Morgunblaðið - 26.06.2015, Qupperneq 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚNÍ 2015
Um miðjan síðasta
áratug fól Alþingi for-
sætisráðherra að láta
gera tillögur um að-
gerðir til að auka
heilbrigði þjóðarinnar
með aukinni hreyf-
ingu og bættu mat-
aræði. Frumkvæðið
átti aðalfundur
Læknafélags Íslands
2004, sem ályktaði
um þetta efni. Fóru
fulltrúar félagsins á fund heil-
brigðis- og trygginganefndar
þingsins og töluðu fyrir málefninu.
Nefnd sem Halldór Ásgrímsson,
þáverandi forsætisráðherra, skip-
aði í þessum tilgangi skilaði ít-
arlegum tillögum árið 2006, þ.e.
skýrslunni „Léttara líf“, um að-
gerðir til að bæta heilsu lands-
manna. Þá hafði Halldór vikið fyr-
ir Geir Haarde í stóli
forsætisráðherra. Af einhverjum
ástæðum dagaði skýrslan uppi í
ráðuneyti hans og var ekki skilað
til þingsins fyrr en degi fyrir þing-
lausnir og alþingiskosningar vorið
2007. Fékk hún enga tilhlýðilega
umfjöllun við þessar aðstæður eins
og við var að búast.
Á þeim áratug sem liðinn er frá
því að ofangreindar tillögur litu
dagsins ljós hefur skilningur fólks
dýpkað á tengslum heilbrigði,
ofeldis, offitu og hreyfingar. Rann-
sóknum á þessu sviði hefur fleygt
fram og þær gefa nú gleggri mynd
af neikvæðum afleiðingum
fyrirhafnarlausrar öflunar nauð-
synja og meðfæddrar tilhneigingar
okkar til að draga úr hreyfingu og
hversdagslegri áreynslu. Eins og
nafn skýrslunnar „Léttara líf“ ber
með sér var höfuðerindi hennar að
bæta mataræði þjóðarinnar og
vinna gegn ofeldi með góðu að-
gengi að hollum mat-
vælum og kunnáttu í
matreiðslu þeirra og
hófsömum mat-
arvenjum. Vissulega
hefur skýrslan líka að
geyma margvíslegar
tillögur um breyttar
áherslur í skipulags-
málum og aðra þætti
sem geta orðið til þess
að auðvelda fólki þátt-
töku í almenn-
ingsíþróttum og ann-
arri hreyfingu sem
hugur þess kann að
standa til. Á þeim tíma var brenni-
punkturinn á ofeldi og offitu, atriði
sem vissulega skipta miklu um af-
drif okkar hvað heilsuna varðar.
Vísindi síðari ára benda hins vegar
í æ ríkari mæli til mikilvægis
hreyfingar við fyrirbyggjandi
heilsuvernd.
Fyrir rúmu ári vakti niðurstaða
ástralskrar rannsóknar mikla at-
hygli hérlendis sem erlendis, en
þar var sýnt fram á að hreyfing-
arleysi væri stærsti áhættuþáttur
kvenna eldri en 30 ára hvað varð-
ar hjarta- og æðasjúkdóma.
Sænskar rannsóknir í lífeðlisfræði,
sem m.a. Ingibjörg Jónsdóttir líf-
eðlisfræðingur og félagar hafa tek-
ið þátt í, styðja þessa niðurstöður.
Þær benda einnig til mikilvægis
hreyfingar til að bæta geðheilsu
með áhrifum á boðefni í mið-
taugakerfinu. Jón Steinar Jónsson
læknir, sem barist hefur fyrir
hreyfingu sem læknisfræðilegu úr-
ræði, segir í 3. tbl. Læknablaðsins
2015: „Það hefur lengi verið þekkt
að hreyfingarleysi er mikilvægur
áhættuþáttur ýmissa sjúkdóma.
Og að regluleg hreyfing getur haft
umtalsverð áhrif á horfur þeirra
sem glíma við þessa sjúkdóma.
Margar faraldsfræðilegar rann-
sóknir þar sem þol eða upplýs-
ingar um hreyfingu er ein af
breytunum gefa þetta til kynna.
Þrátt fyrir þessa vitneskju höfum
við Íslendingar látið það eiga sig
að byggja upp hreyfingu sem
markvisst meðferðarúrræði í lík-
ingu við það sem grannar okkar á
Norðurlöndum hafa gert á undan-
förnum árum.“
Örlög skýrslunnar góðu um létt-
ara líf eru vissulega ekki uppörv-
andi fyrir þá sem áhuga hafa á
bættri heilsu þjóðarinnar með
breyttum lífsstíl. Sinnuleysi
stjórnmálamanna, fjölmiðla og
þorra þjóðarinnar var átakanlegt.
Tækifæri gafst til að bæta venjur
okkar í átt til heilbrigðara lífernis
en það var ekki nýtt að þessu
sinni. Á því má þó gera bragarbót.
Það er alltaf tilefni til að taka upp
það sem gott þykir og ekki er að
sönnu úrelt og bæta um betur,
þannig að almenningur hafi gagn
af. Hagsmunir almennings krefjast
þess raunar að ný þekking sé virt
í hans þágu og látin ráða um að-
gerðir hins opinbera til að bæta
lýðheilsu. Ég tel það fyllilega
tímabært að Alþingi og ríkisstjórn
taki upp þráðinn þar sem frá var
horfið með skýrslunni „Léttara
líf“. Hún skilaði í raun minna en
vonir stóðu til. Stjórnmálaöflin
ættu að hafa frumkvæði að nýrri
og raunhæfri stefnumótun um að-
gerðir til að hafa áhrif á lífsstíl Ís-
lendinga til heilsubótar samkvæmt
nýjustu þekkingu.
Þjóð á hreyfingu
Eftir Sigurbjörn
Sveinsson » Vísindi síðari ára
benda hins vegar
í æ ríkara mæli til
mikilvægis hreyfingar
við fyrirbyggjandi
heilsuvernd.
Sigurbjörn
Sveinsson
Höfundur er læknir.
Garðar Páll Jóns-
son, ábúandi að Mel-
stað í Hofshreppi í
Skagafirði, ritar grein
í Morgunblaðið 2. júní
sl. þar sem hann velt-
ir upp þeirri spurn-
ingu hvort við höfum
efni á að hita upp hús
með rafmagni. Eðli-
lega leggur hann út
frá eigin reynslu og
niðurstaða hans er sú
að hann hafi ekki efni á því. Gall-
inn við hans niðurstöðu er hins-
vegar sá að hann dregur hana á
röngum forsendum.
Það verður ekki á móti því mælt
að raforkuverð hefur hækkað, sér-
staklega í dreifbýli.
Dreifi- og flutningskostnaður
hefur hækkað um 90% frá 2007 og
raforkusala um 56%. Þá hefur mik-
ið verið hringlað með virð-
isaukaskattinn á þessu tímabili,
bæði í formi endurgreiðslna og
prósentuhlutfalls. Í upphafi ársins
2007 var hann 2,59% að teknu til-
liti til endurgreiðslna, fór síðan í
14%, þá í 7% en er í dag 11%.
Á móti kemur að ríkissjóður nið-
urgreiðir, annars vegar alla dreif-
ingu á orku í dreifbýli og hins veg-
ar flutnings- og dreifikostnað
vegna húshitunar að 40.000 kWst/
ári.
Frá 2007 til maí 2015 hefur
dreifbýlisframlagið hækkað um
182% og niðurgreiðslur til húshit-
unar hafa hækkað um 66% á með-
an vísitala neysluverð hefur hækk-
að um 60%.
Þegar upp er staðið og að teknu
tilliti til ofangreindra þátta þá hef-
ur raforkuverð í dreif-
býli til húshitunar
hækkað um 5% um-
fram þróun vísitölu
neysluverðs frá 2007.
Það verður að teljast
ásættanlegt að teknu
tilliti til þess að fjár-
hagur þjóðarinnar fór
á hliðina á þessu tíma-
bili, notendum á bak
við dreifbýlis-
dreifikerfið hefur
fækkað og þar af leið-
ir færri sem standa
undir endurnýjun þess
sem eðlilega gerir það dýrara.
Notandi getur þess að hann hafi
flutt að Melstað vorið 2007 og seg-
ist vera með svipaða notkun í dag
og hann var með árið 2007. Sam-
kvæmt skrám Fasteignamats rík-
isins var 162 m² íbúðarhús á jörð-
inni árið 2007. Samkvæmt
útreikningum Orkustofnunar er
orkuþörf fyrir hús af þessari stærð
um 36.000 kWst/ári. Reiknuð notk-
un byggist á aldri hússins,
reynslutölum fyrir hús af sambæri-
legri stærð, gerð og ástandi.
Árið 2008 er viðbygging tekin í
notkun, 57,4 m² og 151,4 m³ sem
samanstendur af eldhúsi, holi og
anddyri þannig að húseignin er nú
samtals 219,4 m² (upplýsingar frá
FMR). Áætluð orkunotkun fyrir
nýbyggingu af þessari stærð er á
bilinu 9 til 10.000 kWst/ári til hit-
unar. Samtals því 45 til 46.000
kwst/ári fyrir allt húsið. Fram
kemur í grein Garðars Páls í
Morgunblaðinu að húsið sé allt ný-
uppgert, vel einangrað og gólfhiti í
húsinu. Það eitt og sér gefur tilefni
til að ætla að orkunotkun ætti að
vera töluvert minni en hér er
reiknað með eða jafnvel 38.000 til
39.000 kWst/ári. Þarna virðist hafa
verið lagt í mikla fjárfestingu til að
ná niður orkukostnaði sem ekki
kemur fram í minni orkunotkun.
Garðar Páll segir: „Síðan við flutt-
um hingað í sveitina vorið 2007
hefur rafmagnsreikningurinn
hækkað úr þrjátíu og fjögur þús-
und í u.þ.b. áttatíu þúsund.“
Ástæðan hlýtur þá að vera önnur
en húshitunarkostnaður sem sam-
kvæmt ofanskráðu ætti ekki að
fara yfir 40.000 kWst/ári og ekki
hækka rafmagnsreikninginn meira
en 5% að teknu tilliti til þeirra
þátta sem hér voru nefndir.
Ef gengið er út frá því að hús-
hitunin sé 40.000 kWst/ári og það
séu 85% af heildarnotkun hljóðar
reikningurinn upp á 443.000 kr.
eða 37.000 kr./mán. (35.800 kr./
mán. m.v. lægsta mögulega sölu-
verð). Garðar Páll nefnir hins veg-
ar töluna 80.000 kr./mán. sem seg-
ir mér að heildarraforkunotkunin
sé um 85.000 kWst/ári sem er
langt umfram húshitunarþörfina ef
endurbæturnar hafa skilað sér,
eins og maður rétt vonar. Þessi
umframraforkunotkun hlýtur því
að tengjast öðru en húshitun.
Hann skyldi þó aldrei vera í bú-
skap eða með einhverja atvinnu-
starfsemi á jörðinni sem hann
nefnir ekki og kemur ekki hús-
hitun við?
Höfum við efni á að
hita upp hús með rafmagni?
Eftir Benedikt
Guðmundsson »Dreifi- og flutnings-
kostnaður hefur
hækkað um 90% frá 2007
og raforkusala um 56%.
Benedikt
Guðmundsson
Höfundur er verkefnastjóri
hjá Orkustofnun.
Nú geta allir fengið
iPad-áskrift
Skráðu þig í iPad-áskrift á
www.mbl.is/mogginn/ipad/
VINNINGASKRÁ
8. útdráttur 25. júní 2015
198 8586 21189 31090 41735 51446 61720 70492
245 9562 21403 31118 42521 51535 62104 70723
532 9760 21591 31488 43050 51637 62342 70822
546 10622 21791 31775 43538 52017 62754 71756
610 10869 21975 31832 44078 52524 62774 72571
749 11442 21988 31903 44825 53938 63095 72698
1024 11537 22208 32247 44913 54140 63458 72845
1028 11709 22485 32626 45024 54197 63665 73333
1445 11715 22638 32831 45454 54708 63710 73383
1548 12296 23047 32863 46102 54743 64240 73424
1645 12380 23483 33784 46217 54851 64249 74045
1728 12445 23560 33948 46548 54906 64364 74319
2236 12634 25310 34058 46593 55652 64543 74321
2252 12786 25581 34075 46772 55885 64688 74457
2473 12960 25684 34672 47055 55929 65029 74541
2594 13096 25730 34808 47492 56114 65349 74667
2626 13482 25818 34916 47770 56667 65636 75079
3247 13544 25881 35079 47824 57061 65711 75429
3312 13934 26065 35737 48079 57823 66090 75699
3442 13973 26164 35898 48293 58206 66374 76190
3965 14033 26367 36183 49482 58936 67353 76274
4090 14202 26797 36471 49527 59087 67802 76819
4168 14401 26895 36589 49610 59107 67845 77318
4658 14975 27273 36872 49716 59440 67919 77908
4678 15075 27292 37058 50044 59777 68354 78006
4706 15915 27883 37545 50200 59864 68620 78089
5316 16227 28758 37847 50261 59996 68634 78827
5368 16768 28876 38260 50353 60217 69013 78902
5372 16888 28982 38327 50494 60244 69041 79461
5576 17086 29175 38949 50505 60267 69057 79626
6481 18451 29177 39971 50521 60525 69314 79630
6975 19158 29798 40149 50656 60811 69591
8084 19357 29897 40936 50701 61335 69699
8234 20615 29997 41104 50723 61381 69769
8307 20729 30483 41134 50826 61405 69833
8571 21036 30917 41223 51014 61421 69930
8577 21067 31047 41606 51194 61479 70275
1261 10252 21066 30811 41340 51990 63185 72099
2060 12492 21905 31862 42401 52011 63605 72886
4013 12776 22281 32342 43934 53419 65192 73751
4279 12845 22629 33119 44520 53785 66282 74146
4294 12890 22681 33234 45793 55640 66544 75855
4687 13195 24051 34932 47609 55643 68309 76250
4886 13367 25571 36484 48719 57758 68554 77476
5203 15034 26585 37493 48807 60741 68559 78705
5735 16701 27824 39605 49026 61454 69800 79129
6506 18302 28159 39728 49603 61783 70410
8818 18497 28565 40541 49823 61934 70519
9459 20368 29424 40623 49965 62797 71202
9901 21009 30522 40988 51894 62984 71474
Næsti útdráttur fer fram 2. júlí 2015
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 20.000 Kr. 40.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
14310 18230 51149 62008
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
1183 14457 24495 38223 53857 63145
2727 19165 27977 38685 54810 69496
6402 20503 31626 45922 58660 72476
9284 21285 32508 52652 62099 76411
Aðalv inningur
Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur)
4 1 4 9 0