Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.05.2015, Qupperneq 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.5. 2015
J
á, hvað er sannleikur? Sú spurning hefur
vakað lengi, jafnvel um þúsundir ára. Okkur
finnst flestum, kannski öllum, sjálfsagt
markmið að standa með sannleikanum, þótt
spurningin í bréfsbyrjun sýni óvissu um skil-
greiningu hans og afmörkun.
Munaðarlaus með mörg foreldri
Valdamikil öfl hafa notað ólíkar aðferðir til að kom-
ast fyrir þann vanda að sannleikurinn sé þoku-
kenndur.
Forðum tíð afgreiddu kirkjuþing vafa sem sneri að
sannleikanum eða páfinn í Róm einn og sjálfur og
keisarar og kóngar þar áður.
Í alræðisríkjum er sannleikurinn tilkynntur og
honum fylgt eftir með valdi sem gefur engin grið.
Í Norður-Kóreu þarf ekki að efast um neitt, hvorki
stórt né smátt. Kennslubækur þar upplýsa að Kim
Jong-il, gamli einvaldurinn þar, hafi farið 11 holur í
golfi í einu höggi. Það er bæði mikið afrek og um leið
sannleikur sem ekki er hollt að efast um.
Stóru alræðisríkin bjuggu við Stóra sannleik sem
auðveldaði alla tilveruna og sparaði mikinn tíma,
sem í vanþroskaðri ríkjum fer í rökræður og fjas.
En jafnvel þar sem frelsi og lýðræði er í hávegum
haft, þótt hvorugt sé þar takmarkalaust, vex nú til-
hneiging til að banna mönnum að efast um ákveðin
„sannindi“. Ríkið sjálft er ekki endilega handhafi
sannleikans í þeim tilvikum, þótt stjórnmálastéttin
sé veik fyrir honum, einkum þeir óburðugustu í
þeirri stétt. Tilteknir málaflokkar eru undirlagðir
rétttrúnaði og þeir sem spila ekki með eru um-
svifalítið sakaðir um fordóma eða þaðan af verri
samfélagslega glæpi. Hópar og einstaklingar, sem
eru algjörlega sannfærðir um tiltekið efni, virðast
telja að þar með breytist það í sannleika sem sé ann-
arlegt ef ekki óheimilt að efast um.
Þessa verður vart á sífellt fleiri sviðum þjóðlífsins
og friðsamir menn láta það of oft yfir sig ganga.
Kosningar og kerfi þeirra
Kosningarnar í Bretlandi s.l. fimmtudag voru eft-
irtektarverðar. Ekki aðeins það, hve úrslitin virtust
koma mönnum í opna skjöldu, heldur kom mun fleira
til. Breska kosningakerfið sýndi á sér kunnuglega
hlið, en hún var nú óvenjulega æpandi.
Skoski þjóðarflokkurinn (SNP) fékk tæp 4,8 %
greiddra atkvæða í landinu og það dugði honum til
að fá 56 sæti á þinginu í London. Á Íslandi hefðu
stjórnmálafræðingar í sjónvarpssal án tafar útnefnt
flokkinn UKIP sigurvegara kosninganna. En for-
maður flokksins hefur nú sagt af sér vegna þess
hvernig fór.
UKIP varð þriðji stærsti flokkur Bretlands eftir
kosningarnar. Hann fjórfaldaði atkvæði sín og fékk
3.850.000 atkvæði eða 12,6 % þeirra allra. En hann
fékk þó aðeins 1 mann kjörinn.
Íhaldsflokkurinn fékk rúm 36% atkvæðanna og
331 þingmann.
Það voru því 3.850.000 atkvæði á bak við hvern
(einn) þingmann UKIP en 34.000 atkvæði á bak við
hvern þingmann íhaldsmanna. Hefði Cameron fengið
þingmenn í sama hlutfalli við fylgi og Nigel Farage,
leiðtogi UKIP, hefði hann átt að fá tæplega 3 þing-
menn.
Hefði UKIP hins vegar fengið þingmenn í sama
hlutfalli og SNP hefði formaðurinn gengið brosandi
út að eyrum, með bjórglas í hendi, og leitt fylkingu
147 þingmanna inn í þinghúsið. Og hann hefði í fram-
haldinu ráðið því hvor stórflokkurinn leiddi rík-
isstjórn í Bretlandi.
Er ekki allt í lagi?
Ekki er ólíklegt að langflestir Íslendingar séu sann-
færðir um að breska kerfið feli í sér óþolandi mis-
munun og afskræmi áhrif atkvæðisréttar manna og
spyrji sem svo hvort lýðræðislegar leikreglur gildi í
raun.
Það bendir flest til að
vitlausar skoðanakannanir
hafi reynst réttar
*Hér á landi hafa „mælinga-menn“ síðustu árin farið mjögnærri endanlegri niðurstöðu. Við
umræður um úrslit að kvöldi kjör-
dags eru þau ekki mæld við kosning-
arnar þar á undan, heldur við hitt,
hvort fylgið hafi reynst pínulítið
meira eða minna en kannanir sýndu,
svo fáránlegt sem það er.
Reykjavíkurbréf 08.05.15