hafa aukist hægar en launa-
vísitala og eignatekjur lækkuðu
mikið í kjölfar hrunsins 2008, en
einnig þyngdist byrði beinna
skatta. Vísað er í spár Seðlabank-
ans um að kaupmáttur ráðstöf-
unartekna heimila í heild hafi auk-
ist um tæp 5% í fyrra, um tæp 6% í
ár og tæp 4% árið 2016.
Kaupmáttur laun-
anna eykst að jafn-
aði um 2,5% á ári