Morgunblaðið - 26.06.2015, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ 2015
Á sólarströnd Það var sumarlegt í Nauthólsvíkinni í gær, hlýtt og bjart, og þessum snotru stúlkum þótti það öldungis tilvalið að fá sér hressandi ís þegar þær nutu langþráðrar veðurblíðunnar.
Eggert
Íslenska þjóðin varð
fyrir stóráfalli haustið
2008. Það viðskipta-
umhverfi sem skapaðist
með aðild Íslendinga að
Evrópska efnahags-
svæðinu, þar sem fjár-
magnsflutningar milli
landa voru algjörlega
frjálsir, varð meðal
annars til þess að ís-
lenska bankakerfið
stækkaði mjög ört og efnahagsreikn-
ingar bankanna samsvöruðu tífaldri
landsframleiðslu. Ljóst var að stjórn-
völd gátu ekki bjargað bankakerfinu
vegna stærðar þess og þeirrar
áhættu sem í því fólst fyrir ríkissjóð
Íslands. Aðvaranir, meðal annars
seðlabankastjóra, voru hafðar að
engu og því fór sem fór
og heimilunum í land-
inu, fyrirtækjunum og
ríkissjóði var steypt í
botnlausar skuldir. Í
framhaldi beitti for-
sætisráðherra sér fyrir
setningu neyðarlaganna
sem öðluðust gildi 6.
október 2008. Neyð-
arlögin gerðu ríkinu
kleift að ráðast í aðgerð-
ir og gæta hagsmuna ís-
lensku þjóðarinnar.
Icesave, skref tvö
Bretar skelltu hins vegar á okkur
hryðjuverkalögum og ásamt Hollend-
ingum kröfðu okkur um of fjár vegna
skuldbindinga sem til var stofnað af
einkabönkum. Ef orðið hefði verið við
kröfu þeirra hefðu Íslendingum verið
bundnar óbærilegar byrðar til fram-
tíðar. Ógæfu Íslands varð þó ekki allt
að vopni. Hópur Íslendinga í Bret-
landi snerist til varnar og hélt á lofti
rétti og hagsmunum Íslands. Rík-
isstjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna reyndi ítrekað að verða við
kröfum Breta og Hollendinga og
samþykktu lög þar að lútandi, þrátt
fyrir eindregna andstöðu framsókn-
armanna undir einbeittri forystu Sig-
mundar Davíðs Gunnlaugssonar.
Forseti Íslands vísaði í tvígang lögum
um Icesave í þjóðaratkvæðagreiðslu
sem þjóðin felldi, í framhaldinu unnu
Íslendingar fullan sigur fyrir erlend-
um dómstól.
Skuldalækkun heimilanna,
þriðja skrefið
Framsóknarmenn gengu til kosn-
inga 2013 með það fyrirheit að vinna
á veðskuldum heimila sem stofnað
var til vegna fasteignakaupa. Góður
sigur vannst og Sigmundur Davíð
myndaði ríkisstjórn. Í samstarfi við
sjálfstæðismenn voru fasteignaveð-
skuldir heimilanna færðar niður, um-
fram 4,8% árlega verðbólgu. Lækk-
unin er varanleg og árleg
greiðslubyrði léttist sem því nemur.
Þetta var gert þrátt fyrir hávær mót-
mæli stjórnarandstöðu, en framsókn-
armenn standa við orð sín.
Afnám gjaldeyrishafta,
fjórða skrefið
Fjármagnshöft voru sett á í fram-
haldi af neyðarlögunum 2008 vegna
þess fjármálaútstreymis sem var
mögulega í vændum í kjölfar fjár-
málaáfallsins. Það var fyrirheit fram-
sóknarmanna að leysa þann vanda á
þann hátt að hagsmunir íslensku
þjóðarinnar yrðu varðir við losun
fjármagnshafta. Efst á blaði var að
varðveita efnahagslegan stöðugleika.
Sigmundur Davíð stóð í lappirnar
eins og hann er vanur og í góðri sam-
vinnu við formann samstarfsflokks-
ins, Bjarna Benediktsson, hefur þeim
tekist, ásamt hópi snjallra samstarfs-
manna, að búa svo um hnútana að all-
ar horfur eru á því að með skipulögð-
um aðgerðum verði hægt að minnka
verulega skuldir þjóðarbúsins og
lækka þar með árlega vaxtabyrði um
marga tugi milljarða. Afnám fjár-
magnshafta er mikilvægasta hags-
munamál þjóðarinnar.
Það hagsmunamál er að leysast
farsællega.
Eftir Sigrúnu
Magnúsdóttur » Íslenska þjóðin varð fyrir stóráfalli
haustið 2008.
Sigrún Magnúsdóttir
Höfundur er umhverfis- og
auðlindaráðherra.
Fjögur skref til farsældar
Þeir sem utan
standa verða að átta
sig á hve mikið ráða-
menn innan Evrópu-
sambandsins og valda-
ríkja þess hafa lagt
undir vegna evrunnar
til að skilja allt erfiði
þeirra í þágu evru-
samstarfsins. Sann-
færingin um að ESB-
þjóðunum sé fyrir
bestu að lítið vald sé í höndum kjör-
inna fulltrúa á þjóðþingum en mikið
miðstjórnarvald hjá embættis-
mönnum í Brussel, ESB-þinginu og
ESB-dómstólnum ræður einnig för
margra.
Ráðamenn ESB blása á óvild í garð
miðstjórnarvaldsins. Þeir geta þó
ekki aukið það án þess að kjósendur
samþykki minna ákvörðunarvald ein-
stakra ríkja. Þá skortir nú þung rök
fyrir málstað sínum. Kenningin um
að frið og farsæld sé ekki unnt að
tryggja í Evrópu nema með stefnu á
Bandaríki Evrópu höfðar ekki lengur
til almennings. Samrunakenningin,
sjálft Evrópuverkefnið, á undir högg
að sækja í ESB-ríkjunum.
Fyrir skömmu kusu Pólverjar hinn
43 ára Andrzej Duda sem forseta.
Þeir sem líta á sig sem víðsýna ESB-
sinna telja Duda heimóttarlegan
íhaldsgaur. Hann er ekki aðeins and-
vígur upptöku evru í Póllandi heldur
efast hann um að ESB
sé á réttri braut. Að
hann skyldi ná kjöri kom
Brusselmönnum og öðr-
um í opna skjöldu. Sigur
hans má rekja til stuðn-
ings 62% kjósenda á
aldrinum 19 til 29 ára.
Jochen Bittner, stjórn-
málaritstjóri þýska
vikublaðsins Die Zeit,
telur þetta mikla fylgi
ungs fólks við Duda „vá-
boða“ fyrir ESB í aust-
urhluta Evrópu og segir
ekki betra taka við í Grikklandi, á
Spáni, Ítalíu og í Portúgal þar sem at-
vinnuleysi meðal ungs fólks sé 45%
og meira.
Leiðtogar evru-ríkjanna hittust
mánudaginn 22. júní til að fjalla um
skuldavanda Grikklands í leit að leið
til að leysa hann innan evru-
svæðisins. Í þýskum blöðum segir að
fundurinn hafi breyst úr „ákvarð-
anafundi“ í „samráðsfund“ af því að
enn einu sinni bárust tillögur Grikkja
alltof skömmu fyrir fundinn. Leiðtog-
arnir fóru í fýluferð til Brussel þótt
þeir segðu almennt annað opinber-
lega. Nú ætla þeir að höggva á hnút-
inn á fundi ESB-leiðtogaráðsins sem
hófst í gær og lýkur í dag (26. júní).
Bráðabirgðalausnir
David Cameron, forsætisráðherra
Breta, hefur farið milli höfuðborga
ESB-ríkjanna til að kynna óskir sínar
um aukið vald Breta í eigin málum
innan ESB. Á spýtunni hangir að
verði menn ekki við óskum hans muni
hann mæla gegn ESB-aðild í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni sem hann hef-
ur boðað ekki síðar en 2017. Enginn
trúir því að Cameron láti sverfa til
stáls innan ESB heldur hagi kröfu-
gerð eða „samningsmarkmiðum“ sín-
um þannig að til uppgjörs komi ekki.
Grikkir hafa árum saman rætt
þjóðarhag sinn innan ESB. Þrengt
hefur verið að þeim án þess að snúa
þá alveg niður. Þetta verður gert
áfram. Í vikunni var klifað á að fyrir
lægi grundvöllur að samkomulagi.
Málið er sagt ráðast af afstöðu Ang-
elu Merkel Þýskalandskanslara og
hvort Alexis Tsipras, forsætisráð-
herra Grikklands, njóti stuðnings
heima fyrir til að herða enn aðhaldið
þrátt fyrir kosningaloforð um annað.
Pólitískir hagsmunir stóru aðildar-
ríkjanna, Þýskalands og Frakklands,
felast í að halda Grikkjum innan dyra.
Á pólitíkina reynir á leiðtogafund-
inum nú eftir að þrefað hefur verið
um tæknihlið skuldamálanna fram og
til baka. Það er til marks um að
ákveðið hafi verið að finna pólitíska
lausn að spunameistarar François
Hollandes Frakklandsforseta láta
berast að hann sé í raun brúarsmið-
urinn á milli Merkel og Tsipras.
Cameron veit að pólitísk staða
Breta innan Evrópusambandsins er
sterk, fari þeir yrði stórt skarð fyrir
skildi. Honum er jafnframt ljóst að
hann má ekki verða afturreka með
kröfur sínar. Hann fikrar sig nú til
niðurstöðu sem hvorki sprengir hans
eigin flokk né litið verði á sem úr-
slitakosti innan leiðtogaráðs ESB.
Fyrir Tsipras og Cameron finnst
að lokum bráðabirgðalausn sem felur
óleystan grundvallarágreining. Það
er aðferð Brusselmanna. Kynntumst
við Íslendingar henni í hinum mis-
heppnuðu aðildarviðræðum. Látið
var í veðri vaka að allt léki í lyndi og
finna mætti tímabundna sérlausn
þótt við blasti grundvallarágrein-
ingur um sjávarútvegsmál.
Kalt mat
Grundvallarvanda ESB vegna evr-
unnar er lýst í yfirgripsmikilli nýrri
skýrslu, Breyting eða brottför, um
ESB-aðild Breta og horfur á komandi
árum. Sérfræðingar ECU Group,
ráðgjafarfyrirtækis um fjármál og
markaði, segja þar að frá upphafi hafi
kerfisgalli einkennt evru-samstarfið.
Yfirburðaaðilinn innan þess, Þjóð-
verjar, vilji ekki bregðast við þessum
galla með aðstoð við þá sem hafa orð-
ið illa úti vegna hans, þvert á móti
hafi vanda þjóða vegna ríkissjóðs-
halla eða ofurskulda verið svarað með
kröfu um „refsingu sem felst í innri
gengisfellingu og hafnað hefur verið
öllum óskum um afskriftir sem kynnu
að leiða af sér kostnað fyrir þýska
bankakerfið“. Í skýrslunni segir einn-
ig:
„Á einhverju stigi gerist annað
tveggja. Annaðhvort verður gripið til
umbóta innan evru-svæðisins til að
bæta úr þessum ágöllum (með því að
leggja að lokum byrðar á þýska skatt-
greiðendur og stofna til miklu nánara
stjórnmálasambands sem raskar
valdajafnvæginu innan ESB jafnvel
enn frekar) eða einstakar evru-þjóðir
munu fara að fordæmi Breta sem
sögðu sig frá myntsamstarfinu
(ERM) árið 1992, þær sjá að erf-
iðleikarnir eru meiri en ávinning-
urinn og segja sig frá samstarfinu
(sem fræðilega jafngildir úrsögn úr
ESB sjálfu samkvæmt gildandi sátt-
málum). [] Með öðrum orðum mun
samruni aukast innan evru-svæðisins
eða það liðast í sundur.“
Með tímabundinni lausn á skulda-
vanda Grikkja er siglt hjá þessum
grundvallavanda. Á það er veðjað að
samrunasmiðunum takist að sann-
færa evru-þjóðirnar um að sætta sig
við aukið miðstjórnarvald þótt ný
kynslóð fólks, full efasemda um ágæti
evru og ESB, láti að sér kveða. Þá
mun samruni í þágu evru aðeins auka
bilið milli Breta og Brusselmanna.
Eftir Björn
Bjarnason » Fyrir Tsipras og
Cameron finnst að
lokum bráðabirgðalausn
sem felur óleystan
grundvallarágreining.
Það er aðferð Brussel-
manna.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
ESB tjaldar til einnar nætur